กาติฟลอกซาซิน Gatifloxacin

กาติฟลอกซาซิน (Gatifloxacin)

โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
11 ธันวาคม 2564
Tweet

สารบัญ

บทนำ: คือยาอะไร?
กาติฟลอกซาซินมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?
กาติฟลอกซาซินมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
กาติฟลอกซาซินมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
กาติฟลอกซาซินมีขนาดรับประทานอย่างไร?
เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
กาติฟลอกซาซินมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
มีข้อควรระวังการใช้กาติฟลอกซาซินอย่างไร?
กาติฟลอกซาซินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
ควรเก็บรักษากาติฟลอกซาซินอย่างไร?
กาติฟลอกซาซินมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
บรรณานุกรม

บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ: คือยาอะไร?

กาติฟลอกซาซิน (Gatifloxacin) คือ ยาปฏิชีวนะรุ่นที่ 4 ของกลุ่มยาฟลูโอโรควิโนโลน(Fluoroquinolones) สามารถออกฤทธิ์ยับยั้งการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย แต่ไม่สามารถต่อต้าน พวกเชื้อโรคหวัดซึ่งมีสาเหตุจากโรคติดเชื้อเชื้อไวรัสได้

ยากาติฟลอกซาซินถูกเปิดตัวครั้งแรกเมื่อปี ค.ศ. 1999 (พ.ศ. 2542) ภายใต้ชื่อการค้าว่า “Tequin” ทางคลินิกนำไปใช้รักษาการติดเชื้อแบคทีเรียในระบบทางเดินหายใจ (โรคติดเชื้อทางเดินหายใจ, การติดเชื้อระบบทางเดินปัสสาวะ (โรคติดเชื้อระบบทางเดินปัสสาวะ), การติดเชื้อทางผิวหนัง (ผิวหนังติดเชื้อ)

ยากาติฟลอกซาซิน มีรูปแบบของยาแผนปัจจุบันทั้งชนิด ยาหยอดตา ยาฉีด และยารับประทาน สามารถรับประทานก่อนหรือพร้อมอาหารก็ได้ การรับประทานโดยทั่วไปใช้ขนาด 400 มิลลิกรัมต่อวัน จึงถือเป็นข้อดีประการหนึ่งของยานี้แต่ต้องดื่มน้ำในปริมาณที่เพียงพอเพื่อช่วยเรื่องการกระจายตัวของยา หากมียาอื่นๆที่ผู้ป่วยต้องรับประทานร่วมด้วย แพทย์/เภสัชกรจะแนะนำให้รับประทานยากาติฟลอกซาซินห่างจากยาชนิดอื่น 4 ชั่วโมงเป็นอย่างต่ำโดยเฉพาะกลุ่มยาลดกรดที่มีส่วนประกอบของ Magnesium (เข่น Magnesium hydroxide), Aluminium (เช่น Alum milk) หรือยา Quinapril, ยาSucralfate, รวมถึงยาและอาหารเสริมที่มีส่วนประกอบของธาตุเหล็ก และ สังกะสี ด้วยยาเหล่านี้จะรบ กวนการดูดซึมของยากาติฟลอกซาซิน

จากการศึกษาเรื่องการกระจายตัวของยานี้ในร่างกายจะพบว่า หลังการดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือด ตัวยากาติฟลอกซาซินจะเข้าจับตัวกับพลาสมาโปรตีนประมาณ 20% ร่างกายต้องใช้เวลาเฉลี่ยประ มาณ 7 - 14 ชั่วโมงเพื่อกำจัดปริมาณยาครึ่งหนึ่งออกจากกระแสเลือดโดยผ่านทิ้งไปกับปัสสาวะและอุจจาระ

ประเทศไทยมักพบยานี้ที่เป็นรูปแบบของยาหยอดตา ส่วนยารับประทานและยาฉีดจะพบเห็นในต่างประเทศเสียส่วนมาก เพื่อความปลอดภัยของตัวผู้ป่วยเองไม่ว่าจะเป็นการใช้ยาในรูปแบบใดก็ตาม จะต้องใช้ตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น และไม่ควรซื้อหามาใช้ด้วยตนเองโดยเด็ดขาด

กาติฟลอกซาซินมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?

ยากาติฟลอกซาซินมีสรรพคุณรักษาโรค/ข้อบ่งใช้: เช่น

ใช้รักษาการติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจ เช่น หลอดลมอักเสบ ปอดบวม ไซนัสอักเสบ
รักษาการติดเชื้อที่ผิวหนัง
รักษาโรคติดเชื้อระบบทางเดินปัสสาวะ
ใช้เป็นยาหยอดตาเพื่อรักษาอาการอักเสบจากเชื้อแบคทีเรีย เช่น เยื่อตาอักเสบ กระจกตาอักเสบ

กาติฟลอกซาซินมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยากาติฟลอกซาซินคือ ตัวยาจะยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ในตัวแบคทีเรียที่มีชื่อว่า DNA gyrase และ Topoisomerase IV ส่งผลให้แบคทีเรียหยุดการเจริญเติบโต ไม่สามารถกระจายพันธุ์และตายลงในที่สุด

กาติฟลอกซาซินมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยากาติฟลอกซาซินมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

ยาเม็ดชนิดรับประทาน ขนาด 400 มิลลิกรัม/เม็ด
ยาฉีด ขนาด 400 มิลลิกรัม/40 มิลลิลิตร
ยาหยอดตา ขนาดความเข้มข้น 0.3%

กาติฟลอกซาซินมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ก.ปอดอักเสบ/ ปอดบวม:

ผู้ใหญ่: เช่น รับประทานครั้งละ 400 มิลลิกรัมวันละครั้งเป็นเวลา 7 - 14 วัน

ข.ไซนัสอักเสบ:

ผู้ใหญ่: เช่น รับประทานครั้งละ 400 มิลลิกรัมวันละครั้งเป็นเวลา 10 วัน

ค.ติดเชื้อที่ผิวหนัง:

ผู้ใหญ่: เช่น รับประทานครั้งละ 400 มิลลิกรัมวันละครั้งเป็นเวลา 7 - 10 วัน

ง.โรคติดเชื้อระบบทางเดินปัสสาวะชนิดที่ไม่รุนแรง: เช่น

ผู้ใหญ่: เช่น รับประทานครั้งละ 400 มิลลิกรัมครั้งเดียว หรือรับประทานครั้งละ 200 มิลลิกรัมวันละครั้งเป็นเวลา 3 วัน

จ.ติดเชื้อระบบเดินปัสสาวะชนิดที่รุนแรง: เช่น

ผู้ใหญ่: เช่น รับประทานครั้งละ 400 มิลลิกรัมวันละครั้งเป็นเวลา 7 - 10 วัน

*อนึ่ง:

ขนาดยานี้ในเด็ก (นิยามคำว่าเด็ก): จะขึ้นกับอายุและน้ำหนักตัวของเด็ก ดังนั้นการใช้ยานี้ในเด็กจึงต้องอยู่ในคำสั่งของแพทย์ผู้รักษา
สามารถรับประทานยานี้ก่อนหรือพร้อมอาหารก็ได้ และควรรับประทานยานี้ในเวลาเดียวกัน ของแต่ละวัน
ขนาดยาหยอดตา: ขึ้นกับเป็นการอักเสบของเนื้อเยื่อตาชนิดใด เช่น เยื่อตาอักเสบ หรือ กระจกตาอักเสบ เป็นต้น ดังนั้นการใช้ยานี้เป็นยาหยอดตารวมถึงขนาดยาจึงต้องอยู่ในคำสั่งจากแพทย์ผู้รักษา

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยากาติฟลอกซาซิน ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น

ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก/ หอบเหนื่อย
มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยากาติฟลอกซาซินอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยากาติฟลอกซาซิน สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียง กับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

ทั้งนี้ผู้ป่วยที่รับประทานยานี้ไม่ต่อเนื่องหรือลืมรับประทานบ่อยครั้ง มีโอกาสที่จะเกิด การดื้อยาของเชื้อแบคทีเรียและทำให้อาการป่วยรุนแรงมากยิ่งขึ้น

กาติฟลอกซาซินมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยากาติฟลอกซาซินสามารถก่อให้เกิดผล/อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา(ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น

คลื่นไส้
ช่องคลอดอักเสบ
ท้องเสีย
ปวดหัว
วิงเวียน
ชีพจรเต้นผิดจังหวะ
ความดันโลหิตสูง
ปวดท้อง
เบื่ออาหาร
อาหารไม่ย่อย
ตัวสั่น
วิตกกังวล
รู้สึกสับสน
นอนไม่หลับ
กระสับกระส่าย
อาจพบอาการผื่นคัน
เหงื่อออกมาก
ผิวแห้ง
ฝันร้าย
ความรู้สึกสัมผัสเพี้ยน
ตาพร่า
หูอื้อ
ปัสสาวะขัด
ขาเป็นตะคริว
น้ำตาลในเลือดสูง
บวมตามใบหน้า-ปลายมือและเท้า
มีไข้
ปวดหลัง
เจ็บหน้าอก

มีข้อควรระวังการใช้กาติฟลอกซาซินอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้กาติฟลอกซาซิน เช่น

ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้หรือแพ้ยาในกลุ่ม Fluoroquinolones
ห้ามปรับขนาดรับประทานด้วยตนเอง
ห้ามใช้ยากับสตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร ผู้ที่มีอายุต่ำกว่า 18 ปี (ควรต้องเป็นคำสั่งจากแพทย์ผู้รักษา)
หากใช้ยานี้แล้วมีอาการแพ้ยาเช่น ผื่นคัน ตัวบวม หายใจไม่ออก/หายใจลำบาก ให้หยุดการใช้ยานี้ทันทีแล้วรีบมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลโดยเร็วทันที/ฉุกเฉิน
ระวังการใช้ยานี้กับผู้ป่วยโรคไต หากจำเป็นต้องใช้ยานี้กับผู้ป่วยกลุ่มนี้แพทย์อาจต้องปรับขนาดรับประทานเป็นกรณีไป
ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
ห้ามใช้ยาหมดอายุ
ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง: ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยากาติฟลอกซาซินด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

กาติฟลอกซาซินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยากาติฟลอกซาซินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

หลีกเลี่ยงการรับประทานยากาติฟลอกซาซิน ร่วมกับ ยาที่มีส่วนประกอบของธาตุเหล็ก, ยาลดกรดชนิดต่างๆ เช่น ยาที่มีส่วนประกอบของ Aluminium และ Magnesium, ด้วยจะทำให้การดูดซึมของกาติฟลอกซาซินลดน้อยลงไป
การรับประทานยากาติฟลอกซาซิน ร่วมกับยา Digoxin อาจทำให้ร่างกายได้รับพิษจากยา Digoxin มากยิ่งขึ้น หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกันแพทย์จะปรับขนาดการใช้ยาให้เหมาะสมเป็นกรณีไป
การรับประทานยากาติฟลอกซาซิน ร่วมกับยา Hydrocortisone อาจทำให้เกิดภาวะเส้นเอ็นอัก เสบหรือเส้นเอ็นปริแตกโดยเฉพาะกับผู้ป่วยสูงอายุ ดังนั้นควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาทั้งคู่ร่วมกัน
การรับประทานยากาติฟลอกซาซิน ร่วมกับยา Acarbose (ยาเบาหวาน) อาจทำให้เกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำจนเคยมีรายงานว่าผู้ป่วยเกิด ภาวะช็อก มีอาการโคม่า และตายในที่สุด ดังนั้นจึงไม่สมควรใช้ยาร่วมกัน