คำถามเกี่ยวกับยา
โดย วันทนีย์ โลหะประกิตกุล
เรื่อง : ยาแก้ปวดท้อง
ยาแก้ปวดท้อง ยาบรรเทาอาการปวดท้อง (Antispasmodic drugs) ในที่นี้หมายถึง ยาที่ลดอาการปวดท้องที่มีลักษณะบิดเกร็ง/ปวดบีบ (Colicky pain) จากโรคทางเดินอาหาร
- ยาต้านฤทธิ์มัสคารินิก (Antimuscarinic หรือ Anticholinergic): เป็นยาที่ช่วยลดการบีบเกร็ง/ปวดบีบของกล้ามเนื้อเรียบในทางเดินอาหาร (กล้ามเนื้อของผนังกระเพาะอาหารและลำไส้) โดยออกฤทธิ์ที่ระบบประสาท เช่น ยา Atropine ยา Dicyclomine หรือ Dicycloverine ยา Hyoscine หรือ Scopolamine ยา Clidinium ยา Oxyphencyclimine ยา Propantheline
- ยาแก้ปวดเกร็ง/ปวดบีบประเภทอื่น เป็นยาตัวอื่นที่ออกฤทธิ์ช่วยการคลายตัวของกล้ามเนื้อเรียบของลำไส้โดยตรง เช่น ยา Mebeverine ยา Alverine ยา Drotaverine ยา Fenoverine ยา Pitofenone ยา Tiropramide
- ลดการเคลื่อนไหวของลำไส้ในกลุ่มอาการลำไส้ไวเกินต่อการกระตุ้น/โรคลำไส้แปรปรวน (Irritable bowel syndrome - IBS)
- บรรเทาอาการปวดในโรคถุงผนังลำไส้ใหญ่ (Diverticulosis)
- ลดการบีบเกร็งของกล้ามเนื้อเรียบในระบบทางเดินอาหาร
- บรรเทาอาการบีบเกร็งแบบฉับพลันและการบีบเกร็งระหว่างกระบวนการวินิจฉัยโรคระบบทางเดินอาหารด้วยเครื่องมือ เช่น การส่องกล้องตรวจกระเพาะอาหารและลำไส้
- ห้ามใช้ยาต้านฤทธิ์มัสคารินิกในผู้ป่วยโรคต้อหินมุมปิด โรคกล้ามเนื้ออ่อนแรง ผู้ป่วยลำไส้อุดตัน ทางเดินปัสสาวะอุดตัน หลอดอาหารอักเสบจากโรคกรดไหลย้อน ลำไส้อืดเป็นอัมพาต (ลำไส้ไม่บีบตัว) กระเพาะอาหารส่วนปลายตีบ โรคหืด ภาวะหัวใจเต้นเร็วผิดปกติ โรคความดันโลหิตสูง โรคต่อมไทรอยด์เป็นพิษ (ภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานเกิน) โรคตับ หรือโรคไต
- ระวังการใช้ยาต้านฤทธิ์มัสคารินิกในเด็ก ผู้สูงอายุ และผู้ป่วยในกลุ่มอาการดาวน์ (ดาวน์ซินโดรม/ Down's syndrome) เพราะเป็นกลุ่มที่เกิดผลข้างเคียงจากยาแก้ปวดท้องได้ง่าย
- ระวังการใช้ยาต้านฤทธิ์มัสคารินิกในผู้ที่ท้องร่วง/ท้องเสีย เพราะไม่มีประโยชน์แน่ชัดว่าช่วยบรรเทาอาการปวดท้องจากท้องเสียได้และอาจเพิ่มปริมาณของแบคทีเรียก่อโรคได้ด้วย
อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยาแก้ปวดท้องมีได้หลากหลายอาการมากขึ้นกับแต่ละตัวยา ดังนั้นการใช้ยาแก้ปวดท้องจึงควรต้องเป็นไปตามคำแนะนำของแพทย์หรือของเภสัชกร และก่อนใช้ยาควรอ่านเอกสารกำกับยาให้เข้าใจ โดยตัวอย่างอาการไม่พึงประสงค์จากยาแก้ปวดท้องกลุ่มยาต้านฤทธิ์มัสคารินิก เช่น กระสับกระส่าย ประสาทหลอน ความดันในลูกตาเพิ่มเนื่องจากรูม่านตาขยาย ผิวแห้งเพราะเหงื่อไม่ออก/ออกน้อย หัวใจ เต้นช้าชั่วขณะ (ตามด้วยอาการใจสั่น หัวใจเต้นเร็ว หรือหัวใจเต้นผิดจังหวะ) ปากแห้ง คอแห้ง ท้องผูก ปัสสาวะลำบาก/ปัสสาวะขัด