article detail

วาโซเพรสซิน แอนาล็อก (Vasopressin analoque)

• โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
• 10 กันยายน 2565
• Tweet

สารบัญ

• บทนำ: คือยาอะไร?
• วาโซเพรสซิน แอนาล็อกมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?
• วาโซเพรสซิน แอนาล็อกมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
• วาโซเพรสซิน แอนาล็อกมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
• วาโซเพรสซิน แอนาล็อกมีขนาดรับประทานอย่างไร?
• เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
• หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
• วาโซเพรสซิน แอนาล็อกมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
• มีข้อควรระวังการใช้วาโซเพรสซิน แอนาล็อกอย่างไร?
• วาโซเพรสซิน แอนาล็อกมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
• ควรเก็บรักษาวาโซเพรสซิน แอนาล็อกอย่างไร?
• วาโซเพรสซิน แอนาล็อกมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
• บรรณานุกรม

บทความที่เกี่ยวข้อง

• ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
• ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
• ปัสสาวะรดที่นอน (Bedwetting)
• เบาจืด (Diabetes insipidus)
• ภาวะช็อก อาการช็อก (Shock)
• เดสโมเพรสซิน (Desmopressin)
• ความดันโลหิตสูง (Hypertension)

บทนำ: คือยาอะไร

วาโซเพรสซิน แอนาล็อก (Vasopressin analoque) คือ ยาที่เป็นสารเคมีที่มีฤทธิ์คล้าย ฮอร์โมนชื่อ ‘วาโซเพรสซิน (Vasopressin, ฮอร์โมนจากต่อมใต้สมองมีหน้าที่ร่วมกับไตเพื่อช่วยรักษาสมดุลของน้ำในร่างกาย)’ โดยไม่จำเป็นต้องมีโครงสร้างทางเคมีที่ใกล้เคียงกันก็ได้

ทางคลินิก นำยาวาโซเพรสซิน แอนาล็อกมาใช้รักษาอาการปัสสาวะรดที่นอน, อาการปัสสาวะบ่อยและถี่ในตอนกลางคืน, อาการโรคเบาจืด, รวมถึงบำบัดอาการเลือดแข็งตัวช้าที่เป็นเหตุให้ผู้ป่วยมีเลือดออกมาก   

ปัจจุบัน อาจจำแนกกลุ่มยาวาโซเพรสซินแอนาล็อกออกเป็นรายการย่อย  เช่น

• Desmopressin: เป็นยาชนิดสังเคราะห์โดยเลียนแบบฮอร์โมนวาโซเพรสซิน ใช้รักษาอาการโรคเบาจืด อาการปัสสาวะรดที่นอน รูปแบบยาแผนปัจจุบันของยานี้มีทั้งชนิดยาฉีด ยารับประทาน และยาพ่นสเปรย์ทางจมูก อาการข้างเคียงที่พบได้บ่อยจากยานี้ คือ ปวดหัว ใบหน้าแดง คลื่นไส้ เกิดภาวะเกลือโซเดียมในเลือดต่ำ รวมถึงมีอาการชัก, ในต่างประเทศจะพบเห็นภายใต้ชื่อการค้าว่า Desmo Melt, Minirin, Melt, Octim และ Stimate
• Felypressin: มีฤทธิ์ทำให้หลอดเลือดเกิดการหดตัว มักจะนำไปผสมร่วมกับยาชาเฉพาะที่อย่าง เช่น Prilocaine
• Ornipressin: เป็นอนุพันธุ์สังเคราะห์ของฮอร์โมนวาโซเพรสซินอีกตัวหนึ่ง ถูกนำมาทดแทนการใช้ยา Epinephrine ที่ใช้ห้ามเลือดของบาดแผล ด้วย Ornipressin มีผลข้างเคียงที่น้อยกว่า
• Selepressin: เป็นยาที่จัดว่ามีฤทธิ์แรง ถูกพัฒนาขึ้นโดยบริษัทยาที่ชื่อว่า Ferring pharmaceuticals นำมาใช้บำบัดอาการความดันโลหิตต่ำที่มีเหตุจากภาวะช็อกจากติดเชื้อ (Septic shock)
• Terlipressin: ถูกนำมาบำบัดอาการความดันโลหิตต่ำ ถูกนำมาใช้เมื่อยา Norepinephrine ไม่สามารถรักษาภาวะความดันโลหิตต่ำได้ นอกจากนี้ยังนำมาบำบัดอาการ หลอดเลือดขอด/โป่งพองที่หลอดอาหาร ชื่อการค้าที่รู้จักกันคือ Teripress และ Glypressin

อนึ่ง: ยาบางรายการในกลุ่มนี้ได้ถูกบรรจุอยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติของไทย อาทิ Desmopressin โดยมีรูปแบบผลิตภัณฑ์ทั้งยารับประทาน ยาฉีด ยาพ่นสเปรย์ เป็นต้น

อย่างไรก็ตาม มีบางกรณีถือเป็นข้อจำกัดการใช้ยาวาโซเพรสซินแอนาล็อก เช่น

• ผู้ป่วยแพ้ยาในกลุ่มนี้
• ผู้ที่มีไตทำงานผิดปกติตั้งแต่ระดับกลางไปจนกระทั่งรุนแรง
• มีภาวะเกลือโซเดียมในเลือดต่ำ
• การใช้ยานี้กับผู้ป่วยกลุ่มพิเศษ เช่น สตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร เด็ก (นิยามคำว่าเด็ก) และผู้สูงอายุ ต้องได้รับคำสั่งจากแพทย์โดยมีการตรวจร่างกายผู้ป่วยก่อนเสมอ

ทั้งนี้ ผู้ป่วยสามารถสอบถามข้อมูลของยากลุ่มวาโซเพรสซินแอนาล็อกได้จากแพทย์ผู้รักษาและเภสัชกรที่ประจำอยู่ในสถานพยาบาลหรือตามร้านขายยาโดยทั่วไป

วาโซเพรสซิน แอนาล็อกมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ)รักษาโรคอะไร?

ยาวาโซเพรสซิน แอนาล็อกมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้: เช่น

• รักษาอาการปัสสาวะรดที่นอน
• บำบัดอาการโรคเบาจืด
• ภาวะโรคเลือดไหลไม่หยุด (Hemophilia A)

วาโซเพรสซิน แอนาล็อกมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลุ่มยาวาโซเพรสซินแอนาล็อกมีกลไกการออกฤทธิ์ที่ไต ทำให้จำกัดปริมาณน้ำในร่างกายไม่ให้ถูกส่งผ่านออกไปเป็นปัสสาวะ, เพิ่มการดูดกลับของน้ำจากปัสสาวะ, นอกจากนี้ยังมีฤทธิ์กระตุ้นให้ผนังหลอดเลือดเกิดการหดตัว, จึงทำให้ความดันโลหิตสูงขึ้น และช่วยทำให้ลดภาวะเลือดออก, จากกลไกที่กล่าวมา จึงก่อให้เกิดฤทธิ์การรักษาตามสรรพคุณ

วาโซเพรสซิน แอนาล็อกมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาวาโซเพรสซิน แอนาล็อกมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

• ยาชนิดรับประทาน
• ยาฉีด
• ยาพ่นสเปรย์ทางจมูก

วาโซเพรสซิน แอนาล็อกมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

การใช้ยา/การบริหารยาในกลุ่มวาโซเพรสซินแอนาล็อกต้องขึ้นกับดุลยพินิจของแพทย์ ซึ่งจะอาศัยชนิดของโรคและสภาพอาการของผู้ป่วยมาประกอบเพื่อสั่งจ่ายยาได้อย่างถูกต้อง ดังนั้นขนาดการใช้ยาจึงแตกต่างกันในแต่ละกรณี จึงไม่ขอกล่าวในบทความนี้

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาวาโซเพรสซินแอนาล็อก ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร เช่น     

• ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก/หอบเหนื่อย
• มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาวาโซเพรสซิน แอนาล็อกอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
• หากเป็นสุภาพสตรี ควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนม หรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยา/ใช้ยาวาโซเพรสซิน แอนาล็อก สามารถรับประทานยา/ใช้ยาเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยา/ใช้ยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มขนาดรับประทาน/ใช้ยาเป็น 2 เท่า

อย่างไรก็ตาม เพื่อประสิทธิผลของการรักษา ควรรับประทานยา/ใช้ยาวาโซเพรสซิน แอนาล็อกให้ตรงเวลา

วาโซเพรสซิน แอนาล็อกมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยากลุ่มวาโซเพรสซินแอนาล็อกสามารถก่อให้เกิดผล/อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง): เช่น

• รู้สึกสับสน
• มีอาการชัก
• วิงเวียน
• หัวใจเต้นผิดจังหวะ
• ปวดหัว
• กระหายน้ำ
• คลื่นไส้อาเจียน
• ใบหน้า-มือบวม
• อ่อนเพลีย
• บางรายอาจมีน้ำหนักตัวเพิ่ม
• ความจำเสื่อม
• รวมถึงอาจมีอาการท้องเสียร่วมด้วย

มีข้อควรระวังการใช้วาโซเพรสซิน แอนาล็อกอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้วาโซเพรสซิน แอนาล็อก: เช่น

• ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยากลุ่มนี้
• ห้ามปรับเปลี่ยนขนาดรับประทานเอง
• ห้ามใช้ยานี้ใน สตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร เด็ก และผู้สูงอายุ โดยไม่มีคำสั่ง จากแพทย์
• ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยที่มีระดับเกลือโซเดียมในเลือดต่ำ
• ห้ามรับประทานยานี้พร้อมกับเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์เป็นองค์ประกอบ
• ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยด้วยไตทำงานผิดปกติ
• ระวังการใช้ยานี้กับผู้ป่วยด้วยโรคหัวใจ:โรคหลอดเลือดหัวใจ ผู้ที่มีอาการบวมน้ำ ผู้ป่วย โรคความดันโลหิตสูง
• *หยุดการใช้หากพบอาการแพ้ยานี้
• ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
• ห้ามใช้ยาหมดอายุ
• ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง: ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ “ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยากลุ่มวาโซเพรสซิน แอนาล็อกด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิด  อาหารเสริม  ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร  และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

วาโซเพรสซิน แอนาล็อกมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาวาโซเพรสซิน แอนาล็อกมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น: เช่น       

• การใช้ยา Desmopressin ร่วมกับยา Hydrocodone จะทำให้เกิดอาการบวมน้ำ รวมถึงมีภาวะเกลือโซเดียมในเลือดต่ำ หากไม่มีความจำเป็นใดๆควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน
• ยาบางตัวสามารถรบกวนการทำงานของยา Desmopressin ทำให้ฤทธิ์ในการต้านการขับ ปัสสาวะลดลง ยาดังกล่าว เช่นยา  Lithium, Heparin, Demeclocycline, Noradrenaline, รวมไปถึงแอลกอฮอล์, ดังนั้นควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาเหล่านี้ร่วมกับยา Desmopressin

ควรเก็บรักษาวาโซเพรสซิน แอนาล็อกอย่างไร?

ควรเก็บยาวาโซเพรสซิน แอนาล็อก: เช่น

• เก็บยาภายใต้เงื่อนไขตามที่ระบุในเอกสารกำกับยา/ฉลากยา
• ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์
• เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อน และความชื้น
• เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

วาโซเพรสซิน แอนาล็อกมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาวาโซเพรสซิน แอนาล็อก  มียาชื่อการค้าอื่น และ บริษัทผู้ผลิต เช่น

บรรณานุกรม

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Vasopressin_analogue  [2022,Sept10]
2. https://en.wikipedia.org/wiki/Category:Vasopressin_receptor_agonists  [2022,Sept10]
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18683484/  [2022,Sept10]
4. https://www.mayoclinic.org/drugs-supplements/vasopressin-injection-route/description/drg-20066681  [2022,Sept10]
5. https://en.wikipedia.org/wiki/Desmopressin  [2022,Sept10]
6. https://en.wikipedia.org/wiki/Felypressin  [2022,Sept10]
7. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8214531/  [2022,Sept10]
8. https://www.drugeruptiondata.com/drug/id/1365   [2022,Sept10]
9. https://www.mims.com/thailand/drug/info/vasopressin?mtype=generic  [2022,Sept10]