ดรอสไพรีโนน Drospirenone

ดรอสไพรีโนน (Drospirenone)

โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
7 ธันวาคม 2564
Tweet

สารบัญ

บทนำ: คือยาอะไร?
ดรอสไพรีโนนมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?
ดรอสไพรีโนนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
ดรอสไพรีโนนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
ดรอสไพรีโนนมีขนาดรับประทานอย่างไร?
เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
ดรอสไพรีโนนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
มีข้อควรระวังการใช้ดรอสไพรีโนนอย่างไร?
ดรอสไพรีโนนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
ควรเก็บรักษาดรอสไพรีโนนอย่างไร?
ดรอสไพรีโนนมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
บรรณานุกรม

บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ: คือยาอะไร?

ยาดรอสไพรีโนน (Drospirenone หรือ 1, 2-dihydrospirorenone) คือ ฮอร์โมนเพศชนิดสังเคราะห์ ถูกนำมาใช้ประโยชน์ในรูปแบบยาเม็ดและเป็นฮอร์โมนบำบัดสำหรับสตรีวัยหมดประจำ เดือน

ประโยชน์ของยาดรอสไพรีโนนในด้านอื่นที่ถูกนำมาใช้ทางคลินิกเห็นจะได้แก่ ลดอาการเกิดสิวของเพศหญิงซึ่งมีสาเหตุขาดสมดุลของฮอร์โมนเพศในร่างกาย กรณีนี้อาจต้องใช้เวลาในการรักษาหลายสัปดาห์ถึงหลายเดือน

ประโยชน์ข้อสุดท้ายเท่าที่พบเห็นของยานี้ จะเป็นการใช้ยาดรอสไพรีโนนบำบัดอาการรุนแรงก่อนมีประจำเดือนของสตรี (Premenstrual dysphoric disorder)

สำหรับการกระจายตัวในร่างกายหลังรับประทานยานี้ พบว่ามีการดูดซึมยาดรอสไพรีโนนจากระบบทางเดินอาหารได้ประมาณ 76% เมื่อยาฮอร์โมนนี้เข้าสู่กระแสเลือดจะจับกับพลาสมาโปรตีน ได้ถึงประมาณ 97% ก่อนที่จะถูกส่งไปทำการเผาผลาญและเปลี่ยนโครงสร้างทางเคมีที่ตับ ร่างกายต้องใช้เวลาประมาณ 30 ชั่วโมงขึ้นไปเพื่อกำจัดยาปริมาณครึ่งหนึ่งออกจากกระแสเลือดโดยผ่านทิ้งไปกับปัสสาวะและอุจจาระ

ชื่อการค้าที่เป็นที่รู้จักกันในตลาดต่างประเทศของยานี้คือ Yaz และ Yasmin โดยในสูตรตำรับ มีสัดส่วนการผสมของดรอสไพรีโนนกับฮอร์โมนสังเคราะห์ชนิดอื่นร่วมกันเช่น Drospirenone 3 มิลลิกรัม + Ethinylestradiol 20 ไมโครกรัม แถบอเมริกายังมีการผสม Folate (Folic acid) เพิ่มเข้าไปในสูตรตำรับอีกด้วยโดยใช้ชื่อการค้าว่า Beyaz

ด้านผลข้างเคียง/อาการขางเคียงของฮอร์โมนสังเคราะห์นี้อาจส่งผลต่อผู้บริโภคโดยมีข้อแตกต่างกันออกไป ผู้บริโภคบางคนอาจแทบไม่มีผลข้างเคียงใดๆ แต่บางคนพบอาการข้างเคียงมากจนถึงกับต้องปรับขนาดการใช้ยานี้กันใหม่ ผลข้างเคียงประการหนึ่งของยาดรอสไพรีโนนที่ต้องเฝ้าระวังได้แก่ การเกิดหลอดเลือดขอดด้วยฮอร์โมนสังเคราะห์ชนิดนี้จะทำให้เกิดลิ่มเลือดจับตัวกันได้ง่าย และเร็วๆนี้เองที่คณะกรรมการอาหารและยาหลายประเทศให้ระบุคำเตือนบนฉลากยาว่า “ควร หยุดการใช้ฮอร์โมนดรอสไพรีโนนก่อนและหลังการผ่าตัด” ด้วยเหตุผลที่มีความเสี่ยงสูงในการเกิดภาวะลิ่มเลือดในหลอดเลือดดำ

ข้อห้ามใช้บางประการของยาดรอสไพรีโนนที่ทั้งแพทย์/เภสัชกรเน้นย้ำก่อนการเลือกใช้ยาฮอร์โมนนี้ เห็นจะเป็นเรื่องห้ามใช้กับสตรีที่ตั้งครรภ์ หรือที่ป่วยเป็นโรคความดันโลหิตสูงประเภทที่ควบคุมไม่ได้ หรือเป็นโรคหัวใจ หรือมีภาวะลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดดำ หรือเป็นหลอดเลือดดำขอด หรือป่วยด้วยโรคเบาหวานโดยเฉพาะเบาหวานชนิดที่เกิดเบาหวานขึ้นตา หรือผู้ป่วยด้วยโรคไต และสตรีที่มีประจำเดือนแบบผิดปกติโดยที่ยังไม่ทราบสาเหตุ

อนึ่ง เคยมีความเข้าใจว่าสตรีที่ใช้ยาเม็ดคุมกำเนิดมีโอกาสเสี่ยงกับการเกิดมะเร็งเต้านม องค์ การอนามัยโลกได้ยกกรณีนี้มาทำการศึกษาและมีข้อสรุปว่าในสตรีวัย 45 ปีขึ้นไปที่เคยใช้ยาเม็ดคุม กำเนิดมาก่อนหน้านี้ไม่มีความเสี่ยงของการเป็นมะเร็งเต้านมแต่อย่างใด

ทั้งนี้ ยังมีประเด็นอื่นๆอีกมากมายที่เกี่ยวข้องกับการใช้ยานี้ที่ไม่สามารถระบุลงในบทความนี้ ได้หมด จึงถือเป็นเหตุผลสำคัญที่ผู้บริโภคจะต้องใช้ยาประเภทฮอร์โมนเพศสังเคราะห์เหล่านี้อย่างถูกต้องและมีวินัย เป็นไปตามดุลยพินิจของแพทย์ และควรสามารถตรวจสอบร่างกายตนเองได้ระดับหนึ่งว่า มีการเปลี่ยนแปลงเนื่องจากการใช้ฮอร์โมนสังเคราะห์ชนิดต่างๆหรือไม่เช่น การเกิดก้อนเนื้อในเต้านม เป็นต้น

ดรอสไพรีโนนมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?

ยาดรอสไพรีโนนมีสรรพคุณรักษาโรค/ข้อบ่งใช้:

ใช้เป็นยาเม็ดคุมกำเนิดโดยผสมร่วมกับยาฮอร์โมน Ethinylestradiol
ใช้เป็นฮอร์โมนบำบัดสำหรับกลุ่มอาการรุนแรงก่อนมีประจำเดือน (Premenstrual dys phoric disorder, PMDD) ซึ่งมักพบอาการ วิตกกังวล ซึมเศร้า ไม่มีแรง/ล้า คัดตึงเต้านม ปวดกล้ามเนื้อ ปวดหัว ฯลฯ
ช่วยบำบัดรักษาสิวในผู้หญิงที่มีอายุ 14 ปีขึ้นไปโดยขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของแพทย์

ดรอสไพรีโนนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

ยาดรอสไพรีโนนเป็นฮอร์โมนสังเคราะห์ประเภทโปรเจสติน (Synthetic progestins) กลไกการออกฤทธิ์คือ เมื่อยาเข้าสู่ร่างกายจะซึมเข้าเนื้อเยื่อต่างๆเช่น อวัยวะของระบบสืบพันธุ์ ต่อมน้ำนม สมองส่วนที่เรียกว่า ไฮโปธาลามัสและพิทูอิทารี (Pituitary gland/ต่อมใต้สมอง) โดยจะเข้าจับกับตัวรับ (Receptor)ที่มีชื่อว่า Progesterone receptor ส่งผลไปยับยั้งการหลั่งฮอร์โมนโกนาโดโทรฟิน (Gonadotropin releasing hormone) ที่หลั่งจากสมองไฮโปธาลามัสส่งผลทำให้เกิดการชะลอของการตกไข่ในสตรีเพศ จากกลไกเหล่านี้จึงทำให้เกิดฤทธิ์ของการคุมกำเนิดและฤทธิ์ต่างๆตามสรรพคุณ

ดรอสไพรีโนนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาดรอสไพรีโนนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายเป็นยาเม็ดชนิดรับประทานที่ผสมร่วมกับ Ethinyl estradiol เช่น

Drospireone 3 มิลลิกรัม + Ethinylestradiol03 มิลลิกรัม/เม็ด
Estradiol hemihydrate 1 มิลลิกรัม + Drospirenone 2 มิลลิกรัม
Drospirenone 3 มิลลิกรัม + Ethinylestradiol 0.02 มิลลิกรัม

ดรอสไพรีโนนมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยาดรอสไพรีโนนมีขนาดรับประทานขึ้นกับข้อบ่งใช้ในแต่ละกรณี ในที่นี้ขอยกตัวอย่างเฉพาะสำหรับกรณีใช้เป็นยาเม็ดคุมกำเนิด

ผู้ใหญ่เฉพาะในผู้หญิง: ควรรับประทานยาเม็ดแรกในช่วงวันแรกของรอบประจำเดือน กรณีที่เริ่มใช้ยาคุมกำเนิดเป็นครั้งแรกควรมีมาตรการอื่นช่วยป้องกันการตั้งครรภ์ร่วมด้วยเช่น ใช้ถุงยางอนามัยชาย เป็นต้น

สำหรับวิธีรับประทานยาเม็ดคุมกำเนิดแต่ละประเภทนั้นสามารถสอบถามจากแพทย์/เภสัชกร/พยาบาลรวมถึงตรวจสอบรายละเอียดจากเอกสารกำกับยาที่แนบมากับตัวผลิตภัณฑ์หรือค้นคว้าได้จากเว็ปไซด์ หาหมอ.com ในหัวข้อ “ยาเม็ดคุมกำเนิด (Birth control pill)”

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาดรอสไพรีโนน ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น

ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก /หอบเหนื่อย
มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาดรอสไพรีโนนอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาเม็ดคุมกำเนิดที่รวมถึงยาดรอสไพรีโนนสามารถรับประทานทันทีที่นึกได้โดย แต่การลืมรับประทานยาคุมกำเนิดบ่อยครั้งจะมีภาวะเสี่ยงกับการตั้งครรภ์ตามมา สามารถอ่านรายละเอียดเรื่องการลืมรับประทานยาคุมกำเนิดจะต้องปฏิบัติอย่างไรได้จากเว็บไซด์ หาหมอ.com หัวข้อ “ยาเม็ดคุมกำเนิด (Birth control pill)”

ดรอสไพรีโนนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาฮอร์โมนสังเคราะห์ดรอสไพรีโนนรวมถึงที่เป็นยาผสมร่วมกับ Ethinylestradiol สามารถก่อให้เกิดผล/ อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) แบ่งเป็นประเภทๆ เช่น

ก.อาการข้างเคียงที่พบบ่อยและถือเป็นปกติ: เช่น คัดตึงเต้านมไม่มาก ปวดหัวบ้างประจำเดือนมาผิดปกติ เช่น มาเร็วหรือมาช้ากว่ากำหนด และมีอาการคลื่นไส้ไม่มาก

ข.อาการข้างเคียงที่พบได้น้อย: เช่น ประจำเดือนมาช้าหรือมามากกว่าปกติ อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย อาเจียน

ค.*อาการข้างเคียงที่ยังไม่ทราบสาเหตุแน่ชัด: ปวดท้อง หนาวสั่น มีไข้ ปวดหัวมาก ปัสสาวะ - อุจจาระมีสีคล้ำ อึดอัดหายใจไม่สะดวก/หายใจลำบาก ผื่นคัน เบื่ออาหารมาก พูดจากไม่ชัด หูอื้อ แขน - ขาอ่อนแรง รู้สึกเหม็นกลิ่นต่างๆมาก ตาพร่า อาเจียนเป็นเลือด ตาเหลือง-ตัวเหลือง ซึ่งเมื่อมีอาการเหล่านี้ต้องรีบไปโรงพยาบาลหรือไปโรงพยาบาลทันทีขึ้นกับความรุนแรงของอาการ

ง. อาการข้างเคียงที่พบได้น้อยมากๆ: เช่น มีอารมณ์ซึมเศร้า อยากร้องไห้ อารมณ์เหวี่ยง/อารมณ์แปรปรวน น้ำหนักตัวเพิ่ม และเบื่อหน่ายการมีเพศสัมพันธ์

ทั้งนี้ อาการข้างเคียงหลายอาการไม่จำเป็นต้องใช้ยารักษาแต่อย่างใด แต่ถ้าพบอาการข้าง เคียงที่ก่อให้เกิดความรำคาญและรบกวนการดำเนินชีวิตประจำวัน ควรรีบกลับไปขอคำปรึกษาจากแพทย์/ไปโรงพยาบาลเพื่อแพทย์พิจารณาปรับการใช้ยา

มีข้อควรระวังการใช้ดรอสไพรีโนนอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาดรอสไพรีโนน เช่น

ห้ามใช้ในผู้แพ้ยานี้
ห้ามใช้ยานี้กับสตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร และในหญิงวัยก่อนมีประจำเดือน
ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงที่ยังไม่สามารถควบคุมได้ ผู้ป่วยกลุ่มโรคหัวใจ เช่น กล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด โรคลิ้นหัวใจทำงานผิดปกติ หรือมีภาวะหลอดเลือดที่ไปหล่อเลี้ยงหัวใจอุดตันจากลิ่มเลือด
ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยโรคเบาหวานซึ่งอยู่ในภาวะเบาหวานขึ้นตา หรือภาวะโรคไตจาก เบาหวาน
ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยมะเร็ง เช่น มะเร็งที่เต้านม มะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก รวมถึงสตรีที่มีประจำเดือนผิดปกติ และยังไม่ทราบสาเหตุที่ชัดเจน
ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยโรคตับชนิดต่างๆรวมถึงผู้ป่วยมะเร็งตับ
ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยไมเกรนแบบรุนแรงโดยเฉพาะอย่างยิ่งกับผู้ป่วยที่มีอายุเกิน 35 ปีขึ้นไป
ห้ามใช้ยานี้กับผู้ที่มีประวัติเป็นดีซ่านหลังใช้ยาคุมกำเนิดทุกวิธี (อ่านเพิ่มเติมในเว็บ com บทความเรื่อง การคุมกำเนิด และเรื่อง การวางแผนครอบครัว)
ห้ามปรับขนาดการรับประทานยานี้ด้วยตนเอง
การลืมรับประทานยานี้เพื่อการคุมกำเนิดอาจเป็นเหตุให้เกิดภาวะตั้งครรภ์ตามมา
หากพบอาการผิดปกติหลังใช้ยานี้เช่น ปวดหัวมาก มีก้อนในเต้านม ประจำเดือนผิดปกติ ฯลฯ ให้หยุดการใช้ยาแล้วรีบมาพบแพทย์/ไปโรงพยาบาลโดยเร็ว
ก่อนเข้ารับการผ่าตัดในเรื่องต่างๆต้องแจ้งให้แพทย์ทราบว่าอยู่ในช่วงใช้ยาคุมกำเนิด ซึ่งต้องเว้นระยะเวลาให้หมดฤทธิ์ของยาคุมกำเนิดเพื่อหลีกเลี่ยงภาวะหลอดเลือดอุดตันจากลิ่มเลือดก่อนและหลังผ่าตัด
ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
ห้ามใช้ยาหมดอายุ
ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง: ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมดรอสไพรีโนนด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิดและสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่ม เติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ดรอสไพรีโนนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาดรอสไพรีโนนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

การใช้ยาดรอสไพรีโนน ร่วมกับยา Acitretin (ยารักษาโรคสะเก็ดเงิน) จะทำให้ประสิทธิภาพการคุมกำเนิดด้อยลงไป หากไม่มีความจำเป็นใดๆควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน
การใช้ยาดรอสไพรีโนน ร่วมกับยาต้านไวรัส Atazanivir, Boceprevir จะทำให้ปริมาณของยา ดรอสไพรีโนนในกระแสเลือดเพิ่มมากขึ้น หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกันแพทย์จะปรับขนาดรับประทานให้เหมาะสมเป็นกรณีไป
การใช้ดรอสไพรีโนน ร่วมกับยา Carbamazepine, Phenobarbital จะทำให้ปริมาณของยา ดรอสไพรีโนนในกระแสเลือดลดน้อยลง หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกันแพทย์จะปรับขนาดรับประทาน ให้เหมาะสมเป็นรายบุคคลไป

ควรเก็บรักษาดรอสไพรีโนนอย่างไร?

ควรเก็บยาดรอสไพรีโนน: เช่น

เก็บยาภายใต้อุณหภูมิห้องที่เย็น
ไม่เก็บยาในรถยนต์หรือในห้องน้ำ
เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อน และความชื้น
เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

ดรอสไพรีโนนมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาดรอสไพรีโนน มียาชื่อการค้าอื่น และบริษัทผู้ผลิต เช่น

ชื่อการค้า	บริษัทผู้ผลิต
Angeliq (แองจีลิก)	Bayer HealthCare Pharma
Melodia (เมโลเดีย)	Leon Farma/Sinensix Pharma
Yasmin (ยาสมิน)	Bayer HealthCare Pharma
Yaz (ยาซ)	Bayer HealthCare Pharma