ยารักษาแผลไหม้ (Drugs in burns)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 10 ตุลาคม 2563
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

แผลไหม้ (Burn) เป็นอาการบาดเจ็บของเนื้อเยื่อของร่างกายซึ่งมักเกิดกับเนื้อเยื่อผิว หนัง เกิดได้จากหลายสาเหตุ เช่น ความร้อน กระแสไฟฟ้า สารเคมี แสงแดด รังสี หรือ การเสียดสีอย่างรุนแรง ซึ่งการจำแนกความรุนแรงของแผลไหม้สามารถใช้เกณฑ์ดังนี้

1. ใช้ความลึกของผิวหนังเป็นเกณฑ์ บางตำราระบุ 3 ระดับ บางตำราระบุ 4 ระดับ (ดังจะกล่าวต่อไป)

2. ใช้ความรุนแรงที่ก่อให้เกิดความเสียหายของผิวหนังร่วมกับองค์ประกอบอื่นๆ เช่น อายุ และตำแหน่งที่เกิดแผลไหม้

3. ใช้ขนาดพื้นที่ผิวของร่างกายที่เกิดแผลไหม้เป็นเกณฑ์

อนึ่ง เพื่อทำความเข้าใจให้ง่ายขึ้น จึงขอยกตัวอย่างระดับความรุนแรงของแผลไหม้โดยใช้ความลึกของผิวหนังที่เสียหายของ Ambroise Pare (ศัลยแพทย์ชาวฝรั่งเศสผู้กำหนดระดับความรุนแรงของแผลไหม้) ดังตารางข้างล่างนี้

ตารางการแบ่งระดับแผลไหม้ของ Ambroise Pare

ยารักษาแผลไหม้

ตารางการแบ่งระดับแผลไหม้ของ Ambroise Pare โดยใช้ความลึกของแผลไหม้เป็นเกณฑ์

แผลไหม้ระดับที่ ระดับความลึก ลักษณะแผลที่ปรากฏ ความรู้สึก (ความเจ็บปวด) ระยะเวลาที่แผลฟื้นสภาพ ความเสียหายที่ตามมา
1 ชั้นหนังกำพร้า (Epidermis) ผิวแดง, แห้ง แสบๆ, เจ็บเล็กน้อย ภายใน 1 สัปดาห์ อาการเป็นปกติ ไม่มีความเสียหายตามมา
2 ขั้นที่ 1 ชั้นหนังแท้ส่วนต้น (Superficial Dermis) ผิวแดง, มีตุ่มน้ำใสพองขึ้นมา แสบและเจ็บ 2 – 3 สัปดาห์ มีการติดเชื้อบริเวณแผลไหม้และอักเสบ
2 ขั้นที่ 2 ชั้นหนังแท้ระดับลึก (Deep Dermis) ผิวแดงสลับขาว, มีตุ่มน้ำพองเป็นสีแดงๆ แสบและเจ็บ หลายสัปดาห์หรืออาจขยายผลเป็นแผลไหม้ระดับ 3 มีแผลเป็น, ผิว หนังหดรั้ง อาจต้องทำการผ่าตัด
3 เสียหายลึกเกินชั้นหนังแท้ ซีดขาวร่วมกับมีสีน้ำตาลและแห้งด้าน เจ็บปวดมาก ต้องรักษาดัวยการผ่าตัด มีแผลเป็น, ผิว หนังหดรั้ง และถึงขั้นตัดอวัยวะที่เป็นแผลไหม้
4 เสียหายลึกไปจนถึงชั้นกล้ามเนื้อและกระดูก ผิวดำเกรียมและมีเนื้อตาย เจ็บปวดมากถึงขั้นทรมาน ต้องรักษาดัวยการผ่าตัด ต้องตัดอวัยวะที่เสียหาย โดยอาจต้องมีการแก้ไขอวัยวะที่เหลือเพื่อการดำรงชีวิตต่อ

ดูแลเบื้องต้นอย่างไรเมื่อมีแผลไหม้?

การดูแลเบื้องต้นเมื่อมีแผลไหม้ ต้องทำอย่างถูกต้องและทันเวลา อาจใช้หลักทั่วไปในการดูแลเบื้องต้น ดังนี้ เช่น

1. กำจัดสาเหตุของแผลไหม้: เช่น ความร้อน สารเคมี และพาผู้ป่วยออกจากสถานที่เกิดเหตุโดยเร็ว

2. กรณีแผลไหม้จากสารเคมี: เช่น ต้องแยกเสื้อผ้าที่ปนเปื้อนออกจากผู้ประสบภัย และล้างตัวผู้ประสบภัยด้วยน้ำสะอาดปริมาณมาก

3. ควบคุมอุณหภูมิของร่างกาย: เช่น เมื่อแผลไหม้บริเวณกว้างและรุนแรง โดยคลุมผู้ป่วยด้วยผ้าห่มสะอาด

4. ให้น้ำเกลือทางหลอดเลือดดำป้องกันผู้ป่วยหมดสติ: เช่น เมื่อแผลไหม้บริเวณกว้างและรุน แรง

5. ป้องกันไม่ให้เกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น ไม่พยายามถอดเสื้อผ้าผู้ป่วยเมื่อแผลไหม้บริเวณกว้างและรุนแรง เพราะอาจทำให้แผลถลอกกว้างขึ้น

ประเภทยาและเวชภัณฑ์สำหรับแผลไหม้มีอะไรบ้าง?

การใช้ยาเป็นวิธีช่วยบรรเทาอาการให้ทุเลาและหายจากการบาดเจ็บ ซึ่งกลุ่มยาที่ใช้รัก ษาแผลไหม้ถูกแยกเป็นหมวดหมู่ ด้องใช้ตามอาการและสาเหตุของแผลไหม้ที่แตกต่างกันออก ไป (ดังจะกล่าวต่อไป) เช่น

  • แผลไหม้จากไฟฟ้า: เป็นสาเหตุให้ร่างกายขาดน้ำหล่อเลี้ยงอวัยวะของร่างกาย การดูแลรักษา เช่น ให้สารละลายน้ำเกลือทางหลอดเลือดดำ
  • แผลไหม้จากความร้อนหรือไฟ: มักจะมีอาการปวดและเกิดการติดเชื้อตามมา การดูแลรักษา เช่น การให้ยาแก้ปวด และยาปฏิชีวนะ
  • แผลไหม้จากสารเคมี: มักมีข้อจำกัด ถ้าไม่ทราบว่าโดนสารเคมีชนิดไหน ส่วนใหญ่มักใช้น้ำสะอาด หรือในโรงพยาบาล คลินิก จะใช้น้ำที่ผ่านขบวนการฆ่าเชื้อ (Sterile water for irrigation) เป็นตัวชะล้างทำความสะอาดผู้ป่วย หลังจากนั้นจึงพิจารณารักษาตามอาการ

ทั้งนี้ ประเภทยาและเวชภัณฑ์สำหรับแผลไหม้ระดับตั้งแต่ 2 - 3 ขึ้นไปที่ใช้บ่อย ได้แก่

1. ยาบรรเทาอาการปวด (ยาแก้ปวด): เช่น ยาแก้ปวดที่ออกฤทธิ์ที่สมอง เช่น มอร์ฟีน, และยาบรรเทาอาการปวดชนิดเอ็นเสด (NSAIDs: Non steroidal anti-inflammatory drugs)

2. ยาปฏิชีวนะ ชนิดทั้งกินและทา: จะช่วยป้องกันการถูกทำลายของแผลไหม้ หรืออวัยวะที่ได้รับบาดเจ็บจากเชื้อแบคทีเรียและช่วยไม่ให้เกิดภาวะติดเชื้อ

3. สารน้ำที่ต้องให้ทางหลอดเลือด: เช่น น้ำเกลือและโปรตีน เพื่อป้องกันการขาดน้ำหล่อเลี้ยงอวัยวะต่างๆของร่างกาย

ตัวอย่างตารางการใช้ยาตามสาเหตุของแผลไหม้

สาเหตุแผลไหม้ (Cause of burn) ยาแก้ปวด กลุ่มเสพติด (Opioid analgesic) กลุ่มยา แก้ปวด ชนิดเอ็นเสดส์ (NSAIDs) สารที่ช่วยขับปัสสาวะ (Osmotic Diuretic) ยาปฏิชีวนะ (Antibiotic) ยาปฏิชีวนะ ทาเฉพาะที่ (Topical Antibiotic) สารละลายน้ำเกลือ (Fluid)
ความร้อน (heat) ✓ ✓ ✓
สารเคมี(Chemical ) ✓ ✓ ✓
ไฟฟ้า (Electric ) ✓ ✓

ยารักษาแผลไหม้มีรูปแบบจัดจำหน่ายอย่างไร? ชนิดยาที่ใช้บ่อยมีอะไรบ้าง?

ยารักษาแผลไหม้มีรูปแบบของการจัดจำหน่ายหลากหลายชนิด อาทิเช่น

  • ยาต้านการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย (ยาปฏิชีวนะ) ในรูปแบบของยาครีมและยาขี้ผึ้ง
  • ยาแก้ปวด ชนิดรับประทาน ชนิดฉีด และสารละลายน้ำเกลือ ที่ต้องให้ทางหลอดเลือด

อย่างไรก็ตาม การเลือกใช้ยาได้อย่างเหมาะสมควรต้องได้รับข้อมูลเกี่ยวกับสาเหตุและความรุนแรงของแผลไหม้อย่างถูกต้อง เพื่อจัดเตรียมยาและเวชภัณฑ์ในการปฐมพยาบาลเบื้อง ต้นได้อย่างถูกต้อง จึงขอนำเสนอตัวอย่างยาที่ใช้รักษาอาการแผลไหม้ที่ใช้บ่อย ดังต่อไปนี้ คือ ยาซอลโคเซริล อายเจล (Solcoseryl Eye Gel), ยาซิลเวอร์ ซัลฟาไดอาซีน (Silver sulfadiazine) และ ยามีโบ (Mebo)

บรรณานุกรม

1. http://en.wikipedia.org/wiki/Burn [2020,oct3]
2. http://www.narenthorn.or.th/node/71 [2020,oct3]
3. http://www.emedicinehealth.com/pdfguides/first_aid/chemical-burns-treatment-61681.pdf[2020,oct3]