ออกซิโทรเปียม (Oxitropium)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 18 สิงหาคม 2560
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาออกซิโทรเปียม(Oxitropium หรือ Oxitropium Bromide) เป็นยาในกลุ่มมัสคารินิก แอนตาโกนิสต์ (Muscarinic antagonists หรือ Antimuscarinic drugs) มีคุณสมบัติช่วยขยายหลอดลม/เป็นยาขยายหลอดลม ทางคลินิกจึงนำมาใช้รักษา โรคหืด และโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง(COPD) ลักษณะเภสัชภัณฑ์เป็นยาสูดพ่นทางปาก

ยาออกซิโทรเปียม เป็นยาที่มีการออกฤทธิ์สั้น ผู้ป่วยต้องได้รับยานี้ครั้งละ 200 ไมโครกรัม วันละ 2–3 ครั้ง เพื่อควบคุมอาการโรค หลังจากได้รับยาออกซิโทรเปียมประมาณ 60–90 นาที ตัวยาจึงจะเริ่มออกฤทธิ์ควบคุมให้หลอดลมผู้ป่วยคลายตัวและลดอาการหดเกร็ง ผู้ป่วยโรคดังกล่าวจึงจะหายใจได้สะดวกขึ้น ระยะเวลาของการออกฤทธิ์ยาวนาน 5–8 ชั่วโมง ยาชนิดนี้อาจก่อให้เกิดอาการข้างเคียง(ผลข้างเคียง)ต่อระบบทางเดินหายใจได้บ้าง

สำหรับข้อจำกัดในการใช้ยาออกซิโทรเปียม อาจอยู่ที่ช่วงเวลาของการออกฤทธิ์ที่ต้องใช้เวลานานกว่ายาทางเลือกอื่น ประกอบกับต้องใช้ยาวันละ 2–3 ครั้ง ซึ่งอาจไม่สะดวกกับผู้ป่วยเท่าใดนัก

การเลือกใช้ยาบำบัดอาการหอบหืดจากโรคใดๆก็ตาม ควรต้องขึ้นกับดุลยพินิจของแพทย์ และต้องมีการใช้ยาต่อเนื่องเพื่อควบคุมอาการป่วยอีกด้วย

อนึ่ง ในตลาดยาแผนปัจจุบัน ผู้บริโภ/ผู้ป่วยสามารถพบเห็นการจัดจำหน่ายยาออกซิโทรเปียมภายใต้ชื่อการค้าว่า “Oxivent” และ “Tersigan”

ออกซิโทรเปียมมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร

ออกซิโทรเปียม

ยาออกซิโทรเปียมมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น

  • ใช้บำบัดอาการหอบหืด จากโรคหืด และจากโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง(COPD) โดยใช้เป็นยาควบคุมและป้องกันมิให้อาการหอบหืดกำเริบ

ออกซิโทรเปียมมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

ยาออกซิโทรเปียม มีกลไกการออกฤทธิ์โดย ตัวยาเข้าจับกับ ตัวรับ(Recetptor) ที่อยู่บริเวณผนังกล้ามเนื้อเรียบของหลอดลมที่มีชื่อเรียกว่า Muscarinic receptors ส่งผลทำให้หลอดลมคลายตัว จึงช่วยเปิดช่องทางให้อากาศไหลเข้าสู่ปอดได้สะดวกขึ้น

ออกซิโทรเปียมมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาออกซิโทรเปียมมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

  • ยาพ่นทางปาก ที่ประกอบด้วยตัวยา Oxitropium bromide ซึ่งมีขนาดความแรง 100 ไมโครกรัมต่อการพ่นยา 1 ครั้ง

ออกซิโทรเปียมมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

ยาออกซิโทรเปียมมีขนาดการบริหารย/ใช้ยา เช่น

  • ผู้ใหญ่: พ่นยาขนาด 200 ไมโครกรัม วันละ 2-3 ครั้ง ตามคำสั่งแพทย์
  • เด็ก: ยังไม่มีข้อมูลทางคลินิกที่แน่ชัดถึง ขนาดยานี้ ผลข้างเคียง และความปลอดภัยในการใช้ยานี้ในเด็ก การใช้ยานี้ในเด็ก จึงอยู่ในดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษาเป็นกรณีๆไป

*****หมายเหตุ: ขนาดและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาออกซิโทรเปียม ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ อย่างเช่น ผู้ที่มีภาวะปัสสาวะขัด รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาออกซิโทรเปียมอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมพ่นยาควรทำอย่างไร?

หากลืมพ่นยาออกซิโทรเปียม สามารถสูดพ่นเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการใช้ยาในครั้งถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณการพ่นยาเป็น 2 เท่า ให้พ่นยาขนาดปกติ

ออกซิโทรเปียมมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาออกซิโทรเปียมสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์จากยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) ดังนี้ เช่น ทำให้ปากแห้ง มีอาการไอ อาจระคายคอ เกิดเสียงแหบและมีอาการปัสสาวะบ่อย

มีข้อควรระวังการใช้ออกซิโทรเปียมอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาออกซิโทรเปียม เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
  • ห้ามใช้ยากับสตรีมีครรภ์/ตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร และเด็ก นอกจากมีคำสั่งจากแพทย์
  • ห้ามปรับขนาดการพ่นยาหรือหยุดการใช้ยานี้โดยมิได้ขอคำปรึกษาจากแพทย์
  • ห้ามใช้ยาที่มีสภาพเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม เช่น ยาตกตะกอนแข็ง สียาเปลี่ยนไป
  • ยานี้ไม่สามารถบรรเทาอาการหดเกร็งของหลอดลมอย่างเฉียบพลัน และห้ามใช้เป็นยาช่วยชีวิต
  • แจ้งแพทย์ทุกครั้งว่ามีการใช้ยาอื่นใดอยู่ก่อน เพื่อหลีกเลี่ยงปฏิกิริยาระหว่างยาเหล่านั้นกับยาออกซิโทรเปียม
  • หากใช้ยานี้แล้วอาการป่วยยังไม่ดีขึ้นหรือทรุดหนักลง ต้องรีบกลับมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาล ไม่ต้องรอถึงวันแพทย์นัด เพื่อแพทย์พิจารณาปรับแนวทางการรักษา
  • เรียนรู้วิธีการใช้ยานี้อย่างถูกต้องตามคู่มือการใช้ยา หรือตามคำแนะนำจากแพทย์/เภสัชกร/พยาบาล/เจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้อง
  • ปฏิบัติตัวตามคำสั่งแพทย์อย่างเคร่งครัดและมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลตามแพทย์นัดทุกครั้ง
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมยาออกซิโทรเปียมด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิด อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร และสมุนไพร ต่างๆ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ

ออกซิโทรเปียมมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยังไม่พบมีรายงานทางคลินิกว่า ยาออกซิโทรเปียมเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยารับประทานชนิดใดๆ

แต่อย่างไรก็ ตามหากพบว่าการใช้ยาใดๆร่วมกับยาออกซิโทรเปียมแล้วเกิดความผิดปกติ ให้รีบนำผู้ป่วยมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลโดยเร็ว

ควรเก็บรักษาออกซิโทรเปียมอย่างไร?

ควรเก็บยาออกซิโทรเปียมในอุณหภูมิห้องที่เย็น ไม่เก็บยาในช่องแช่แข็งตู้เย็น หลังการใช้ยาให้ปิดฝาครอบอุปกรณ์พ่นยาอย่างมิดชิด เก็บยาให้พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง และไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์

ออกซิโทรเปียมมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาออกซิโทรเปียมมียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น

ชื่อการค้าบริษัทผู้ผลิต
Oxivent (ออกซิเวนท์)Boehringer Ingelheim
Tersigan (เทอร์ซิแกน)Boehringer Ingelheim
Tersigat (เทอร์ซิแกท)Boehringer Ingelheim
Ventilat (เวนทิแลต)Boehringer Ingelheim
Ventox (เวนทอกซ์)Leiras

บรรณานุกรม

  1. http://dtb.bmj.com/content/29/20/79.2[2017,July29]
  2. http://journal.publications.chestnet.org/pdfaccess.ashx?url=/data/journals/chest/21505/249.pdf[2017,July29]
  3. http://samples.jbpub.com/9781449672447/Chapter2.pdf[2017,July29]
  4. https://en.wikipedia.org/wiki/Oxitropium_bromide#cite_ref-1[2017,July29]
  5. https://www.google.co.th/search?q=OXITROPIUM+IMAGE&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ved=0ahUKEwjY3a_Y_enUAhWGwI8KHZLGDzUQsAQIIA&biw=1920&bih=950#imgrc=9CXiJSKKLTUYvM[2017,July29]