อินเครติน มิเมติกส์ (Incretin mimetics)
- โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
- 16 พฤศจิกายน 2563
- Tweet
- บทนำ
- อินเครติน มิเมติกส์มีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?
- อินเครติน มิเมติกส์มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
- อินเครติน มิเมติกส์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
- อินเครติน มิเมติกส์มีขนาดรับประทานอย่างไร?
- เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
- หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
- อินเครติน มิเมติกส์มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
- มีข้อควรระวังการใช้อินเครติน มิเมติกส์อย่างไร?
- อินเครติน มิเมติกส์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
- ควรเก็บรักษาอินเครติน มิเมติกส์อย่างไร?
- อินเครติน มิเมติกส์มีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
- บรรณานุกรม
- ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
- ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
- เบาหวาน (Diabetes mellitus)
- รู้ทันโรคเบาหวาน (Diabetes mellitus)
- เบาหวานในเด็กและวัยรุ่น (Juvenile diabetes mellitus)
- เบาหวานกับการตั้งครรภ์ (Diabetes mellitus and pregnancy)
- ยาอินซูลิน (Insulin)
- ยาเบาหวาน หรือ ยารักษาโรคเบาหวาน (Antidiabetic agents)
บทนำ
ยากลุ่มอินเครติน มิเมติกส์ (Incretin mimetics หรืออีกชื่อคือ Glucagon-like peptide-1 receptor agonists ย่อว่า GLP-1 receptor agonists) เป็นยารักษาเบาหวานประเภท 2 ถูกสังเคราะห์ขึ้นโดยเลียนแบบฮอร์โมนที่อยู่ในระบบทางเดินอาหาร (Gastrointestinal hormones) ซึ่งมีหน้าที่คอยลดน้ำตาลในกระแสเลือด ยากลุ่มนี้จะไปกระตุ้นเบต้าเซลล์ (Beta cell) ของตับอ่อนให้หลั่ง ฮอร์โมนอินซูลิน (Insulin) อีกทั้งยังช่วยชะลอการดูดซึมอาหารที่รับประทานเข้าไป ส่งผลให้ผู้ ป่วยรับประทานอาหารได้น้อยตามไปด้วย จนทำให้น้ำหนักตัวของร่างกายลดลงซึ่งเป็นประโยชน์อีกข้อหนึ่งในทางการแพทย์
เราสามารถจำแนกยากลุ่มอินเครติน มิเมติกส์ออกเป็นตัวย่อยๆเช่น Exenatide, Liraglutide, Sitagliptin, Saxagliptin, Alogliptin, และ Linagliptin เป็นต้น
ยาในกลุ่มอินเครตินฯ มีรูปแบบการใช้ทั้งชนิดรับประทานและยาฉีด การคัดกรองและเลือกใช้ยาจะเป็นไปตามดุลยพินิจของแพทย์ผู้รักษา ซึ่งผู้ป่วยจะต้องรับประทานยาตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด
อินเครติน มิเมติกส์มีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?
ยากลุ่มอินเครติน มิเมติกส์มีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น
- ใช้รักษาโรคเบาหวานประเภทที่ 2 (Type 2 diabetes)
อินเครติน มิเมติกส์มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
กลไกการออกฤทธิ์ของยากลุ่มอินเครติน มิเมติกส์คือ ตัวยาจะไปกระตุ้นให้ตับอ่อนหลั่งอินซูลินซึ่งเป็นฮอร์โมนที่ควบคุมการเผาผลาญน้ำตาลในกระแสเลือด นอกจากนี้ยังยับยั้งการหลั่งฮอร์โมนกลูคากอน (Glucagon, ฮอร์โมนอีกชนิดของตับอ่อน) ซึ่งเป็นฮอร์โมนที่ช่วยเพิ่มน้ำตาลในกระแสเลือด และสุดท้ายคือชะลอการดูดซึมน้ำตาลเข้าสู่กระแสเลือด จากกลไกที่กล่าวมามีผลให้เกิดฤทธิ์ของการรักษาตามสรรพคุณ
อินเครติน มิเมติกส์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
ยากลุ่มอินเครติน มิเมติกส์มีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น
ก. ยาฉีดชนิดอุปกรณ์การฉีดเป็นปากกาหรือ pre-filled pen เช่น Exenatide ขนาด 10 ไมโคร กรัม/40ไมโครลิตร และ 5 ไมโครกรัม/20 ไมโครลิตร
ข. ยาเดี่ยวชนิดฉีดเช่น Liraglutide ขนาด 6 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร
ค. ยาเดี่ยวชนิดเม็ดเช่น Linagliptin ขนาด 5 มิลลิกรัม/ เม็ด
ง. ยาเม็ดที่ผสมกับยารักษาโรคเบาหวานชนิดอื่น เช่น
- Sitagliptin phosphate 50 มิลลิกรัม + Metformin HCl 500 มิลลิกรัม/เม็ด
- Saxagliptin 2.5 มิลลิกรัม + Metformin HCl 1,000 มิลลิกรัม/เม็ด
- Saxagliptin 5 มิลลิกรัม/เม็ด + Metformin HCl 1,000 มิลลิกรัม/เม็ด
อินเครติน มิเมติกส์มีขนาดรับประทานอย่างไร?
ยากลุ่มอินเครติน มิเมติกส์ มีหลากหลายตัวยา ขนาดการใช้ยาจะแตกต่างกันตามอาการของผู้ป่วย ระดับน้ำตาลในเลือด การใช้ร่วมกับยาอื่นๆ ดังนั้นการใช้ยากลุ่มอินเครติน มิเมติกส์ต้องปฏิบัติตามคำสั่งแพทย์ ห้ามผู้ป่วยซื้อยาใช้เองหรือปรับขนาดการใช้ยาเอง ทั้งนี้สามารถตรวจสอบรายละ เอียดและวิธีการใช้ ข้อห้าม ข้อควรระวัง จากเอกสารกำกับยาที่แนบมากับภาชนะบรรจุ
เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยากลุ่มอินเครติน มิเมติกส์ ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น
- ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก /หอบเหนื่อย
- มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยากลุ่มอินเครตินมิเมติกส์อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
- หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้
หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
หากลืมรับประทานยากลุ่มอินเครติน มิเมติกส์สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้ เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า
อินเครติน มิเมติกส์มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
ยาอินเครติน มิเมติกส์สามารถก่อให้เกิดผล/อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น
- ภาวะหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
- ใบหน้า - ปาก - คอมีอาการบวม
- อาจพบอาการตับอ่อนอักเสบ
- ผื่นคัน
- คลื่นไส้
- รู้สึกไม่สบายในกระเพาะอาหาร
- ท้องเสีย
- อาหารไม่ย่อย
- แสบร้อนกลางอก
- เบื่ออาหาร
- วิงเวียน
- ปวดหัว
- น้ำตาลในเลือดต่ำ
มีข้อควรระวังการใช้อินเครติน มิเมติกส์อย่างไร?
มีข้อควรระวังการใช้อินเครติน มิเมติกส์ เช่น
- ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยาในกลุ่มนี้
- ห้ามใช้ยานี้กับผู้ที่มีประวัติเป็นมะเร็งของต่อมไทรอยด์ (Thyroid cancer)
- ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยเบาหวานประเภทที่ 1 (Type 1 Diabetes)
- ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยด้วยโรคไตล้มเหลวที่มีค่าการทำงานของไต ครีเอตินินเคลียแรนซ์ (Creatinine clearance) น้อยกว่า 30 มิลลิกรัม/นาที
- ระวังการใช้ยานี้ในสตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร และยังมียานี้บางรายการที่ห้ามใช้กับผู้ป่วยกลุ่มนี้เช่น ยา Liraglutide
- ระวังการใช้ยาบางรายการกับเด็กที่มีอายุต่ำกว่า 18 ปีเช่น ยา Sitagliptin
- ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
- ห้ามใช้ยาหมดอายุ
- ห้ามเก็บยาหมดอายุ
***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยากลุ่มอินเครติน มิเมติกส์ด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตาม ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด เสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน
อินเครติน มิเมติกส์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
ยากลุ่มอินเครติน มิเมติกส์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น
- การรับประทานยาบางตัวในกลุ่มอินเครติน มิเมติกส์ เช่นยา Exenatide ร่วมกับยาแก้ปวดเช่นยา Ibuprofen อาจก่อให้เกิดความเสี่ยงทำให้ไตทำงานผิดปกติ หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกัน แพทยจะปรับขนาดการใช้ยาทั้งคู่ให้เหมาะสมกับผู้ป่วยเป็นรายบุคคลไป
- การใช้ยา Liraglutide ร่วมกับยาโรคหวัด เช่นยา Phenylephrine สามารถทำให้ฤทธิ์ของยารักษาเบาหวาน/ยากลุ่มอินเครติน มิเมติกส์ด้อยลงไป การใช้ยาร่วมกันจะต้องคอยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดให้เป็นปกติ และแพทย์อาจต้องปรับขนาดรับประทานให้เหมาะสมเป็นกรณีไป
- การใช้ยา Saxagliptin ร่วมกับยา Hydrocortisone สามารถลดประสิทธิภาพและการออกฤทธิ์ของยา Saxagliptin การใช้ยาทั้งคู่ร่วมกันจำเป็นต้องควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดให้เป็นปกติ และแพทย์จะปรับขนาดรับประทานของ Saxagliptin ให้เหมาะสมกับผู้ป่วยเป็นรายบุคคลไป
- การใช้ยา Linagliptin ร่วมกับยารักษาโรคเอดส์ เช่นยา Atazanavir อาจทำให้ฤทธิ์การรักษาของยา Linagliptin ด้อยประสิทธิภาพลงไป หากต้องใช้ร่วมกันแพทย์จะปรับขนาดรับประทานของยา Linagliptin ให้เหมาะสมกับผู้ป่วยเป็นกรณีไป
ควรเก็บรักษาอินเครติน มิเมติกส์อย่างไร?
การเก็บรักษายากลุ่มอินเครติน มิเมติกส์ เช่น
- ยาฉีด: ให้เก็บที่อุณหภูมิ 2 - 8 องศาเซลเซียส (Celsius)
- ยาเม็ด: เก็บที่อุณหภูมิ 20 - 25 องศาเซลเซียส
- ยาทุกรูปแบบ:
- ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น
- เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด และความชื้น
- เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
- ไม่ควรเก็บยาในห้องน้ำ
อินเครติน มิเมติกส์มีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
ยากลุ่มอินเครติน มิเมติกส์ มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต เช่น
| ชื่อการค้า | บริษัทผู้ผลิต |
|---|---|
| Byetta (ไบเอตตา) | Eli Lilly |
| Victoza (วิกโทซา) | Novo Nordisk |
| Janumet (จานูเม็ท) | MSD |
| Kombiglyze XR (คอมไบกลายซ์ เอ็กซ์อาร์) | AstraZeneca |
| Trajenta (ทราเจนตา) | Boehringer Ingelheim |
บรรณานุกรม
1 http://www.diabetes.co.uk/Diabetes-drugs.html#incretin [2020,Nov14]
2 http://www.webmd.com/diabetes/incretin-mimetics-for-type-2-diabetes [2020,Nov14]
3 http://en.wikipedia.org/wiki/Incretin [2020,Nov14]
4 http://www.fda.gov/Drugs/DrugSafety/InformationbyDrugClass/ucm343516.htm [2020,Nov14]
5 http://www.diabetes.co.uk/diabetes-medication/incretin-mimetics.html [2020,Nov14]
6 http://www.healthhype.com/incretin-drugs-mimetics-and-dpp-4-inhibitors-enzyme-blockers.html [2020,Nov14]
7 http://www.fpnotebook.com/endo/pharm/IncrtnMmtc.htm [2020,Nov14]
8 http://www.mims.com/Thailand/drug/search/?q=Liraglutide [2020,Nov14]
9 http://www.mims.com/Thailand/drug/search/?q=exenatide [2020,Nov14]
10 http://www.mims.com/Thailand/drug/search/?q=sitagliptin [2020,Nov14]
11 http://www.mims.com/Thailand/drug/search/?q=saxagliptin [2020,Nov14]
12 http://www.drugs.com/drug-interactions/exenatide-index.html?filter=2&generic_only= [2020,Nov14]
13 http://www.drugs.com/drug-interactions/accuhist-drops-with-liraglutide-631-16266-3189-0.html [2020,Nov14]
14 http://www.drugs.com/drug-interactions/a-hydrocort-with-saxagliptin-2379-11688-3160-0.html [2020,Nov14]
