ทิซานิดีน (Tizanidine)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 10 เมษายน 2565
  • Tweet

สารบัญ

บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ: คือยาอะไร?

 ทิซานิดีน (Tizanidine) คือ ยาในกลุ่มแอลฟา-2 อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์ (Alpha-2 adrenergic receptor agonists) มีกลไกการออกฤทธิ์ระยะสั้นๆที่สมอง ทางคลินิกนำมาใช้รักษาอาการหดเกร็งของกล้ามเนื้อและช่วยให้กล้ามเนื้อผ่อนคลาย หรือเป็นยาคลายกล้ามเนื้อ รูปแบบยาแผนปัจจุบันของยานี้เป็นยาชนิดรับประทานที่มีความแรงขั้นต่ำ 2 มิลลิกรัม/เม็ด

หลังจากตัวยาทิซานิดีนถูกดูดซึมจากระบบทางเดินอาหารเข้าสู่กระแสเลือด จะเข้าจับกับพลาสมาโปรตีนประมาณ 30% การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างทางเคมีของยานี้จะเกิดขึ้นที่ตับ ร่างกายต้องใช้เวลาประมาณ 2.4 ชั่วโมงเพื่อกำจัดยาปริมาณ 50% ออกจากกระแสเลือด การใช้ยาทิซานิดีนกับผู้ที่ป่วยด้วย โรคตับ  โรคไต ต้องใช้ความระมัดระวังและปรับขนาดรับประทานอย่างเหมาะสม 

หากผู้ป่วยได้รับยาทิซานิดีนเป็นเวลานานๆ (ประมาณ 9 สัปดาห์ขึ้นไป) หากจะหยุดการใช้ยา แพทย์มักจะค่อยๆปรับลดขนาดรับประทานลงแทนที่จะหยุดการใช้ยาทันทีทั้งนี้เพื่อหลีกเลี่ยงอาการถอนยา(ลงแดง)ติดตามมา หรือการใช้ยาทิซานิดีนกับผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงที่ใช้ยาลดความดันโลหิตอยู่นั้นสามารถส่งผลให้ผู้ป่วยมีภาวะความดันโลหิตต่ำตามมา

นอกจากนี้การใช้ยาทิซานิดีนร่วมกับการดื่มสุราสามารถทำให้รู้สึกง่วงนอนอย่างมากมาย  และยังมีบางกรณีที่ผู้ป่วยได้รับยานี้ไปประมาณ 6 สัปดาห์แล้วเกิดอาการประสาทหลอน หากมีเหตุการณ์เช่นนี้ควรต้องรีบปรึกษาแพทย์/มาโรงพยาบาลเพื่อแพทย์พิจารณาปรับเปลี่ยนการใช้ยา 

ประการสุดท้าย หากต้องการใช้ยานี้กับสตรี แพทย์มักจะนำสถานะทางสุขภาพมาประกอบก่อนการจ่ายยา เช่น อยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรืออยู่ในภาวะให้นมบุตร หรืออยู่ในช่วงรับประทานยาเม็ดคุมกำเนิดอยู่ด้วยหรือเปล่า เพราะยาทิซานิดีนสามารถทำให้ฤทธิ์ของยาเม็ดคุมกำเนิดด้อยลงจนสุ่มเสี่ยงต่อการตั้งครรภ์ติดตามมา ดังนั้นระหว่างใช้ยานี้จึงควรต้องคุมกำเนิดด้วยวิธีการอื่นร่วมด้วย เช่น การใช้ถุงยางอนามัยชาย 

สำหรับประเทศไทยโดยคณะกรรมการอาหารและยาได้จัดให้ทิซานิดีนอยู่ในหมวดยาอันตราย การใช้ยานี้จึงต้องเป็นไปตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น ซึ่งเราสามารถพบเห็นการใช้ยานี้ได้ตามสถานพยา บาลและมีจำหน่ายตามร้านขายยาทั่วไป 

ทิซานิดีนมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?

ทิซานิดีน

ยาทิซานิดีนมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้: เช่น

  • ใช้เป็นยาคลายกล้ามเนื้อ และเพื่อช่วยลดอาการปวดเกร็งของกล้ามเนื้อ

ทิซานิดีนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาทิซานิดีนคือ ตัวยาไม่ได้ออกฤทธิ์ต่อกล้ามเนื้อ(กล้ามเนื้อลาย)โดยตรง แต่จะออกฤทธิ์ต่อตัวรับ(Receptor) ในสมองที่มีชื่อว่า Alpha-2 adrenergic receptor ส่งผลให้ยับยั้งการนำกระแสประสาทจากบริเวณเชื่อมต่อของเซลล์สมองกับเซลล์กล้ามเนื้อ(Presynaptic neuron) ส่งผลให้เซลล์กล้ามเนื้อเกิดการคลายตัวจนเป็นที่มาของสรรพคุณ

ทิซานิดีนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาทิซานิดีนมีรูปแบบการจัดจำหน่าย:

  • ยาเม็ดชนิดรับประทาน ขนาด 2, 4 และ 6 มิลลิกรัม/เม็ด

ทิซานิดีนมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยาทิซานิดีนมีขนาดรับประทาน  เช่น

  • ผู้ใหญ่: รับประทานครั้งละ 4 มิลลิกรัมทุกๆ 6 - 8 ชั่วโมง หากจำเป็นแพทย์อาจปรับขนาดรับประทานเพิ่มขึ้นครั้งละ 2 - 4 มิลลิกรัม ขนาดรับประทานเพื่อคงระดับการรักษาอยู่ที่ 8 มิลลิกรัม ทุกๆ 6 - 8 ชั่วโมง ขนาดรับประทานสูงสุดไม่เกิน 36 มิลลิกรัม/วันและขนาดรับประทานสูงสุดต่อครั้งไม่เกิน 12 มิลลิกรัม
  • เด็ก (นิยามคำว่าเด็ก): ยังไม่มีข้อมูลแน่ชัดถึงผลข้างเคียงของยานี้ในเด็ก การใช้ยานี้ในเด็กจึงอยู่ในดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษาเป็นกรณีๆไป

 *อนึ่ง ควรรับประทานยานี้ในช่วงท้องว่าง

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมถึงยาทิซานิดีน ผู้ป่วยควรแจ้ง  แพทย์ พยาบาล และ เภสัชกร เช่น

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก/หอบเหนื่อย
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาทิซานิดีนอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/ มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาทิซานิดีน สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มขนาดรับประทานเป็น 2 เท่า

อย่างไรก็ตามเพื่อประสิทธิผลของการรักษาควรรับประทานยาทิซานิดีนให้ตรงเวลา

ทิซานิดีนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

 ยาทิซานิดีนสามารถก่อให้เกิดผล/ อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น  

  • เจ็บหน้าอก
  • มีไข้
  • หนาวสั่น
  • คลื่นไส้อาเจียน
  • กระสับกระส่าย
  • ปวดแสบขณะปัสสาวะ

อนึ่ง: อาการข้างเคียงอื่นที่พบได้แต่น้อย อาทิ ตาพร่า  หัวใจเต้นผิดจังหวะ มีผื่นคัน อาจเกิดนิ่วในไต  รู้สึกตึงหน้าท้องด้านขวา น้ำหนักตัวเพิ่ม

*สำหรับอาการของผู้ที่ได้รับยาทิซานิดีนเกินขนาด: จะพบอาการ  ตาพร่า ขาดสมาธิ เจ็บหน้าอก รู้สึกสับสน อึดอัด/หายใจลำบาก วิงเวียน เป็นลม  หัวใจเต้นเร็วหรือไม่ก็หัวใจเต้นช้า ริมฝีปากคล้ำ ง่วงนอนอย่างมาก เหงื่อออกมาก *หากเกิดอาการดังกล่าวหลังรับประทานยานี้                             ควรรีบนำผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลทันที/ฉุกเฉิน

มีข้อควรระวังการใช้ทิซานิดีนอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาทิซานิดีน  เช่น

  • ห้ามใช้ในผู้ที่แพ้ยานี้
  • ห้ามใช้ยาทิซานิดีน ร่วมกับยา Fluvoxamine (ยาจิตเวช) หรือ Ciprofloxacin
  • ห้ามใช้ยากับ สตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร และเด็ก โดยไม่มีคำสั่งจากแพทย์
  • ห้ามปรับขนาดรับประทานด้วยตนเอง
  • ห้ามใช้ยาที่เสื่อมสภาพแล้ว
  • การหยุดใช้ยานี้ทันทีอาจเกิดอาการถอนยา/ลงแดง)ติดตามมา
  • ระวังการใช้ยานี้กับผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงที่ใช้ยาลดความดันอยู่ก่อนด้วยยา ทิซานิดีนจะเสริมฤทธิ์ให้มีภาวะความดันโลหิตต่ำติดตามมา
  • ระวังการใช้ยานี้กับผู้ป่วย โรคตับ, โรคไต
  • หากพบอาการประสาทหลอนหลังการใช้ยานี้ควรกลับมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลเพื่อ แพทย์พิจารณาปรับวิธีการรักษา
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาทิซานิดีนด้วย) ยาแผนโบราณ   อาหารเสริม   ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ทิซานิดีนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาทิซานิดีนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • การใช้ยาทิซานิดีน ร่วมกับยา Amlodipine, Quinapril จะส่งผลให้ผู้ป่วยรู้สึก ปวดหัว วิงเวียน  เป็นลม และมีอัตราการเต้นของหัวใจ/ชีพจรผิดปกติ เพื่อเป็นการป้องกันมิให้อาการดังกล่าวเกิดขึ้นจึงควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน
  • หลีกเลี่ยงการใช้ยาทิซานิดีน ร่วมกับยา Propoxyphene ด้วยจะก่อให้เกิดอาการ วิงเวียน ง่วงนอน รู้สึกสับสน ทำให้ขาดสมาธิ อาการเหล่านี้จะพบมากขึ้นหากผู้ป่วยเป็นกลุ่มผู้สูงอายุ
  • ห้ามรับประทานยาทิซานิดีน ร่วมกับกาแฟหรือเครื่องดื่มที่มีสารคาเฟอีน (เช่น ชา โคล่า เครื่องดื่มชูกำลัง) ด้วยสารคาเฟอีนในกาแฟและเครื่องดื่มเหล่านั้นจะทำให้ระดับยาทิซานิดีนในกระแสเลือดเพิ่มสูงขึ้นและส่งผลให้เกิดความดันโลหิตต่ำตามมา
  • การใช้ทิซานิดีน ร่วมกับยา Clozapine จะเพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ เพื่อหลีกเลี่ยงภาวะดังกล่าวจึงไม่ควรใช้ยาทั้งคู่ร่วมกัน

ควรเก็บรักษาทิซานิดีนอย่างไร?

ควรเก็บยาทิซานิดีน:

  • เก็บยาในช่วงอุณหภูมิ 15 - 30 องศาเซลเซียส (Celsius)
  • ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์
  • เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อน และความชื้น
  • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

ทิซานิดีนมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาทิซานิดีน  มียาชื่อการค้าอื่น และบริษัทผู้ผลิต เช่น

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
Sirdalud (เซอร์ดาลูด) Novartis
Tidar (ไทดาร์) Sriprasit Pharma
Tonolyte (โทโนไลท์) Unison
Tizan (ทิซาน) Sun Pharma
Zanaflex (ซานาเฟล็กซ์) Acorda

 

บรรณานุกรม

  1.  https://www.spine-health.com/treatment/pain-medication/muscle-relaxants  [2022,April9]
  2. https://en.wikipedia.org/wiki/Muscle_relaxant  [2022,April9]
  3. https://www.drugs.com/tizanidine.html  [2022,April9]
  4. https://en.wikipedia.org/wiki/Tizanidine   [2022,April9]
  5. https://www.drugs.com/monograph/tizanidine.html  [2022,April9]
  6. https://www.mims.com/thailand/drug/info/tizanidine?mtype=generic    [2022,April9]
  7. https://www.mims.com/thailand/drug/info/tizanidine/patientmedicine/tizanidine%2B-%2Boral   [2022,April9]