ปัสสาวะ (Urine)

  • โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง พวงทอง ไกรพิบูลย์
  • 18 เมษายน 2564
  • Tweet
บทความที่เกี่ยวข้อง

ปัสสาวะคืออะไร?

ปัสสาวะ หรือ น้ำปัสสาวะ(Urine) คือ น้ำ/ของเหลวที่เป็นสิ่งขับถ่ายที่ร่างกายกำจัดออกผ่านทางไตและขับถ่ายออกนอกร่างกายทางอวัยวะที่เป็นระบบทางเดินของน้ำปัสสาวะตามลำดับ คือ กรวยไต, ท่อไต, กระเพาะปัสสาวะ, และท่อปัสสาวะ

อนึ่ง ทางการแพทย์ ปัสสาวะ/น้ำปัสสาวะ/ฉี่ ใช้คำว่า ‘Urine’ เป็นคำมาจากภาษาลาติน แปลว่า ของเหลว หรือ น้ำ

สีและส่วนประกอบของปัสสาวะ

ปัสสาวะ

ปัสสาวะ/น้ำปัสสาวะ/ฉี่ในคนปกติ จะมีสีเหลืองอ่อนที่เกิดจากสีเหลืองของสารในเม็ดเลือดแดง(สารฮีม/Heme)จากเม็ดเลือดแดงถูกทำลายหลังหมดอายุ นอกจากนี้ สีปัสสาวะยังขึ้นกับสิ่งที่บริโภคทั้ง อาหาร เครื่องดื่ม ยา วิตามิน อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ฯลฯ

ส่วนประกอบหลักของปัสสาวะ/น้ำปัสสาวะ/ฉี่ จะเป็น’น้ำ’ประมาณ 90%-95%, เหลือนอกนั้นเป็นผลิตผลของเหลือจากการสันดาปเพื่อเซลล์ใช้พลังงานจาก โปรตีน, คาร์โบไฮเดรต, ไขมัน, ของเสียต่างๆ, และสารส่วนเกินต่างๆที่ร่างกายไม่ต้องการ เช่น เกลือแร่, สารประกอบอินทรีย์และอนินทรีย์, ยา, ฮอร์โมน, สารพิษ

ความเป็นกรดด่างและกลิ่นของปัสสาวะ

ผู้ใหญ่ปกติทั่วไป ปัสสาวะ/น้ำปัสสาวะ/ฉี่ จะเป็นกรดอ่อน ค่าความเป็นกรดด่าง(pH)เฉลี่ยประมาณ 6.2(ช่วง 5.5-7), มีลักษณะใส, อาจไม่มีกลิ่นหรือมีกลิ่นฉุนเล็กน้อยซึ่งเป็นกลิ่นของสารแอมโมเนียที่ทั่วไปเกิดจากการสลายตัวของสารปลายทางของโปรตีน(urea/ยูเรีย) หรือกลิ่นของสารต่างๆที่บริโภค เช่น ยา ซึ่งความเข็มของกลิ่นขึ้นกับความเข้มข้นของน้ำปัสสาวะ

ปริมาณปัสสาวะและจำนวนครั้งของการปัสสาวะต่อวัน

ในผู้ใหญ่ปกติ ปริมาณปัสสาวะ/น้ำปัสสาวะ/ฉี่ต่อวันจะขึ้นกับหลายปัจจัย เช่น ปริมาณน้ำดื่ม, เครื่องดื่ม, น้ำที่เป็นส่วนประกอบในอาหาร, เหงื่อ, ภูมิอากาศ/อุณหภูมิสิ่งแวดล้อม, อาชีพ/การงาน, การถ่ายเทอากาศในสถานที่ทำงานและที่อยู่อาศัย, การเล่น, การออกกำลังกาย, ยาต่างๆที่บริโภค เช่น ยาขับปัสสาวะ, น้ำหนักตัว, โรคประจำตัว, อย่างไรก็ตามทั่วไปจะอยู่ในช่วงประมาณ 0.6-2.6 ลิตร/วัน(เฉลี่ยประมาณ 1.4ลิตร/วัน หรือ 1-2ลิตร/วัน) ซึ่งจะมีการขับถ่ายประมาณ 6-8 ครั้งต่อวันที่ขึ้นกับปัจจัยต่างๆดังได้กล่าวแล้ว

ความสำคัญของปัสสาวะ

ปัสสาวะ/น้ำปัสสาวะ/ฉี่ เป็นสิ่งสำคัญ ทางการแพทย์ใช้อาการผิดปกติที่เกิดจากการปัสสาวะ เช่น แสบ ขัด, ลักษณะของปัสสาวะ เช่น สี กลิ่น ความขุ่น ใส, ปริมาณ, จำนวนครั้ง/วัน, ช่วยในการวินิจฉัยโรค โดยเฉพาะโรคระบบทางเดินปัสสาวะ ซึ่งการตรวจปัสสาวะ เป็นการตรวจพื้นฐานที่แพทย์ใช้ช่วยประเมินสุขภาพบุคคลทั่วไปและของผู้ป่วย และเป็นการตรวจที่แพทย์แนะนำให้ตรวจเสมอในการตรวจสุขภาพประจำปี

บรรณานุกรม

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Urine [2021,April 17]