แอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์ (Alpha2-adrenergic receptor agonist)
- โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
- 29 สิงหาคม 2559
- Tweet
- บทนำ
- แอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์มีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?
- แอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
- แอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
- แอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์มีขนาดการบริหารยาอย่างไร?
- เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
- หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
- แอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
- มีข้อควรระวังการใช้แอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์อย่างไร?
- แอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
- ควรเก็บรักษาแอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์อย่างไร?
- แอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์มีชื่ออื่นอีกไหม?ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
- บรรณานุกรม
- ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
- ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
- แอลฟา-1 อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์ (Alpha-1 adrenergic receptor agonists)
- เบต้า บล็อกเกอร์ (Beta blocker)
- Alpha antagonist
- ซิมพาโธไลติก (Sympatholytic) หรือซิมพาโธพลีจิก (Sympathoplegic)
- เอซีอี อินฮิบิเตอร์ (ACE inhibitor)
บทนำ
ยาแอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์ (Alpha 2-adrenergic receptor agonist หรือ Alpha 2-adrenergic agonist หรือ Alpha 2 agonist) เป็นกลุ่มย่อยของยาประเภท อะดรีเนอร์จิก อะโกนิสต์ (Adrenergic agonist) มีการออกฤทธิ์โดยการกระตุ้นตัวรับ(Receptor)ย่อยของ Adrenergic receptor ที่ชื่อว่า แอลฟา 2 อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ (Alpha2 adrenergic receptors) ทำให้เกิดการยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ในร่างกายที่ชื่อว่า Adenylate cyclase และ Protein kinase A จนส่งผลให้ร่างกายมีการเปลี่ยนแปลงของสารชีวะเคมี(Biochemical substances)ต่างๆ รวมถึงมีการตอบสนองต่อสารสื่อประสาทต่างๆแตกต่างกันออกไปตามแต่ละชนิดของเนื้อเยื่อ/อวัยวะที่มีตัวรับ Alpha2 adrenergic receptors อย่างเช่น ทำให้ ความดันโลหิตลดลง กล้ามเนื้อลดการหดเกร็ง การครองสมาธิดีขึ้น เกิดการสงบประสาท/คลายเครียด หลอดลมขยายตัว บำบัดการติดยา/สารเสพติด ดังนั้นจึงอาจกล่าวโดยสรุปว่า ยากลุ่มนี้เป็นยาที่มีโครงสร้างใกล้เคียงหรือเลียนแบบสารสื่อประสาทของร่างกาย ที่ช่วยกระตุ้นให้การทำงานของเนื้อเยื่อ/อวัยวะต่างๆเกิดความสมดุลมากขึ้นจนกลับสู่ภาวะปกติ
ในที่นี้ ขอยกตัวอย่างยาในกลุ่มแอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์ ดังนี้ เช่น Amitraz, Apraclonidine, Brimonidine, Cannabivarin, Clonidine, Detomidine, Dexmedetomidine, Dihydroergotamine, Dipivefrine, Dopamine, Ephedrine, Ergotamine, Epinephrine, Esproquin, Etilefrine, Ethylnorepinephrine, 6-Fluoronorepinephrine, Guanabenz, Guanfacine, Guanoxabenz, Levonordefrin, Lofexidine, Medetomidine, Methyldopa, Mivazerol, Naphazoline, Norepinephrine, Phenylpropanolamine, Piperoxan, Pseudoephedrine, Rilmenidine, Romifidine, Talipexole, Tetrahydrozoline, Tizanidine, Tolonidine, Urapidil, Xylazine, Xylometazoline,
อนึ่ง ยาบางรายการข้างต้น องค์การอนามัยโลกระบุให้เป็นยาจำเป็นขั้นพื้นฐานที่สถานพยาบาลต่างๆ ควรมีสำรองไว้ใช้เพื่อให้บริการรักษาผู้ป่วย ทั้งยังถูกบรรจุอยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติของประเทศไทยอีกด้วย เช่นยา Epinephrine, Dopamine, Methyldopa
รูปแบบของผลิตภัณฑ์ของยาแอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์ มีทั้งยาชนิดรับประทาน ยาฉีด ยาใช้เฉพาะที่ ยาหยอดตา ยาพ่นจมูก การจะเลือกใช้ยาตัวใดในกลุ่มยานี้เพื่อการรักษากลุ่มอาการโรคต่างๆ จะต้องอาศัยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญทั้งสิ้นเป็นผู้สั่งใช้ยา และห้ามมิให้ผู้บริโภค/ผู้ป่วยไปซื้อหายาเหล่านี้มาใช้เองโดยเด็ดขาด
แอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์มีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?
สรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ของยาในกลุ่มยาแอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์ขึ้นกับ โครงสร้างทางเคมีของแต่ละตัวยาย่อย และชนิดของเนื้อเยื่อ/อวัยวะที่มีตัวรับของตัวยาเหล่านั้น ซึ่งพอสรุปสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ที่นำมาใช้ทางคลินิกของยา กลุ่มนี้ เช่น
- ช่วยลดหรือเพิ่มความดันโลหิต
- หยุดการไหลของเลือดจากบาดแผล/ใช้เป็นยาห้ามเลือด
- ช่วยเพิ่มอัตราการเต้นของหัวใจให้กลับมาเป็นปกติ
- ป้องกันการเกิดอาการไมเกรน
- บำบัดอาการสมาธิสั้น
- บำบัดอาการปัสสาวะบ่อย
- บำบัดอาการผู้ที่ติดยา/สารเสพติด
แอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
ยาแอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์ มีกลไกการออกฤทธิ์โดยตัวยาจะออกฤทธิ์ในบริเวณตัวรับชนิด Alpha2 adrenergic receptors ส่งผลให้ร่างกายมีการตอบสนอง โดยเป็นไปตามธรรมชาติของตัวยาที่มากระตุ้นหรือที่ออกฤทธิ์ที่เนื้อเยื่อ/อวัยวะภายในร่างกายอย่างเช่น หลอดเลือด หลอดลม หัวใจ กระเพาะปัสสาวะ ฯลฯ การตอบสนองของร่างกายดังกล่าว จะต้องได้รับตัวยาในปริมาณที่ถูกต้องและเหมาะสมกับอาการโรคของผู้ป่วย จึงจะส่งผลดีและช่วยบำบัดอาการเจ็บป่วย และเป็นที่มาของสรรพคุณ ดังนั้นการใช้ยาต่างๆในกลุ่มยานี้ จึงต้องเป็นการสั่งการใช้โดยแพทย์ผู้รักษาผู้ป่วยเท่านั้น
แอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
ยาแอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์ มีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น
- ยาชนิดรับประทานทั้งชนิด เม็ด แคปซูล และน้ำ
- ยาฉีดทั้งชนิด เข้าหลอดเลือด เข้ากล้ามเนื้อ และฉีดใต้ผิวหนัง
- ยาพ่นจมูก
- ยาหยอดตา
- ยาทาเฉพาะที่
- พลาสเตอร์ปิดผิวหนัง
แอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์มีขนาดการบริหารยาอย่างไร?
การบริหารยา/ใช้ยากลุ่มแอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์ กับผู้ป่วยแต่ละราย จะต้องเป็นไปตามดุลยพินิจของแพทย์ผู้รักษาเท่านั้น โดยมีปัจจัยของลักษณะโรค อายุ เพศ วัย โรคประจำตัว รวมถึงยาอื่นๆที่ผู้ป่วยมีใช้อยู่ก่อน นำมาประกอบกัน เพื่อแพทย์สั่งจ่ายการใช้ยาในกลุ่มแอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์ ได้ถูกต้องเหมาะสม และปลอดภัยที่สุดต่อผู้ป่วย
เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยา แอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์ ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้ เช่น
- ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
- มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาแอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์ อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กินอยู่ก่อน
- หากเป็นสุภาพสตรี ควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนม หรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้
หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
กรณีลืมรับประทานยา/ใช้ยาแอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์ ผู้ป่วยสามารถรับประทานยา/ใช้ยาเมื่อนึกขึ้นได้ หากเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยา/ใช้ยาในครั้งถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า ให้ข้ามมื้อยาที่ลืมรับประทาน/ลืมใช้ไป และรับประทานยา/ใช้ยาในขนาดปกติ
อย่างไรก็ตาม โดยทั่วไป การรับประทานยา/ใช้ยากลุ่มแอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์ ต้องเป็นไปตามคำสั่งแพทย์ผู้รักษา ผู้ป่วยต้องรับประทานยา/ใช้ ยาตรงเวลา และไม่ควรปรับขนาดรับประทานด้วยตนเอง
แอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
การใช้ยาแอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์ สามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์(ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกายดังนี้ เช่น
- ผลต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด: เช่น มีอาการ แน่น/เจ็บหน้าอก ชีพจรหรือหัวใจเต้นผิดปกติ เช่น ชีพจร/หัวใจเต้นช้าหรือเต้นเร็ว ความดันโลหิตสูงหรือไม่ก็ต่ำ ตา-ใบหน้า-มือ-เท้ามีอาการบวม
- ผลต่อระบบประสาท: เช่น ปวดศีรษะ มีไข้ หนาวสั่น วิงเวียน ความรู้สึกสัมผัสเพี้ยน
- ผลต่อสภาพจิตใจ: เช่น วิตกกังวล กระสับกระส่าย นอนไม่หลับ ประสาทหลอน ฝันร้าย
- ผลต่อกล้ามเนื้อ: เช่น ปวดกล้ามเนื้อ กล้ามเนื้อเป็นตะคริว กล้ามเนื้ออ่อนแรง
- ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น คลื่นไส้ อาเจียน เจ็บคอ ท้องผูก ปากแห้ง
- ผลต่อระบบทางเดินปัสสาวะ: ปัสสาวะไม่ออก/ปัสสาวะขัด
- ผลต่อผิวหนัง: เช่น มีผื่นคัน ลมพิษ
- ผลต่อระบบทางเดินหายใจ: เช่น หายใจขัด/หายใจลำบาก
- ผลต่อระบบเผาผลาญพลังงานของร่างกาย: เช่น น้ำหนักตัวเพิ่มหรือไม่ก็ลด
- อื่นๆ: เช่น สมรรถภาพทางเพศถดถอย
มีข้อควรระวังการใช้แอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์อย่างไร?
มีข้อควรระวังการใช้ยาแอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์ เช่น
- ห้ามใช้กับผู้ป่วยที่แพ้ยาในกลุ่มนี้
- ห้ามใช้ยานี้กับสตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร เด็ก และผู้สูงอายุ โดยไม่มีคำสั่งจากแพทย์
- ห้ามปรับขนาดการใช้ยานี้หรือหยุดการใช้ยานี้ด้วยตนเอง
- ห้ามไปซื้อหายานี้มาใช้เองโดยมิได้ขอคำปรึกษาจากแพทย์
- กรณีพบอาการแพ้ยานี้ เช่น มีผื่นคันขึ้นเต็มตัว หายใจไม่ออก/หายใจลำบาก ตัวบวม ต้องรีบนำผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลทันที/ฉุกเฉิน
- หากใช้ยานี้ตามระยะเวลาที่แพทย์แนะนำแล้วอาการไม่ดีขึ้น ผู้ป่วยควรรีบกลับมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาล เพื่อแพทย์พิจารณาปรับแนวทางการรักษา
- แจ้งแพทย์ พยาบาล เภสัชกร ถึงประวัติโรคประจำตัว และมียาชนิดใดที่ใช้อยู่บ้างโดยละเอียดก่อนที่จะเข้ารับการรักษาทุกครั้ง
- ปฏิบัติตามคำสั่งแพทย์ พยาบาล เภสัชกร อย่างเคร่งครัด และมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลตามนัดทุกครั้ง
- ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
- ห้ามใช้ยาหมดอายุ
- ห้ามเก็บยาหมดอาย
***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยากลุ่มแอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์ ด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ
แอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
ยาแอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์ มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น
- การใช้ยากลุ่มแอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์ ร่วมกับยากลุ่มอะดรีเนอร์จิก แอนตาโกนิสต์ (Adrenergic antagonist/ Sympatholytics) เช่นยาในกลุ่ม Beta blocker, Alpha antagonist, ACE inhibitor, จะเกิดการต้านฤทธิ์ซึ่งกันและกัน หากไม่มีความจำเป็นใดๆ ควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน
ควรเก็บรักษาแอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์อย่างไร?
ควรเก็บยาแอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์ ตามเงื่อนไขที่ระบุในเอกสารกำกับยาหรือตามคำแนะนำของแพทย์/เภสัชกร เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อนและความชื้น เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง ไม่เก็บยาในช่องแช่แข็งตู้เย็น และไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์
อะดรีเนอร์จิก อะโกนิสต์มีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
ยาแอลฟา2-อะดรีเนอร์จิก รีเซพเตอร์ อะโกนิสต์ ที่จำหน่ายในประเทศไทยมียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น
| ชื่อการค้า | บริษัทผู้ผลิต |
|---|---|
| Hypodine (ไฮโปดีน) | Central Poly Trading |
| Clonidine Hydrochloride Injection (โคลนิดีน ไฮโดรคลอไรด์ อินเจ็กชั่น) | APP Pharmaceuticals, LLC |
| Clonidine Hydrochloride Tablet (โคลนิดีน ไฮโดรคลอไรด์ แท็บเล็ท) | Qualitest Pharmaceuticals |
| Catapres (คาทาเพรส) | Boehringer Ingelheim |
| Duraclon (ดูราคลอน) | Xanodyne |
| Clonidine Patch (โคลนิดีน แพทช์) | Mylan Pharmaceuticals Inc |
| Aorinyl (เอโอไรนิล) | Medicine Products |
| Clinepect (คลิเนเพค) | Bangkok Lab & Cosmetic |
| Phenylpropanolamine Pharmasant (ยาฟีนิลโพรพาโนลามีน ฟาร์มาซัน) | Pharmasant Lab |
| T Man Cough Syrup (ทีแมนคัพไซรัป) | T. Man Pharma |
| DBL Dopamine (ดีบีแอล โดพามีน) | Hospira |
| Dopamex (โดพาเม็กซ์) | Biolab |
| Dopamine HCl Hospira (โดพามีน ไฮโดรคลอไรด์ ฮอสพิรา) | Hospira |
| Dopin (โดพิน) | Union Drug |
