ยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์ (Disease-modifying anti-rheumatic drugs: DMARDs)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 1 พฤษภาคม 2565
  • Tweet

สารบัญ

บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ: คือยาอะไร?

ยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์/ยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรคข้อรูมาตอยด์ (Disease -modifying anti-rheumatic drugs: DMARDs/ดีเอ็มเออาร์ดี) เป็นกลุ่มยาอีกทางเลือกหนึ่งที่นำมาใช้บำบัดอาการป่วยจากโรคข้อรูมาตอยด์ โดยจะช่วยชะลอการดำเนินโรคให้ช้าลง ยากลุ่มนี้มีกลไกที่แตกต่างจากยาในกลุ่มเอ็นเซด (NSAIDs)ที่ใช้ต้านการอักเสบ (อ่านเพิ่มเติมในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ยาฆ่าเชิ้อ ยาแก้อักเสบ) แต่ไม่ได้รักษาต้นเหตุโรค รวมถึงต่างจากยาสเตียรอยด์ที่มีกลไกกดภูมิคุ้มกันต้านทานโรคของร่างกาย แต่ยังอาจไม่เพียงพอที่จะชะลอการดำเนินโรครูมาตอยด์ได้ 
ยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์/ยาดีเอ็มเออาร์ดีไม่ใช่ยาระงับอาการปวด/ยาแก้ปวด แต่จะชะลอการดำเนินโรคจึงส่งผลลดอาการปวดในบริเวณข้อต่อที่เกิดจากโรคด้วย 

อาจจำแนกยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์/ยาดีเอ็มเออาร์ดีออกเป็น 2 กลุ่มใหญ่ๆ คือ

  • ก.Conventional DMARDs: เป็นกลุ่มยาที่จะชะลอการดำเนินของโรคอย่างช้าๆใช้เวลาหลายสัปดาห์จึงจะเห็นผล การใช้ยากลุ่มนี้ต้องมีการติดตามความก้าวหน้าในประสิทธิภาพโดยแพทย์ผู้รักษาอาจมีการปรับเปลี่ยนขนาดการใช้ยาให้ตรงกับการตอบสนองของร่างกายผู้ป่วยเป็นระยะๆไป  ตัวอย่างรายการยาในหมวดนี้ เช่นยา  Cyclosporin, Cyclophosphamide, Gold injections, Hydroxychloroquine, Leflunomide, Methotrexate, Mycophenolate และ Sulfasalazine
  •  ข.Biological therapies: เป็นกลุ่มยาที่ใหม่กว่าหรือเพิ่งถูกพัฒนาขึ้นมาไม่กี่ปีมานี้ สามารถออกฤทธิ์ได้เร็วกว่ากลุ่ม Conventional DMARDs มียาบางตัวในกลุ่ม Biological therapies ที่ถูกเรียกว่า Anti-TNF drugs (Anti-tumor necrosis factor drugs) ซึ่งจะช่วยป้องกันโปรตีนที่มีชื่อว่า Tumor necrosis factor ไม่ให้ก่อให้เกิดการอักเสบกับข้อต่างๆ แพทย์จะเลือกใช้ยา Biological therapies เมื่อการใช้ยากลุ่ม Conventional DMARDs แล้วไม่ได้ผลหรือเกิดอาการข้างเคียง(ผลข้างเคียง) จากการใช้ Conventional DMARDs อย่างมากนั่นเอง แต่ก็บ่อยครั้งที่แพทย์พิจารณาใช้ยาทั้งสองกลุ่มช่วยบำบัดอาการรูมาตอยด์ร่วมกัน สำหรับรายการยาที่อยู่ในกลุ่ม Biological therapies เช่นยา  Abatacept, Rituximab, Tocilizumab, Adalimumab, Certolizumab pegol, Etanercept, Golimumab และ Infliximab

 อย่างไรก็ตามการเลือกใช้ยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์/ยาดีเอ็มเออาร์ดีได้อย่างถูกต้องเหมาะสม ปลอดภัยนั้นต้องอยู่ภายใต้การควบคุมดูแลของแพทย์ผู้รักษาเท่านั้น ห้ามมิให้ผู้ป่วยไปซื้อหายามารับประทานเอง

ยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์มีสรรพคุณรักษาโรคอะไร?

ยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์NEW=

ยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์/ยาดีเอ็มเออาร์ดีมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้: เช่น

  • ชะลอและบำบัดอาการโรคข้อรูมาตอยด์       

ยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์/ยาดีเอ็มเออาร์ดีขึ้นกับธรรมชาติของยาแต่ละตัวซึ่งมีความแตกต่างกันออกไป หนึ่งในกลไกเหล่านั้นได้แก่ การยับยั้งการทำงานของโปรตีนบางประเภทที่มีชื่อว่า Tumor necrosis factor ซึ่งทำให้เกิดการอักเสบในบริเวณข้อต่อต่างๆของร่างกาย จากกระบวนการดังกล่าวจึงก่อให้เกิดฤทธิ์ของการรักษาตามสรรพคุณ

ยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

         ยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์/ยาดีเอ็มเออาร์ดี มีรูปแบบการจัดจำหน่าย:

  • ยาชนิดรับประทาน
  • ยาฉีด

ยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์มีขนาดรับประทานอย่างไร?

กลุ่มยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์/ยาดีเอ็มเออาร์ดีมีหลายรายการ ความเหมาะสมของตัวยากลุ่มนี้กับอาการโรคจึงมีความแตกต่างกัน อาจต้องมีการปรับขนาดการรับประทานเป็นกรณีๆไป การใช้ยากลุ่มนี้จึงขึ้นกับแพทย์ผู้ทำการรักษาเท่านั้นที่จะสามารถบริหารยา/ใช้ยาได้อย่างถูกต้องปลอดภัยและเหมาะสม

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมถึงกลุ่มยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์/ยาดีเอ็มเออาร์ดี ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก/หอบเหนื่อย
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะกลุ่มยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/ มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

 เพื่อประสิทธิผลของการรักษา ควรรับประทานยาในกลุ่มยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรค                          ‘โรคข้อรูมาตอยด์/ยาดีเอ็มเออาร์ดี ตรงเวลา โดยทั่วไปหากลืมรับประทานยาในกลุ่มนี้สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มขนาดรับประทานเป็น 2 เท่า

ยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

 อาจกล่าวในภาพกว้างว่า กลุ่มยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอย/ยาดีเอ็มเออาร์ดีด์สามารถก่อให้เกิดผล/ อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)  เช่น

  • มีอาการอักเสบในระบบทางเดินหายใจ
  • อาจเกิดการติดเชื้อ เริม และงูสวัด ติดตามมา
  • เกิดแผลในปาก
  • กระเพาะอาหารอักเสบ
  • ผื่นคัน
  • ลมพิษ
  • วิงเวียน
  • เกิดภาวะตับอักเสบ
  • ความดันโลหิตสูง
  • มีภาวะไขมันในเลือดสูง
  • เป็นพิษต่อจอตา
  • ผมร่วง
  • ผิวแพ้แสงแดด
  • หูดับ
  • อาจเกิดภาวะกล้ามเนื้ออ่อนแรง
  • เกิดภาวะกดไขกระดูก เช่น Leucopenia/เม็ดเลือดขาวต่ำ และ โลหิตจางจากไขกระดูกฝ่อ (Aplastic anemia)
  • เกิดลมชัก
  • รู้สึกปั่นป่วนในกระเพาะอาหารและลำไส้
  • อาจมีอาการทางจิต เช่น สับสน
  • ปวดหัว
  • มีภาวะโพแทสเซียมในเลือดต่ำ
  • ผมหงอกหรือมีสีขาวเพิ่มขึ้น
  • เกิดภาวะ/โรคกล้ามเนื้อหัวใจเสื่อม

มีข้อควรระวังการใช้ยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์อย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์/ยาดีเอ็มเออาร์ดี เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
  • ห้ามปรับเปลี่ยนขนาดรับประทานเอง
  • ห้ามใช้ยานี้ในสตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร เด็ก(นิยามคำว่าเด็ก) และผู้สูงอายุ อย่างไรก็ตาม แพทย์เท่านั้นที่จะเป็นผู้พิจารณาการใช้ยากลุ่มนี้กับผู้ป่วยกลุ่มนี้ได้อย่างเหมาะสม
  • ระวังการใช้ยากลุ่มนี้กับผู้ที่มีโรคประจำตัวต่างๆ
  • การใช้ยาทุกตัวมีระยะเวลาของการรักษาที่รวมถึงยากลุ่มนี้ หากพบว่าอาการไม่ดีขึ้นหลังจากการใช้ยาควรกลับไปปรึกษาแพทย์/ไปโรงพยาบาลเพื่อแพทย์พิจารณาปรับเปลี่ยนแนวทางการรักษา
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง:  ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์/ยาดีเอ็มเออาร์ดีด้วย) ยาแผนโบราณ  อาหารเสริม  ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด  และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

กลุ่มยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์มี/ยาดีเอ็มเออาร์ดีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • การใช้ยาไฮดรอกซีคลอโรควิน (Hydroxychloroquine) ร่วมกับยาแก้โรคกระเพาะอาหาร เช่นยา Cimethidine อาจทำให้ความเข้มข้นของยาไฮดรอกซีคลอโรควินในกระแสเลือดเพิ่มมากขึ้นจนส่งผลให้มีอาการข้างเคียงตามมา หากต้องใช้ยาร่วมกันแพทย์จะปรับขนาดการใช้ยาให้เหมาะสมเป็นรายบุคคลไป
  • หลีกเลี่ยงการใช้ยาซัลฟาซาลาซีน (Sulfasalazine) ร่วมกับยา Digoxin ด้วยจะทำให้การดูดซึมของยา Digoxin ลดน้อยลงไปจนส่งผลต่อประสิทธิภาพของการรักษา

ควรเก็บรักษายาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์อย่างไร?

 ควรเก็บกลุ่มยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์/ยาดีเอ็มเออาร์ดีแต่ละชนิด:

  • เก็บยาภายใต้เงื่อนไขที่ระบุมากับ ตัวผลิตภัณฑ์ยา, เอกสารกำกับยา /ฉลากยา
  • ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์
  • เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อน และความชื้น
  • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

ยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์มีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

กลุ่มยาปรับเปลี่ยนการดำเนินโรครูมาตอยด์/ยาดีเอ็มเออาร์ดี  มียาชื่อการค้าอื่น และบริษัทผู้ผลิต เช่น

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
HCQS (เฮชซีคิวเอส) IPCA
Hydroquin (ไฮโดรควิน) Sun Pharma
Plaquenil (พลาควินิล) sanofi-aventis
Salazine (ซาลาซีน) Sriprasit Pharma
Salazopyrin EN (ซาลาโซไพริน) Pfizer
Saridine-E (ซาริดีน-อี) Atlantic Lab
Simponi (ซิมโพไน) Janssen-Cilag
Remicade (เรมิเคด) Janssen-Cilag
Enbrel (เอนเบรล) Pfizer
Actemra (แอคเทมรา) Roche
Arava (อะราวา) sanofi-aventis
Endoxan (เอนดอกซ์แซน) Baxter Healthcare

 

บรรณานุกรม

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Disease-modifying_antirheumatic_drug    [2022,April30]
  2. https://www.drugs.com/dosage/methotrexate.html#Usual_Adult_Dose_for_Rheumatoid_Arthritis  [2022,April30]
  3. https://www.webmd.com/rheumatoid-arthritis/dmard-rheumatoid-arthritis-treatment?page=2   [2022,April30]
  4. https://www.webmd.com/rheumatoid-arthritis/dmard-rheumatoid-arthritis-treatment  [2022,April30]
  5. https://www.uptodate.com/contents/disease-modifying-antirheumatic-drugs-dmards-in-rheumatoid-arthritis-beyond-the-basics  [2022,April30]
  6. https://patient.info/bones-joints-muscles/rheumatoid-arthritis-leaflet/disease-modifying-antirheumatic-drugs-dmards  [2022,April30]
  7. https://www.webmd.com/rheumatoid-arthritis/dmard-rheumatoid-arthritis-treatment?page=3  [2022,April30]