แนทิกลิไนด์ (Nateglinide)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 12 พฤศจิกายน 2565
  • Tweet

สารบัญ

บทความที่เกี่ยวข้อง

 

บทนำ: คือยาอะไร?

แนทิกลิไนด์ (Nateglinide) คือ ยาเบาหวาน ในกลุ่ม Meglitinide ใช้รักษาโรคเบาหวานประเภท 2,  ถูกพัฒนาโดยเครือข่ายของผู้ประกอบการด้านอาหารและเคมีของประเทศญี่ปุ่นที่ชื่อว่า Ajinomoto และวางจำหน่ายภายใต้ชื่อการค้าว่า “Starlix”  โดยผลิตเป็นยารับประทาน 

เมื่อตัวยาถูกดูดซึมจากระบบทางเดินอาหารเข้าสู่กระแสเลือดจะเกิดการรวมตัวกับพลาสมาโปรตีนประมาณ 95%,  ร่างกายต้องใช้เวลาประมาณ 1.5 ชั่วโมงขึ้นไปเพื่อกำจัดยานี้ออกจากกระแสเลือด โดยผ่านทิ้งไปกับปัสสาวะและอุจจาระ  

ยาแนทิกลิไนด์ เป็นสารอนุพันธ์ของกรดอะมิโนซึ่งมีฤทธิ์ทำให้ร่างกายหลั่งฮอร์โมนอินซูลินจากตับอ่อน  ยานี้จึงไม่เหมาะกับผู้ป่วยเบาหวานประเภทที่ 1, หรือผู้ที่มีภาวะเลือดเป็นกรดจากเบาหวาน,  รวมถึงผู้ที่มีประวัติแพ้ยาชนิดนี้   

ยังมีผู้ป่วยบางกลุ่มหากมีความจำเป็นต้องใช้ยาแนทิกลิไนด์ จะต้องเฝ้าระวังอย่างใกล้ชิด เช่น สตรีตั้งครรภ์  สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร และผู้สูงอายุ, แต่ผู้ป่วยเด็ก (นิยามคำว่าเด็ก) จะถูกจัดอยู่ในกลุ่มที่ห้ามใช้ยาแนทิกลิไนด์ด้วยยังไม่มีข้อมูลความปลอดภัยทางคลินิกมาสนับสนุน,  สำหรับผู้ป่วยด้วยโรคตับและโรคไต ควรต้องเพิ่มความระมัดระวังเป็นอย่างมาก ด้วยอวัยวะดังกล่าวจะคอยกำจัดยานี้ออกจากร่างกาย  

ธรรมชาติของยาแนทิกลิไนด์ ควรต้องถูกรับประทานก่อนอาหารประมาณครึ่งชั่วโมง  หากผู้ป่วยเว้นการรับประทานอาหารมื้อใด ก็สามารถเว้นการรับประทานยามื้อนั้นๆได้ด้วย  ทั้งนี้เพื่อป้องกันภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำนั่นเอง 

การใช้ยาแนทิกลิไนด์ร่วมกับยาบางประเภท จะทำให้เกิด

  • ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ เช่นกลุ่มยา  Beta-adrenergic blockers,   Imidazoles , MAOIs,  NSAIDs,   Salicylate, และ  Somatostatin analogs   
  • ในทางตรงกันข้าม ยังมียาอีกบางประเภทที่ทำให้ประสิทธิภาพการรักษาของยาแนทิกลิไนด์ลดน้อยลงไป เช่น ยากลุ่ม Corticosteroids,  Rifamycins,  กลุ่ม Sympathomimetics,  Thiazides , และ Thyroid hormones (เช่น Levothyroxine)   

*ดังนั้น แพทย์จึงหลีกเลี่ยงการใช้แนทิกลิไนด์ ร่วมกับกลุ่มยาต่างๆดังกล่าว 

อาการข้างเคียง (ผลข้างเคียง) ที่ผู้ป่วยอาจได้รับจาก ยาแนทิกลิไนด์ เช่น อาการไอ คัดจมูก และเจ็บคอ/คออักเสบ

*กรณีที่ผู้ป่วยได้รับยาแนทิกลิไนด์ เกินขนาด อาจพบเห็นอาการข้างเคียงที่เด่นชัด คือ ร่างกายมีภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ หากเข้าขั้นรุนแรงผู้ป่วยจะมีอาการ โคม่า ชักเกร็ง รวมถึงอาการทางระบบประสาทต่างๆ  กรณีเช่นนี้ ถ้าผู้ป่วยอยู่ในสถานพยาบาล  แพทย์สามารถใช้น้ำตาลกลูโคสชนิดปราศจากเชื้อฉีดเข้าหลอดเลือดดำให้ผู้ป่วย,  หากผู้ป่วยอยู่ในที่พักอาศัยสามารถดื่มน้ำหวาน  อมลูกกวาด เพื่อบรรเทาอาการก่อนรีบเดินทางมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาล

ในทางปฏิบัติ ผู้ป่วยเบาหวานที่ได้รับยานี้มีความจำเป็นต้องได้รับการตรวจสอบน้ำตาลในเลือดว่าอยู่ในระดับปกติเพียงใด  แพทย์จะใช้ผลการทดสอบมาประกอบกับการปรับขนาดรับประทานยาแนทิกลิไนด์  และผู้ป่วยจะต้องปรับพฤติกรรมการดำรงชีวิตตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด ไม่ว่าจะเป็นด้านการบริโภค, การออกกำลังกาย, และการพักผ่อน, ทั้งนี้เพราะจะส่งผลให้การออกฤทธิ์ของยาแนทิกลิไนด์มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น

แนทิกลิไนด์มีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?

ยาแนทิกลิไนด์มีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้:

  • รักษาโรคเบาหวานประเภทที่ 2 (Type 2 diabetes)  สามารถใช้ในลักษณะยาเดี่ยวๆ หรือจะใช้ร่วมกับยาอื่น อย่างเช่น ยา Metformin หรือ Thiazolidinedione

แนทิกลิไนด์มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาแนทิกลิไนด์คือ ตัวยาจะกระตุ้นให้ตับอ่อนหลั่งฮอร์โมนอินซูลินอย่างมีความสัมพันธ์กับระดับน้ำตาลในเลือด  ส่งผลให้ร่างกายเผาผลาญน้ำตาลและนำไปใช้ให้เกิดประโยชน์เหมือนปกติหรือใกล้เคียงปกติ

แนทิกลิไนด์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาแนทิกลิไนด์ มีรูปแบบการจัดจำหน่าย:

  • ยาเม็ดชนิดรับประทาน ขนาด 60 และ 120 มิลลิกรัม/เม็ด

แนทิกลิไนด์มีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยาแนทิกลิไนด์มีขนาดรับประทาน เช่น

  • ผู้ใหญ่: รับประทานครั้งละ 60 – 120 มิลลิกรัม ก่อนมื้ออาหารประมาณ 30 นาที วันละ 3 ครั้ง
  • เด็ก: ทางคลินิก ยังไม่มีข้อมูลเรื่องผลข้างเคียงของยานี้ในเด็กอย่างชัดเจน การใช้ยานี้ในเด็ก จึงอยู่ในดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษาเป็นกรณีไป

*อนึ่ง:

  • สำหรับผู้ป่วยที่ได้รับการตรวจค่า HbA1c (Glycated hemoglobin A1C, ค่าน้ำตาลสะสมในเลือด) แล้วพบว่ามีความสุ่มเสี่ยงเป็นโรคเบาหวาน แพทย์อาจให้รับประทานยานี้เริ่มต้นที่ครั้งละ 60 มิลลิกรัม วันละ 3 ครั้ง ก่อนมื้ออาหาร
  • การใช้ยาแนทิกลิไนด์เป็นยาเดี่ยว หรือร่วมกับยาอื่นนั้น จะขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของแพทย์ที่เห็นว่าเหมาะสมหรือไม่

*****หมายเหตุ:  ขนาดยา และระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้นไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยา ควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาแนทิกลิไนด์  ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร เช่น             

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก/หอบเหนื่อย
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาแนทิกลิไนด์ อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน                                                      
  • หากเป็นสุภาพสตรี ควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนม หรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาแนทิกลิไนด์ สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้  กรณีที่รับประทานอาหารไปแล้ว ให้เว้นการรับประทานยามื้อนั้น แล้วข้ามไปรับประทานยาในมื้อถัดไป (รับประทานก่อนอาหาร) โดยไม่ต้องเพิ่มขนาดรับประทานเป็น 2 เท่า

อย่างไรก็ตาม เพื่อประสิทธิภาพของการรักษา ควรรับประทานยาแนทิกลิไนด์ ตรงเวลา    

แนทิกลิไนด์มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาแนทิกลิไนด์ สามารถก่อให้เกิดผล/อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกาย: เช่น

  • ผลต่อระบบเผาผลาญพลังงานของร่างกาย: เช่น  เกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ  กรดยูริคในร่างกายเพิ่มสูงขึ้น
  • ผลต่อระบบทางเดินหายใจ: เช่น โรคติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนบน หลอดลมอักเสบ
  • ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น ท้องเสีย ปวดท้อง คลื่นไส้ ท้องอืด อาเจียน
  • ผลต่อการทำงานของตับ: เช่น   ค่าระดับเอนไซม์การทำงานตับในเลือดหลายตัวเพิ่มสูงขึ้น ตัวเหลือง ตับอักเสบ
  • ผลต่อระบบประสาท: เช่น เกิดอาการวิงเวียน
  • ผลต่อการทำงานของกล้ามเนื้อและกระดูก: เช่น ปวดหลัง ข้ออักเสบ
  • ผลต่อการทำงานของหัวใจ: เช่น มือ-เท้า บวม
  • ผลต่อผิวหนัง: เช่น มีภาวะผื่น แดง อักเสบ
  • ผลต่อระบบภูมิคุ้มกันต้านทานโรคของร่างกาย: เช่น กลุ่มอาการคล้ายไข้หวัดใหญ่

มีข้อควรระวังการใช้แนทิกลิไนด์อย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาแนทิกลิไนด์: เช่น            

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
  • ห้ามใช้ยานี้กับ สตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร เด็ก และผู้สูงอายุ โดยไม่มีคำสั่งจากแพทย์
  • ห้ามใช้ยานี้กับ ผู้ป่วยโรคเบาหวานประเภทที่ 1, และผู้ป่วยเบาหวานประเภท Diabetic ketoacidosis
  • ห้ามปรับขนาดรับประทาน หรือหยุดการใช้ยานี้ด้วยตนเอง
  • ห้ามใช้ยาที่มีสภาพเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม
  • *ตรวจสอบระดับน้ำตาลในเลือดอย่างสม่ำเสมอตามแพทย์แนะนำ หากมีภาวะน้ำตาลเกินหรือต่ำกว่าปกติ,  ควรรีบมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลก่อนนัดเพื่อแพทย์พิจารณาปรับแนวทางการรักษา
  • *หยุดการใช้ยาแนทิกลิไนด์ทันที หากพบอาการแพ้ยานี้เกิดขึ้น
  • เรียนรู้การปฐมพยาบาลเบื้องต้นในการบำบัดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ
  • รับประทานอาหาร มีการออกกำลังกาย   พักผ่อน  ตามคำแนะนำของแพทย์, และหลีกเลี่ยงกิจกรรมที่ทำให้เกิดบาดแผลตามร่างกายเพราะแผลจะหายช้าและลุกลามติดเชื้อได้ง่าย
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง: ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ "ยา" ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาแนทิกลิไนด์ด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิด  อาหารเสริม  ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร  และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

แนทิกลิไนด์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาแนทิกลิไนด์ มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น: เช่น

  • การใช้ยาแนทิกลิไนด์ ร่วมกับยากลุ่ม NSAIDs เช่นยา Ibuprofen, Aspirin, อาจทำให้มีภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกัน แพทย์จะปรับขนาดการใช้ยาให้เหมาะสมเป็นรายบุคคลไป
  • การใช้ยาแนทิกลิไนด์ ร่วมกับยา Isoniazid อาจทำให้ประสิทธิภาพของตัวยา แนทิกลิไนด์ ลดต่ำลง  หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกัน  แพทย์จะปรับขนาดการใช้ยาให้เหมาะสมเป็นกรณีๆไป
  • การใช้ยาแนทิกลิไนด์ ร่วมกับยา Gatifloxacin  อาจทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดต่ำหรือสูงก็ได้,   กรณีน้ำตาลในเลือดสูงจะมีอาการ กระหายน้ำและหิวอาหาร ปัสสาวะมาก,  สำหรับกรณีน้ำตาลในเลือดต่ำจะพบอาการ ปวดหัว  วิงเวียน  ง่วงนอน  สับสน  มือสั่น  คลื่นไส้  หิว  อ่อนเพลีย  ใจสั่น  หัวใจเต้นเร็ว,  เพื่อป้องกันอาการดังกล่าว ควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน

ควรเก็บรักษาแนทิกลิไนด์อย่างไร?

ควรเก็บยาแนทิกลิไนด์: เช่น

  • เก็บยาภายใต้อุณหภูมิ 25 องศาเซลเซียส (Celsius)
  • ไม่เก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น
  • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
  • เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อน และความชื้น
  • ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์

แนทิกลิไนด์มีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาแนทิกลิไนด์   มียาชื่อการค้าอื่น และบริษัทผู้ผลิต  เช่น

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
Starlix (สตาร์ลิกซ์) Novartis

 

บรรณานุกรม

  1. https://www.verywellhealth.com/meglitinides-oral-medication-for-type-2-diabetes-1087285  [2022,Nov12]
  2. https://www.drugs.com/pro/nateglinide.html   [2022,Nov12]
  3. https://en.wikipedia.org/wiki/Nateglinide  [2022,Nov12]
  4. https://www.drugs.com/dosage/starlix.html  [2022,Nov12]
  5. https://www.drugs.com/drug-interactions/nateglinide.html   [2022,Nov12]