ยาใส่แผล ยาทำแผล (Antiseptic)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 2 สิงหาคม 2563
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

แผล (wound) คือ การบาดเจ็บของผิวหนังหรือของอวัยวะภายในของร่างกายมนุษย์ อาจจำแนกอย่างกว้างๆเป็น 2 กลุ่มคือ

  • แผลเปิด (Open wound) และ
  • แผลปิด (Closed wound)

ก. แผลเปิด (Open wound): คือ แผลชนิดที่สามารถมองเห็นได้ด้วยตา โดยมีร่องรอยบาดแผลตามสาเหตุของการเกิด เช่น แผลมีดบาดหรือถูกของมีคม แผลถลอก แผลฉีกขาดจากการถูกกัด แผลจากวัตถุปลายแหลมทิ่มแทง แผลจากกระสุน เป็นต้น

ข. แผลปิด (Closed wound): คือ แผลชนิดที่ไม่สามารถมองเห็นจากผิวหนังด้านนอก แผล จำพวกนี้มักเกิดใต้ผิวหนังเช่น แผลที่เกิดจากการกระแทกและมีรอยฟกช้ำ ซึ่งอาการเขียวช้ำเกิดจากหลอดเลือดฝอยภายใต้ผิวหนังฉีกขาดและเกิดภาวะเลือดออกใต้ผิวหนัง

นอกจากนี้ แผลปิดยังอาจรวมไปถึงแผลที่เรื้อรังด้วยขบวนการฟื้นสภาพการรักษาแผลเป็นไปได้ช้า เช่น แผลจากผู้ป่วยเบาหวาน หรือแผลฝีหนองที่เกิดจากการติดเชื้อ อาจต้องใช้การผ่าออกหรือใช้ยาปฏิชีวนะร่วมในการรักษาด้วย

อะไรเป็นปัจจัยในการสมานแผล?

ยาใส่แผล

การสมานแผลหรือการประสานและฟื้นฟูสภาพของบาดแผล มีปัจจัยเกี่ยวข้องหลายอย่าง อาทิเช่น

1. การดูแลทำความสะอาดแผลอย่างถูกต้องเพื่อไม่ให้บาดแผลสกปรกหรือมีการติดเชื้อ

2. การพักผ่อนอย่างเต็มที่เพื่อให้ร่างกายซ่อมแซมบาดแผลด้วยตัวเอง

3. อายุเช่น ผู้สูงอายุ เมื่อเกิดบาดแผลมักจะหายช้าด้วยผิวหนังบางและขาดความยืดหยุ่น รวมไปถึงระบบหลอดเลือดที่เข้าไปหล่อเลี้ยงผิวหนังมีความสามารถน้อยกว่าวัยหนุ่มสาว สำหรับ ทารกที่อายุไม่เกิน 1 ปี หากเกิดบาดแผลต้องได้รับการดูแลอย่างใกล้ชิดด้วยระบบภูมิคุ้มกันของทารกยังไม่แข็งแรงพอ จึงอาจเกิดภาวะเสี่ยงที่จะติดเชื้อในบริเวณแผลและเป็นเหตุให้แผลหายช้าได้

4. สารอาหารที่รับประทานเข้าไปเพื่อช่วยซ่อมแซมอวัยวะส่วนที่สึกหรอของร่างกายเช่น โปรตีน วิตามิน และเกลือแร่/แร่ธาตุ ล้วนแล้วแต่เป็นปัจจัยในการสมานและการฟื้นสภาพของบาดแผลทั้งสิ้น

5. สภาวะการเจ็บป่วยเช่น แผลตามปลายนิ้วมือ นิ้วเท้าของผู้ป่วยโรคเบาหวาน มักมีความ เสี่ยงการติดเชื้อบริเวณแผลร่วมด้วย เป็นสาเหตุให้แผลหายช้าและบางครั้งเกิดการลุกลามทำลาย อวัยวะที่เป็นแผลจนเกิดการพิการของอวัยวะที่เกิดแผลได้

6. การได้รับยากลุ่มสเตียรอยด์ซึ่งเป็นยาลดการอักเสบและกดภูมิคุ้มกันก็เป็นสาเหตุให้การสมานแผลเป็นไปได้ช้าเช่นกัน

อนึ่ง: โดยทั่วไปร่างกายมนุษย์จะมีกลไกพิเศษในการรักษาบาดแผลได้เอง หากแต่ขาด ปัจจัยจำเป็นดังกล่าวมาแล้วก็อาจทำให้การสมานแผลเป็นไปได้ยาก หรือความเข้าใจผิดที่บอกต่อๆ กันมาโดยเฉพาะเรื่องการห้ามรับประทานอาหารบางกลุ่มจะทำให้แผลหายช้า เป็นอาหารแสลง เหล่านี้ต้องสร้างความเข้าใจให้ตรงกันและถ่ายทอดได้อย่างถูกต้องมากขึ้น

ควรทำความสะอาดและดูแลรักษาบาดแผลอย่างไร?

ในสถานพยาบาลจะมีการดูแลรักษาบาดแผลที่มีลักษณะแตกต่างกันออกไป เพื่อให้ง่ายกับความเข้าใจจึงขอแยกรายละเอียดการรักษาตามชนิดของบาดแผลดังนี้

ยาใส่แผล
ยาใส่แผล

จากขั้นตอนการทำความสะอาดบาดแผลเป็นขั้นตอนที่ทางสถานพยาบาลเป็นผู้ทำการรัก ษา ซึ่งจะมีรายละเอียดปลีกย่อยมากกว่าที่กล่าวไว้

อนึ่ง: สำหรับชุดและยาทำแผลที่ควรมีไว้ประจำบ้าน มีดังนี้ เช่น

  • น้ำเกลือล้างแผล
  • น้ำยาโพวิโดนไอโอดีนโซลูชั่น /เบตาดีน
  • แอลกอฮอล์ 70%
  • น้ำยาไฮโดรเจนเพอร์ออกไซด์
  • ผ้าก๊อส
  • สำลี
  • เทปติดแผล เช่น ไมโครพอร์(Micropore)

ตัวยาใช้บ่อยในการดูแลแผล

ตัวยาใช้บ่อยในการดูแลแผล คือ น้ำเกลือล้างแผล, โพวิโดนไอโอดีน, แอลกอฮอล์ 70%, ไฮโดรเจนเพอร์ออกไซด์, และซิงค์ ไฮอะลูโรเนท

Saline 0.9% For Irrigation (น้ำเกลือล้างแผล)

เป็นสารละลายน้ำเกลือที่ใช้ชำระล้างทำความสะอาดแผลมีความเข้มข้น 0.90% ขณะใช้ล้างแผลจะไม่รู้สึกแสบแผลมากนัก นอกจากนี้น้ำเกลือล้างแผลบางตำรับยังถูกนำไปใช้ล้างคอนแทคเลนส์จัดเป็นประโยชน์ที่ได้เพิ่มเติม ด้วยน้ำเกลือล้างแผลไม่มีสารกันบูดผสมอยู่ในสูตรตำรับ หากใช้ไม่หมดสามารถเก็บได้ไม่เกิน 24 ชั่วโมงเพราะอาจมีการปนเปื้อนของแบคทีเรียได้

สรรพคุณ: ใช้ชะล้างทำความสะอาดแผลโดยเฉพาะกลุ่มแผลเปิด ช่วยชะล้างเอาสิ่งสกปรกที่มีขนาดเล็กๆออกได้ง่าย และก่อให้เกิดการระคายเคืองต่อแผลน้อย

รูปแบบการจัดจำหน่าย: ขนาดบรรจุขวด 100, 1000 มิลลิลิตร

ขนาด/วิธีการใช้: ชะล้างบาดแผลได้เท่าที่ต้องการหรือพิจารณาเห็นว่าบาดแผลสะอาดจนเป็นที่พอใจแล้ว

ข้อควรระวัง: ทุกครั้งที่เปิดใช้น้ำเกลือล้างแผลต้องปิดขวดให้สนิท ไม่ปล่อยให้สัมผัสอา กาศนานเกินไปเพื่อลดการปนเปื้อนจากแบคทีเรีย

การเก็บรักษา:

  • สามารถเก็บรักษาไว้ที่อุณหภูมิห้อง
  • เก็บให้พ้นมือเด็ก
  • หากเปิดใช้เกิน 24 ชั่วโมง ให้เททิ้งไม่สมควรเก็บไว้

ชื่อทางการค้าและบริษัทผู้ผลิต

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
Saline for Irrigation (ซาไลน์ ฟอร์ เออริเกชั่น) General Hospital Product
Klean & Kare (คลีนแอนด์แคร์) A.N.B.

Povidone Iodine (โพวิโดน ไอโอดีน)

เป็นยาใส่แผลที่ใช้ทาป้องกันและรักษาบาดแผลบริเวณผิวหนังที่มีใช้อย่างแพร่หลาย ด้วยเป็นยาที่ออกฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบคทีเรียได้หลายชนิด รวมไปถึงยังมีผลยับยั้งการเจริญเติบโตของยีสต์ (Yeast/เชื้อราที่เป็นเซลล์เดียว), โรคติดเชื้อไวรัส, และ โปรโตซัว (Protozoa เชื้อโรคที่เป็นสัตว์เซลล์เดียว/ โรคติดเชื้อสัตว์เซลล์เดียว)

สรรพคุณ: ใช้ทาป้องกันและรักษาการติดเชื้อบริเวณผิวหนัง

รูปแบบการจัดจำหน่าย:

  • ขนาดความเข้มข้น 10% บรรจุขวด 15, 30, 500 มิลลิลิตร
  • ขนาดความเข้มข้น 10% บรรจุแกลลอน 4,500 มิลลิลิตร

ขนาด/วิธีการใช้: ทาบริเวณแผลเพื่อป้องกันการติดเชื้อ

ข้อควรระวัง:

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
  • ห้ามใช้ในเด็กแรกเกิด เด็กที่มีน้ำหนักต่ำกว่า 1.5 กิโลกรัม เพราะอาจถูกดูดซึมและเป็นสาเหตุลดการทำงานของต่อมไทรอยด์ได้
  • ระวังการกระเด็นเข้าตา

การเก็บรักษา

  • สามารถเก็บรักษาไว้ที่อุณหภูมิห้อง
  • เก็บให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

ชื่อทางการค้าและบริษัทผู้ผลิต

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
Bacteden (แบคทีดีน) Macropha
Betadine (เบตาดีน) Mundipharma
Betamed Solution (เบตาเมด โซลูชั่น) Medicpharma
Ipodine (ไอโพดีน) GPO
Isodine (ไอโซดีน) Mejii
P-Vidine (พี-วิดีน) P P Lab
Pactadine (แพคทาดีน) Inpac Pharma
Pharmadine (ฟาร์มาดีน) T P Drug

Alcohol 70% (แอลกอฮอล์ 70%)

ใช้เป็นยาฆ่าเชื้อแบคทีเรีย ไม่สามารถนำไปรับประทานได้ ในท้องตลาดมักจะผสมสีฟ้า และเพิ่มสารที่มีรสขมเพื่อป้องกันการนำไปดื่มแทนสุรา

สรรพคุณ: ใช้ทาฆ่าเชื้อบริเวณผิวหนัง

รูปแบบการจัดจำหน่าย: ขนาดความเข้มข้น 70% บรรจุขวด 15, 24, 30, 60, 450 มิลลิ ลิตร

ขนาด/วิธีการใช้: ทาฆ่าเชื้อที่ผิวหนังโดยทารอบบาดแผล ห้ามทาหรือเทราดบาดแผลโดยตรง เพราะจะระคายเคืองอีกทั้งรู้สึกแสบบริเวณแผลอย่างมากและทำให้แผลหายช้า

ข้อควรระวัง: ห้ามนำไปดื่มแทนสุราจะส่งผลเสียต่อร่างกายเช่น ตาบอด เป็นแผลในกระเพาะอาหาร-ลำไส้

การเก็บรักษา:

  • เก็บในที่ที่มีอากาศถ่ายเทได้ดี
  • สามารถเก็บในอุณหภูมิห้อง
  • เก็บให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
  • หลังใช้ทำแผลต้องปิดขวดให้มิดชิด

ชื่อทางการค้าและบริษัทผู้ผลิต

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
Denatured Ethanol 70% (ดีเนเจอร์เอทานอล 70%) Mazo
Alcohol Sahakarn (แอลกอฮอล์ สหการ) The United Drug
Alcohol UD (แอลกอฮอล์ ยูดี) The United Drug

Hydrogen Peroxide (ไฮโดรเจน เพอร์ออกไซด์)

เป็นยาที่ใช้ทำความสะอาดและฆ่าเชื้อในแผลที่มีคราบหนองหรือคราบเลือด สามารถเจือจางและใช้อมบ้วนปากได้ ในทางทันตกรรมสามารถใช้ฟอกสีฟันเพื่อทำให้ฟันขาว

สรรพคุณ: ใช้ฆ่าเชื้อและยับยั้งการเจริญเติบโตของแผลที่มีคราบหนองหรือเลือดติดอยู่ที่บาดแผล ขณะใช้มักเกิดปฏิกิริยาเป็นฟองอากาศและทำให้คราบเลือด หนอง หรือเศษผิวหนังที่เปื่อยหลุดออกมา

รูปแบบการจัดจำหน่าย: ขนาดความเข้มข้น 6% บรรจุขวด 15, 24, 30, 60, 400 และ 450 มิลลิลิตร

ขนาด/วิธีการใช้: ทาบริเวณแผลที่มีคราบหนองหรือคราบเลือดตามปริมาณที่เหมาะสม หากใช้น้อยเกินไป พวกคราบหนอง เลือด จะหลุดออกมาได้ยากและแผลอาจจะติดเชื้อต่อได้ หรือถ้าใช้มากเกินไป จะทำให้เนื้อเยื่อส่วนที่ดีถูกทำลายไปด้วย

ข้อควรระวัง:

  • หากใช้อมบ้วนปากให้ระวังการกลืนลงท้อง ด้วยเป็นยาที่ให้ปริมาณแก๊สมากและกัดเนื้อ เยื่อของร่างกาย
  • ไม่ควรใช้กับแผลสด แผลมีดบาด เพราะจะทำให้ระคายเคืองและแผลหายช้า

การเก็บรักษา

  • เก็บในที่อุณหภูมิห้อง
  • เก็บให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

ชื่อทางการค้าและบริษัทผู้ผลิต

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
Hydrogen Peroxide Sahakarn (ไฮโดรเจน เปอร์ออกไซด์ สหการณ์) The United Drug

Zinc Hyaluronate (ซิงค์ ไฮอะลูโรเนท)

จัดเป็นยาที่ใช้กับแผลเรื้อรัง โดยใช้กลไกการรักษาความชุ่มชื้นให้กับผิวหนังและเป็นตัวกรองแบคทีเรียไม่ให้ไปสัมผัสกับบาดแผล จึงทำให้การสมานแผลมีประสิทธิภาพมากขึ้น

สรรพคุณ: รักษาบาดแผลเรื้อรังเช่น แผลกดทับ แผลจากโรคเบาหวาน แผลเปื่อยตามผิว หนัง

รูปแบบการจัดจำหน่าย: เจลบรรจุหลอด ขนาด 15 กรัม

ขนาด/วิธีการใช้: ทาบริเวณที่เป็นแผลเปื่อย แผลกดทับ แผลเบาหวาน เพื่อให้มีประสิทธิ ภาพในการรักษาควรปรึกษาแพทย์เภสัชกรเพื่อได้รับคำแนะนำการใช้ยาได้อย่างถูกต้อง

ข้อควรระวัง: ระวังการใช้ยากับผู้ที่แพ้ยานี้

การเก็บรักษา:

  • สามารถเก็บยาที่อุณหภูมิห้องได้
  • เก็บให้พ้นมือเด็ก

ชื่อทางการค้าและบริษัทผู้ผลิต

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
Curiosin (คูริโอซิน) Gedeon Richter

บรรณานุกรม

1. Rippincott Williams & Wilkins Wound Care 2nd edition http://books.google.co.th/books[2020,Aug1]
2. http://mims.com/thailand/drug/search?q=skin%20antiseptics%20%26%20disinfectants&page=4[2020,Aug1]
3. http://www.curiosin.com [2020,Aug1]