ฝาครอบปากมดลูก (Cervical cap)

  • โดย รองศาสตราจารย์ แพทย์หญิง ประนอม บุพศิริ
  • 10 พฤศจิกายน 2562
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

ฝาครอบปากมดลูกคืออะไร?

ฝาครอบปากมดลูก (Cervical cap) เป็นอุปกรณ์คุมกำเนิดแบบชั่วคราวชนิดหนึ่ง มีลักษณะรูปร่างคล้ายกันกับหมวกครอบปากมดลูก (Cervical diaphragm) แต่มีขนาดเล็กกว่า ฝาถ้วยจะมีขนาดเล็กที่สวมปิดครอบที่ปากมดลูกได้เหมาะพอดี โดยใช้ใส่เข้าในช่องคลอดให้ฝาไปสวมครอบปากมดลูกไว้ก่อนมีเพศสัมพันธ์ เพื่อป้องกันไม่ให้ตัวเชื้ออสุจิวิ่งผ่านเข้าไปในโพรงมดลูก ไปผสมกับไข่ ส่วนมากจะต้องมีการใส่สารฆ่าเชื้ออสุจิไว้ที่ฝาครอบปากมดลูกร่วมด้วย เพื่อได้ประโยชน์ในการช่วยทำลายเชื้ออสุจิด้วย และเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการคุมกำเนิด (อ่านเพิ่มเติมในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง การคุมกำเนิดด้วยยาฆ่าอสุจิ)

ฝาครอบปากมดลูก อาจทำจาก ยางธรรมชาติ หรือสารสังเคราะห์ หรือซิลิโคน(Silicone) ที่ไม่ระคายเคืองต่อผิว มักไม่ทำให้เกิดอาการแพ้ ยกเว้นคนที่แพ้สารนั้นๆอยู่ก่อนแล้ว

ฝาครอบปากมดลูกมีประโยชน์อย่างไร?

ฝาครอบปากมดลูก

ฝาครอบปากมดลูก มีประโยชน์หลัก คือใช้คุมกำเนิด ป้องกันการตั้งครรภ์โดยไม่มีส่วนผสมของฮอร์โมน/ไม่ต้องใช้ยาฮอร์โมน

ประสิทธิภาพการคุมกำเนิดของฝาครอบปากมดลูกเป็นอย่างไร?

ในทางทฤษฏี หากใช้หมวกครอบปากมดลูกอย่างถูกต้อง โอกาสล้มเหลว หรือมีการตั้งครรภ์ ประมาณ 9-26 คนในสตรี 100 คนที่ใช้ แต่ในทางปฏิบัติจริงๆ แล้ว พบอัตราการล้มเหลว/มีการตั้งครรภ์จากการใช้หมวกครอบปากมดลูกประมาณ 15-32 คน ในสตรี 100 คนที่ใช้

ฝาครอบปากมดลูกมีวิธีใช้อย่างไร?

การใส่ฝาครอบปากมดลูก/วิธีใช้ฝาครอบปากมดลูก คือ ฝ่ายหญิงสามารถใส่ฝาครอบปากมดลูกเข้าไปในช่องคลอดได้ด้วยตนเอง หรือจะให้ฝ่ายชายใส่ให้ก็ได้ โดยมีขั้นตอนดังนี้

1. ต้องมีการตรวจสอบความสมบูรณ์ของฝาครอบปากมดลูกก่อนใช้เสมอ ว่ามีรอยฉีกขาด รูรั่ว หรือเว้าแหว่งผิดปกติหรือไม่ หากมีการฉีกขาด ฯลฯจะส่งผลให้ประสิทธิภาพการคุมกำเนิดไม่ดีพอ อีกทั้งต้องใช้สารทำลายอสุจิร่วมกับฝาครอบปากมดลูกด้วยเสมอ ต้องตรวจสอบดูวันหมดอายุของทั้งสารฆ่าอสุจิ และของฝาครอบปากมดลูกด้วย

2. ล้างมือให้สะอาด

3. แกะฝาครอบปากมดลูกออกจากกล่องบรรจุ

4. ทา/ใส่สารฆ่าเชื้ออสุจิ ทั้งด้านในและด้านนอกของฝาครอบปากมดลูก

5. เลือกท่าทางที่สบาย อาจเป็นท่ายืน หรือยืนยกเท้า 1 ข้าง หรือนั่งยองๆ หรือนอนชันเข่า

  • แล้วใช้นิ้วมือด้านที่ถนัดจับขอบฝาครอบปากมดลูก บีบเข้าหากัน เพื่อให้แคบลง แล้วสอดเข้าไปในช่องคลอด
  • ใส่นิ้วเข้าไปในช่องคลอดเพื่อจัดให้ฝาครอบปากมดลูก เข้าไปครอบปากมดลูกพอดี

6. หลังจากมีเพศสัมพันธ์ อย่าเพิ่งรีบร้อนเอาฝาครอบปากมดลูกออกมา เพราะจะทำให้เชื้ออสุจิที่ถูกหลั่งออกมาในช่องคลอดและยังไม่ตายจากยาฆ่าเชื้ออสุจิ วิ่งเข้าไปในโพรงมดลูกได้

  • ก่อนนำฝาครอบปากมดลูกออก ควรต้องรอไว้ประมาณ 6-8 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์ เพื่อให้สารฆ่าอสุจิทำงานก่อน
  • หลังจากนั้น เมื่อจะเอาฝาครอบปากมดลูกออก ค่อยๆใช้นิ้วสอดเข้าไปล้วงเอาฝาครอบปากมดลูกออกมา
  • แต่ไม่ควรทิ้งฝาครอบปากมดลูกไว้ในช่องคลอดนานเกิน 24 ชั่วโมง
  • และหากจะมีการร่วมเพศซ้ำ ควรมีการใส่สารยาเชื้ออสุจิเข้าไปในช่องคลอดเพิ่มเติม

7. หลังนำฝาฯออก ล้างฝาครอบปากมดลูกให้สะอาด เก็บไว้ในที่แห้ง เพื่อนำกลับมาใช้ใหม่ได้

  • ส่วนจะใช้ซ้ำได้กี่ครั้ง ต้องอ่านจากเอกสารกำกับที่อยู่ในกล่อง เพราะจะแตกต่างกันได้ในแต่ละวัสดุที่ใช้ทำ และในแต่ละยี่ห้อ
  • ซึ่งในการใช้ซ้ำก่อนใช้ต้องตรวจสอบความสมบูรณ์ของฝาครอบปากมดลูกด้วย ดังกล่าวแล้วในข้อ 1

8. ล้างมือให้สะอาด เป็นอันเสร็จวิธีการ

ใช้ฝาครอบปากมดลูกซ้ำได้กี่ครั้ง?

เนื่องจากฝาครอบปากมดลูก ทำจากวัสดุที่ดี ไม่ฉีกขาดง่าย ระคายเคืองน้อย และมีราคาสูงพอประมาณ จึงสามารถถอดออกแลัวใส่ซ้ำใหม่ได้หลายครั้ง จนกว่าจะฉีกขาดจึงเปลี่ยนใช้ชิ้นใหม่ จึงไม่สามารถบอกได้ชัดเจนว่าใช้ได้ทั้งหมดกี่ครั้ง ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับวิธีการดูแลรักษา และวัสดุที่ใช้ ซึ่งควรต้องอ่านจากเอกสารกำกับในกล่องบรรจุฝาครอบปากมดลูก

มีข้อห้ามใช้ฝาครอบปากมดลูกไหม?

ข้อห้ามใช้ฝาครอบปากมดลูก ได้แก่

  • ห้ามใช้ฝาครอบมดลูกขณะมีประจำเดือน
  • ขณะมีการติดเชื้อในช่องคลอด / ช่องคลอดอักเสบ หรือติดเชื้อที่ปากมดลูก/ปากมดลูกอักเสบ ไม่ควรใช้ฝาครอบมดลูก เนื่องจากจะทำให้มีอาการเจ็บแสบเวลาใส่และถอด อาจทำเกิดบาดแผลเพิ่มขึ้น นอกจากนี้ทำให้ตกขาวคั่งค้างในช่องคลอดมากขึ้น การรักษาภาวการอักเสบจะได้ผลไม่ดีพอ ควรรักษาการอักเสบติดเชื้อฯให้หายดีก่อน จึงใช้ฝาครอบปากมดลูก

ฝาครอบปากมดลูกมีผลต่อเพศสัมพันธ์ไหม?

ฝาครอบปากมดลูก จะสวมพอดีกับปากมดลูก จึงไม่มีปัญหา/มีผลต่อเพศสัมพันธ์ในฝ่ายชาย ส่วนการใช้ช่วงแรกฝ่ายหญิง อาจรู้สึกว่ามีสิ่งแปลกปลอมในช่องคลอด แต่หากใส่จนชินแล้วน่าจะไม่มีปัญหาทั้ง 2 ฝ่าย ไม่มีผลต่อการมีเพศสัมพันธ์ แต่อย่างไรก็ตามฝ่ายหญิงและฝ่ายชายควรมีการพูดคุยกันหากมีปัญหา เพื่อร่วมกันแก้ไข

ฝาครอบปากมดลูกเหมาะสำหรับผู้ใด?

สตรีที่เหมาะกับการใช้ฝาครอบปากมดลูกเพื่อการคุมกำเนิด คือ

  • สตรีที่ต้องการคุมกำเนิดแบบชั่วคราว
  • สตรีที่มีข้อห้ามในการใช้การคุมกำเนิดที่มีส่วนประกอบของฮอร์โมน เช่น ยา เม็ดคุมกำเนิด ยาฉีดคุมกำเนิด

ซื้อฝาครอบปากมดลูกได้ที่ไหน?

สามารถหาซื้อฝาครอบปากมดลูกได้จาก โรงพยาบาลขนาดใหญ่บางแห่งและร้านขายยาใหญ่ๆ

เนื่องจากว่าอุปกรณ์ชนิดนี้หลายขนาด ทำจากวัสดุแตกต่างกัน อายุการใช้งานแตกต่างกันไปและมีการใช้ซ้ำได้ การเลือกซื้อจึง

  • ควรเลือกขนาดที่พอเหมาะสำหรับแต่ละคน โดยจะมีขนาด ใหญ่ กลาง และเล็ก
  • ก่อนตัดสินใจใช้จริง ควรต้องซื้อมาลองใส่ก่อนเพื่อดูขนาดเหมาะสมกับสรีระของแต่ละคน

ฝาครอบปากมดลูกมีข้อดีอย่างไร?

ข้อดีของฝาครอบปากมดลูก คือ

1. ใช้คุมกำเนิดแบบชั่วคราว

2. ไม่มีผลของฮอร์โมนต่อร่างกาย และประจำเดือนยังมาตามปกติ

3. สามารถใช้ได้ด้วยตนเอง โดยไม่ต้องอาศัยบุคคลากรทางสาธารณสุข ( เช่น การทำหมันหญิง หรือ ยาฉีดคุมกำเนิด)

4. เมื่อหยุดใช้ ภาวะการณ์เจริญพันธ์กลับมาทันที

ข้อด้อยของฝาครอบปากมดลูกคืออะไร?

ข้อด้อยของฝาครอบปากมดลูก คือ

1. มีโอกาสล้มเหลวจากการคุมกำเนิดได้ง่าย หากใช้ไม่ถูกต้อง

2. ขั้นตอนการใส่ยุ่งยาก ต้องมีการใส่ก่อนมีเพศสัมพันธ์ และต้องมีการดึงอุปกรณ์ออก

3. บางคนอาจระคายเคืองต่อสารที่ใช้ทำฝาครอบปากมดลูก ทำให้เกิดอาการคันได้

4. อาจทำให้มีตกขาวได้

5. ฝาครอบปากมดลูกค้างอยู่ในช่องคลอดหลังใช้ เอาออกไม่ได้

6. หาซื้อได้ไม่สะดวก

7. ไม่สามารถป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ได้ เช่น ซิฟิลิส หูดหงอนไก่ โรคเอดส์ เนื่องจากช่องคลอดยังสัมผัสกับอวัยวะเพศฝ่ายชายได้

ข้อเปรียบเทียบระหว่างฝาครอบปากมดลูกและหมวกครอบปากมดลูก

ก. ฝาครอบปากมดลูกและหมวกครอบปากมดลูกเหมือนกัน ดังนี้

  • มีหลักการทำงานในการคุมกำเนิดเหมือนกัน
  • ต้องมีการใส่อุปกรณ์เข้าไปในช่องคลอดและถอดออกเหมือนกัน
  • ขั้นตอนการใส่และการถอดใกล้เคียงกัน
  • ต้องใช้ร่วมกับยาทำลายอสุจิเหมือนกัน
  • ประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดใกล้เคียงกัน

ข. ฝาครอบปากมดลูกและหมวกครอบปากมดลูกต่างกัน ดังนี้

  • ขนาดต่างกัน โดยหมวกครอบปากมดลูกจะมีขนาดใหญ่กว่าฝาครอบปากมดลูก
  • ฝาครอบปากมดลูกครอบปากมดลูกสนิทกว่าหมวกครอบปากมดลูก อาจทำให้มั่นใจกว่า ว่าไม่เลื่อนหลุดตอนมีเพศสัมพันธ์ จึงไม่ขัดจังหวะการมีเพศสัมพันธ์

*ดังนั้น การจะเลือกใช้ชนิดใด ฝาหรือหมวกครอบปากมดลูก จึงขึ้นอยู่กับความพึงพอใจ และ ความเคยชินของผู้ใช้

บรรณานุกรม

  1. http://en.wikipedia.org/wiki/Cervical_cap [2019,Oct19]
  2. https://www.sutterhealth.org/pamf/health/teens/sexual/cervical-cap [2019,Oct19]
  3. https://www.webmd.com/sex/birth-control/cervical-cap [2019,Oct19]