คาร์เบนิซิลลิน (Carbenicillin)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 6 มีนาคม 2565
  • Tweet

สารบัญ

บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ: คือยาอะไร?

 คาร์เบนิซิลลิน (Carbenicillin) คือ ยาปฏิชีวนะที่จัดอยู่ในกลุ่มยา Penicillin มีฤทธิ์ต่อต้านและทำลายเชื้อแบคทีเรียชนิดแกรมลบซึ่งรวม Pseudomonas aeruginosa ด้วย แต่ยานี้ไม่สามารถทำลายแบคทีเรียชนิดแกรมบวกได้ ปกติทางคลินิกนำมาใช้รักษาโรคติดเชื้อระบบทางเดินปัสสาวะ และที่ต่อมลูกหมาก (ต่อมลูกหมากอักเสบติดเชื้อ) รูปแบบของยาแผนปัจจุบันของยานี้จะเป็นยาชนิดรับประทานและยาฉีด

แพทย์จะใช้ยาคาร์เบนิซิลลินเป็นทางเลือกในการรักษาโรคโดยต้องอาศัยเงื่อนไข ดังนี้

  • แบคทีเรียที่เป็นสาเหตุของอาการโรคต้องตอบสนองกับยานี้
  • ผู้ป่วยต้องไม่มีประวัติแพ้ยากลุ่มเพนิซิลลินมาก่อน
  • ต้องไม่มีประวัติมีอาการท้องเสียหลังการใช้ยาปฏิชีวนะ
  • ต้องไม่มีโรคหรือปัญหาการทำงานของเกล็ดเลือดหรือป่วยด้วยโรคตับ
  • ยานี้ใช้ต่อต้านเชื้อแบคที่เรียเท่านั้น แพทย์จะไม่นำมาใช้รักษาอาการป่วยจาก โรคติดเชื้อไวรัส

 นอกจากนี้ยังมีข้อมูลที่อาจเป็นประโยชน์ที่ผู้บริโภค/ผู้ป่วยควรรับทราบเกี่ยวกับการใช้ ยาคาร์เบนิซิลลิน อาทิเช่น

  • การใช้ยาชนิดนี้บ่อยๆเป็นเวลานานๆอาจเกิดการติดเชื้อโรคนอกเหนือจากแบคทีเรีย เช่น โรคเชื้อราติดตามมาได้ แต่แพทย์จะเป็นผู้พิจารณาเปลี่ยนแปลงการใช้ยาได้อย่างเหมาะสมที่สุด
  • หากมีอาการปวดท้อง เป็นตะคริวที่ท้อง ถ่ายมีเลือดปน/อุจจาระเป็นเลือดหลังการใช้ยานี้ต้องรีบแจ้งแพทย์/มาโรงพยาบาลทันทีด้วยอาจเกิดภาวะลำไส้ใหญ่อักเสบชนิด Pseudomembranous colitis
  • การใช้ยาคาร์เบนิซิลลินร่วมกับยาเม็ดคุมกำเนิดอาจทำให้ฤทธิ์ของยาคุมกำเนิดด้อยลงและเกิดภาวะตั้งครรภ์ตามมา ระหว่างใช้ยานี้จึงควรคุมกำเนิดด้วยวิธีอื่นร่วมด้วย เช่น ถุงยางอนามัยชาย
  • ระหว่างการใช้ยานี้ต้องคอยตรวจสอบการทำงานของไตรวมถึงระบบโรคเลือดให้เป็นปกติเสมอตามคำแนะนำของแพทย์
  • หากใช้ยานี้ไปสักระยะหนึ่งแล้วอาการไม่ดีขึ้น ควรกลับมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลเพื่อให้แพทย์พิจารณาปรับการรักษา

 จะเห็นได้ว่าการใช้ยาปฏิชีวนะไม่ว่าจะเป็นยาคาร์เบนิซิลลินหรือยาปฏิชีวนะกลุ่มอื่นๆ ล้วนแล้ว แต่มีข้อควรระวังทั้งสิ้น การจะใช้ยาปฏิชีวนะได้อย่างปลอดภัยและเหมาะสมจึงควรต้องเป็นไปตามคำ สั่งของแพทย์เท่านั้น

คาร์เบนิซิลลินมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?

คาร์เบนิซิลลิน

ยาคาร์เบนิซิลลินมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้: เช่น        

  • รักษาโรคติดเชื้อระบบเดินปัสสาวะ เช่น กระเพาะปัสสาวะอักเสบ
  • รักษาการติดเชื้อที่ต่อมลูกหมาก (ต่อมลูกหมากอักเสบติดเชื้อ) 

คาร์เบนิซิลลินมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาคาร์เบนิซิลลินคือ ตัวยาจะยับยั้งการสร้างสาร Peptidoglycan ซึ่งเป็นส่วนประกอบสำคัญของผนังเซลล์(เซลล์-เนื้อเยื่อ-อวัยวะ)ในตัวแบคทีเรียส่งผลให้แบคทีเรียหยุดการเจริญเติบโตและตายลงในที่สุด

คาร์เบนิซิลลินมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาคาร์เบนิซิลลินมีรูปแบบการจัดจำหน่าย:

  • ยาเม็ดชนิดรับประทาน ขนาด 382 มิลลิกรัม/เม็ด
  • ยาฉีด ขนาด 1 และ 5 กรัม/ขวด (Vial)

คาร์เบนิซิลลินมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยาคาร์เบนิซิลลินมีขนาดรับประทาน เช่น

ก.สำหรับการติดเชื้อที่กระเพาะปัสสาวะ (กระเพาะปัสสาวะอักเสบ): เช่น

  • ผู้ใหญ่: รับประทานครั้งละ 382 - 764 มิลลิกรัมวันละ 4 ครั้งก่อนอาหารเป็นเวลา 3 - 7 วัน

ข.สำหรับการติดเชื้อที่ต่อมลูกหมาก (ต่อมลูกหมากอักเสบติดเชื้อ):เช่น

  • ผู้ใหญ่: รับประทานครั้งละ 764 มิลลิกรัมวันละ 4 ครั้งก่อนอาหารเป็นเวลา 14 วัน

*อนึ่ง:

  • เด็ก (นิยามคำว่าเด็ก): ยังไม่มีการศึกษาที่แน่ชัดถึงผลข้างเคียงของยานี้ในเด็ก การใช้ยานี้ในเด็กจึงขึ้นอยู่กับดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษาเป็นกรณีๆไป
  • การใช้ยาฉีด: จะขึ้นกับชนิดและความรุนแรงของโรคตลอดจนถึงสุขภาพทั่วไปของผู้ป่วย การใช้ยาฉีดจึงอยู่ในดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษา

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมถึงยาคาร์เบนิซิลลิน ผู้ป่วยควรแจ้ง  แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร  เช่น

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยาใช้ยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก/หอบเหนื่อย
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาคาร์เบนิซิลลินอาจส่งผลให้อาการของโรครุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาคาร์เบนิซิลลิน สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

อย่างไรก็ตามเพื่อประสิทธิผลของการรักษาควรรับประทานยาคาร์เบนิซิลลินให้ตรงเวลา

คาร์เบนิซิลลินมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาคาร์เบนิซิลลินสามารถก่อให้เกิดผล/อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา(ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น  

  • คลื่นไส้อาเจียน
  • ท้องเสีย
  • การรับรสชาติเปลี่ยนไป
  • มีไข้
  • ผื่นคัน
  • อาจพบโรคซีด
  • Thrombocytopenia (เกล็ดเลือดต่ำ)
  • เม็ดเลือดขาวต่ำ
  • Neutropenia (เม็ดเลือดขาวชนิด Neutrophil ต่ำ)
  • Eosinophilia (เม็ดเลือดขาวชนิด Eosinophilสูง)
  • ตับทำงานผิดปกติ
  • หากเป็นสตรีอาจพบอาการช่องคลอดอักเสบ

มีข้อควรระวังการใช้คาร์เบนิซิลลินอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาคาร์เบนิซิลลิน เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้ หรือแพ้ยากลุ่มเพนิซิลลิน
  • ห้ามปรับขนาดรับประทานยานี้ด้วยตนเอง
  • ห้ามใช้ยาที่มีสภาพเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม
  • ระวังการใช้ยานี้กับผู้ป่วย โรคตับ โรคไต  ภาวะหัวใจล้มเหลว
  • การใช้ยานี้เป็นเวลานานต้องเฝ้าระวังโรคเชื้อราตามมา
  • หากพบอาการแพ้ยา เช่น หายใจไม่ออก/หายใจลำบาก ตัวบวม มีลมพิษ ผื่นคันขึ้นเต็มตัว ให้หยุดใช้ยานี้ทันที แล้วรีบนำตัวผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลทันที/ฉุกเฉิน
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาคาร์เบนิซิลลินด้วย) ยาแผนโบราณ   อาหารเสริม   ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร  ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

คาร์เบนิซิลลินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาคาร์เบนิซิลลินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • การใช้ยาคาร์เบนิซิลลิน ร่วมกับยา Tetracycline จะทำให้ประสิทธิภาพของตัวยาคาร์เบนิซิล ลินด้อยลงไป ดังนั้นจึงควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาทั้งสองร่วมกัน
  • การใช้ยาคาร์เบนิซิลลิน ร่วมกับยา Methotrexate อาจส่งผลให้ระดับยา Methotrexate ในกระแสเลือดเพิ่มมากขึ้นจนอาจนำมาซึ่งอาการข้างเคียงมากมาย หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกันแพทย์จะปรับขนาดการใช้ยาให้เหมาะสมเป็นกรณีบุคคลไป
  • ไม่ควรรับประทานยาคาร์เบนิซิลลิน ร่วมกับอาหารด้วยจะทำให้ลดการดูดซึมของยานี้จนส่งผลต่อประสิทธิภาพของการรักษา

ควรเก็บรักษาคาร์เบนิซิลลินอย่างไร?

 ควรเก็บยาคาร์เบนิซิลลิน:

  • เก็บยาในช่วงอุณหภูมิ 15 - 30 องศาเซลเซียส (Celsius)
  • เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อน และความชื้น
  • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
  • ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์

คาร์เบนิซิลลินมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาคาร์เบนิซิลลิน มียาชื่อการค้าอื่น และบริษัทผู้ผลิต เช่น

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
GEOCILLIN (จีโอซิลลิน) pfizer

 

บรรณานุกรม

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Carbenicillin  [2022,March5]
  2. https://www.drugs.com/cdi/carbenicillin-indanyl.html  [2022,March5]
  3. https://www.mims.com/India/drug/info/carbenicillin/?type=brief&mtype=generic  [2022,March5]
  4. https://www.drugs.com/dosage/carbenicillin.html  [2022,March5]
  5. https://www.drugs.com/drug-interactions/carbenicillin-index.html?filter=2&generic_only=#T  [2022,March5]
  6. https://tajpharma.com/carbenicillin-generics-taj-pharmaceuticals.htm  [2022,March5]
  7.