article detail

ลูปไดยูเรติก (Loop diuretics)

• โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
• 19 มิถุนายน 2565
• Tweet

สารบัญ

• บทนำ: คือยาอะไร?
• ลูปไดยูเรติกมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ)รักษาโรคอะไร?
• ลูปไดยูเรติกมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
• ลูปไดยูเรติกมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
• ลูปไดยูเรติกมีขนาดรับประทานอย่างไร?
• เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
• หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
• ลูปไดยูเรติกมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
• มีข้อควรระวังการใช้ลูปไดยูเรติกอย่างไร?
• ลูปไดยูเรติกมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
• ควรเก็บรักษาลูปไดยูเรติกอย่างไร?
• ลูปไดยูเรติกมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
• บรรณานุกรม

บทความที่เกี่ยวข้อง

• ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
• ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
• ยาขับปัสสาวะ (Diuretics Drugs)
• ไทอะไซด์ (Thiazide)
• เอซีอี อินฮิบิเตอร์ (ACE inhibitor)
• ความดันโลหิตสูง (Hypertension)
• ภาวะหัวใจล้มเหลว ภาวะหัวใจวาย (Heart failure)
• ตับวาย ตับล้มเหลว (Liver failure)
• ซัลฟา (Sulfa drugs) ซัลโฟนาไมด์ (Sulfonamides)

บทนำ: คือยาอะไร?

ยาลูปไดยูเรติก (Loop diuretics) เป็นกลุ่มยาขับปัสสาวะที่ออกฤทธิ์กับไตในบริเวณที่เรียก ว่า ลูปออฟเฮนเล่ (Loop of Henle) ในเบื้องต้นยากลุ่มนี้ถูกนำไปใช้ลดความดันโลหิตสูง ลดอาการบวม/บวมน้ำของร่างกาย และบ่อยครั้งถูกนำมาใช้รักษาภาวะหัวใจล้มเหลวรวมถึงภาวะไตวาย และอาจกล่าวได้ว่ายาลูปไดยูเรติกมีประสิทธิภาพดีกว่ากลุ่มยาไทอะไซด์ (Thiazide) ซึ่งเป็นยาขับปัสสาวะที่ใช้รักษาอาการของผู้ป่วยที่มีสภาพไตเป็นปกติเท่านั้น แต่ยาลูปไดยูเรติกสามารถใช้รักษาได้ในผู้ป่วยที่มีสภาพไตทำงานบกพร่อง

กลไกของกลุ่มยาลูปไดยูเรติกจะออกฤทธิ์ต่อการขนส่งประจุของเกลือโซเดียม เกลือโพแทส เซียม และเกลือคลอไรด์ (Chloride) ซึ่งจะมีผลลดความดันโลหิตและเกิดการขับน้ำออกจากร่างกายเพื่อลดอาการบวม เป็นต้น

อาจยกตัวอย่างยาในกลุ่มลูปไดยูเรติกได้ดังนี้เช่น

• Furosemide: จัดเป็นยาขับปัสสาวะที่รู้จักและมีการใช้อย่างแพร่หลายในวงการแพทย์ มี ทั้งรูปแบบยารับประทานและยาฉีด ใช้รักษาความดันโลหิตสูง ภาวะหัวใจล้มเหลว และลดอาการบวมของร่างกาย
• Bumetamide: มักนำมาใช้รักษาอาการหัวใจล้มเหลว โดยจะนำมาใช้กับผู้ที่ต้องใช้ยา Furosemide ในขนาดสูงๆหรือใช้ยา Furosemide แล้วไม่ค่อยได้ผล
• Etacrynic acid: ใช้รักษาความดันโลหิตสูงและลดอาการบวมน้ำของร่างกายอันมีสาเหตุจากภาวะหัวใจวายและภาวะไตวาย จะมีข้อแตกต่างจากลูปไดยูเรติกตัวอื่นตรงที่ Etacrynic acid ไม่ มีโครงสร้างคล้ายกับยาซัลโฟนาไมด์ (Sulfonamide) จึงสามารถใช้ยา Etacrynic acid กับผู้ที่แพ้ยา กลุ่มซัลฟา (Sulfa drug, รวมยา Sulfonamide) ได้ แต่ก็สามารถก่อให้เกิดความระคายเคืองต่อระบบ ทางเดินอาหารได้มากกว่ายาตัวอื่นของยากลุ่มนี้ด้วยโครงสร้างทางเคมีที่ทำให้ยานี้มีฤทธิ์เป็นกรด
• Torasemide หรืออีกชื่อคือ Torsemide : ใช้รักษาอาการบวมที่มีภาวะหัวใจล้มเหลวร่วมด้วยซึ่งการใช้เพียงขนาดต่ำๆ ก็สามารถลดความดันโลหิตสูงได้แล้ว

ทั้งนี้ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียงจากยาลูปไดยูเรติกเท่าที่พบได้บ่อยคือ เกิดภาวะเกลือโซ เดียม เกลือโพแทสเซียมในร่างกายต่ำ อาจพบภาวะร่างกายเสียน้ำร่วมด้วย อาการข้างเคียงอีกประ การหนึ่งที่สามารถส่งผลเสียต่อผู้ป่วยอย่างมากได้แก่ เกิดพิษต่อประสาทหูจนอาจทำให้เกิดอาการหูหนวกติดตามมาได้

มีข้อพึงระวังบางประการของการใช้ยาลูปไดยูเรติกร่วมกับยากลุ่ม NSAIDs หรือกลุ่ม ACE inhibitors คือจะเร่งให้เกิดภาวะไตวายได้ง่ายมากขึ้น

ยาลูปไดยูเรติกจัดเป็นกลุ่มยาอันตรายหากใช้ผิดวิธีก็สามารถส่งผลเสียได้อย่างมากมาย การใช้ยาลูปไดยูเรติกได้อย่างเหมาะสมและปลอดภัยจึงต้องอยู่ภายใต้คำสั่งและการดูแลของแพทย์เท่านั้น

ลูปไดยูเรติกมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?

ยาลูปไดยูเรติกมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้เพื่อ

• รักษาภาวะ/โรคความดันโลหิตสูง
• บำบัดภาวะหัวใจล้มเหลว
• ลดอาการบวมน้ำของร่างกาย

ลูปไดยูเรติกมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาลูปไดยูเรติกคือ ตัวยาจะออกฤทธิ์ในการยับยั้งการดูดกลับเข้ากระ แสเลือดของเกลือโซเดียม เกลือโพแทสเซียม และเกลือคลอไรด์จากปัสสาวะที่ไต ส่งผลให้มีการ ขับน้ำออกจากร่างกายพร้อมกับเกลือดังกล่าว ผู้ป่วยจึงมีปัสสาวะบ่อยขึ้นและทำให้ลดปริมาณของเลือดที่ไปเลี้ยงไต นอกจากนี้ยาลูปไดยูเรติกยังสามารถเพิ่มปริมาณสาร Prostaglandins ซึ่งจะส่ง ผลให้หลอดเลือดขยายตัวทำให้มีเลือดไปเลี้ยงไตอย่างพอเพียงและไม่ทำให้ความดันเลือดที่ไตเพิ่มขึ้น กลไกทั้งหมดดังกล่าวจะช่วยให้เกิดการลดอาการบวมและลดความดันโลหิตได้ตามสรรพคุณ

ลูปไดยูเรติกมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาลูปไดยูเรติกมีรูปแบบการจัดจำหน่ายเป็น

• ยาเม็ดชนิดรับประทาน และ
• ยาฉีด

ลูปไดยูเรติกมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ด้วยตัวยาในกลุ่มลูปไดยูเรติกมีขนาดความแรงรวมถึงคุณสมบัติของการรักษาที่แตกต่างกัน การใช้ยากลุ่มนี้ได้อย่างเหมาะสมปลอดภัยจึงต้องเป็นไปตามดุลยพินิจของแพทย์ผู้รักษาเท่านั้น

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาลูปไดยูเรติก ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรดังนี้

• ประวัติแพ้ยาทุกชนิดเช่น กินยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำ บาก
• มีโรคประจำตัวต่างๆรวมทั้งกำลังกินยาอะไรอยู่ เพราะยาลูปไดยูเรติกอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรือเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กินอยู่ก่อน
• หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประ เภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรกและเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาลูปไดยูเรติกสามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

อย่างไรก็ตามเพื่อประสิทธิผลของการรักษาควรรับประทานยาลูปไดยูเรติกให้ตรงเวลา

ลูปไดยูเรติกมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาลูปไดยูเรติกสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์ (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) ดังนี้ เช่น ทำให้มีเกลือแร่บางตัวในกระแสเลือดต่ำเช่น เกลือโซเดียม เกลือโพแทสเซียม และเกลือคลอไรด์ จึงส่งผลให้เกิดภาวะสูญเสียน้ำของร่างกายหรือภาวะขาดน้ำ และมีภาวะกรดยูริคในเลือด สูงจึงเกิดภาวะเกาต์คุกคาม มีอาการวิงเวียน ความดันโลหิตต่ำ เกิดภาวะเกลือแคลเซียมในเลือดต่ำ เกิดผื่นคัน บางกรณีอาจทำให้เกิดอาการหูหนวกได้อีกด้วย

มีข้อควรระวังการใช้ลูปไดยูเรติกอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ลูปไดยูเรติกเช่น

• ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยากลุ่มนี้
• ห้ามใช้ยานี้กับผู้ที่มีภาวะปัสสาวะไม่ออก
• ห้ามใช้ยากับนี้ผู้ที่มีภาวะตับทำงานล้มเหลว/ตับวาย
• ห้ามใช้ยานี้กับผู้ที่สูญเสียเกลือแร่ของร่างกายอย่างรุนแรง
• ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยากลุ่มซัลฟา (Sulfa drug)
• ห้ามใช้ยานี้กับกับสตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร เด็ก และผู้สูงอายุ โดยไม่มีคำสั่งจากแพทย์
• ห้ามปรับขนาดรับประทานยานี้ด้วยตนเอง
• ห้ามใช้ยาที่หมดอายุแล้ว
• ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นรับประทาน
• ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง:

ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวม ยาลูปไดยูเรติก) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกชนิดควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ลูปไดยูเรติกมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาลูปไดยูเรติกมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นเช่น

• การใช้ยากลุ่มลูปไดยูเรติกร่วมกับยา Cyclosporin อาจทำให้เกิดภาวะเกาทต์คุกคาม หาก ไม่มีความจำเป็นใดๆควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน
• การใช้ยากลุ่มลูปไดยูเรติกร่วมกับยา Methotrexate จะทำให้ปริมาณยา Methotrexate ในกระแสเลือดเพิ่มสูงขึ้น หากไม่มีความจำเป็นใดๆควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน
• การใช้ยาลูปไดยูเรติกร่วมกับยาปฏิชีวนะบางกลุ่มสามารถก่อให้เกิดความเป็นพิษกับไต และ/หรือสูญเสียการได้ยิน/หูหนวก วิงเวียน โดยมากมักเกิดกับผู้สูงอายุ ยาปฏิชีวนะกลุ่มดังกล่าวเช่น Amikacin, Tobramycin และ Gentamycin เป็นต้น

ควรเก็บรักษาลูปไดยูเรติกอย่างไร?

ควรเก็บยาลูปไดยูเรติกในช่วงอุณหภูมิห้องที่เย็น ไม่เก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อนและความชื้น เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง และไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์

ลูปไดยูเรติกมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาลูปไดยูเรติกที่จำหน่ายในประเทศไทย มียาชื่อการค้าอื่นและบริษัทผู้ผลิตเช่น

บรรณานุกรม

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Loop_diuretic  [2022,June18]
2. https://www.drugs.com/drug-class/loop-diuretics.htmlhttps://en.wikipedia.org/wiki/Furosemide  [2022,June18]
3. https://en.wikipedia.org/wiki/Bumetanide  [2022,June18]
4. https://en.wikipedia.org/wiki/Etacrynic_acid  [2022,June18]
5. https://en.wikipedia.org/wiki/Torasemide  [2022,June18]
6. https://www.straighthealthcare.com/loop-diuretics.html   [2022,June18]