ปวดท้องจากตกไข่ (Painful ovulation or Mittelschmerz)
- โดย รองศาสตราจารย์ แพทย์หญิง ประนอม บุพศิริ
- 27 กุมภาพันธ์ 2565
- Tweet
สารบัญ
- อาการปวดท้องจากการตกไข่คืออะไร?
- เหตุใดการตกไข่จึงทำให้เกิดอาการปวดท้อง?
- สังเกตได้อย่างไรว่าเป็นอาการปวดท้องจากตกไข่?
- อาการปวดท้องจากการตกไข่อันตรายหรือไม่? ก่อผลข้างเคียงอย่างไร?
- แพทย์วินิจฉัยอาการปวดท้องจากการตกไข่อย่างไร?
- ดูแลตนเองอย่างไรเมื่อปวดท้องจากการตกไข่?
- ควรพบแพทย์เมื่อไหร่?
- หากปวดท้องต้องระวังเป็นโรคอื่นที่ร้ายแรงได้หรือไม่?
- ปวดท้องจากการตกไข่เกิดในสตรีทุกคนหรือไม่?
- มีวิธีป้องกันอาการปวดท้องจากการตกไข่หรือไม่?
- บรรณานุกรม
บทความที่เกี่ยวข้อง
- ประจำเดือน (Menstruation)
- ปวดประจำเดือน (Dysmenorrhea)
- ท้องนอกมดลูก (Ectopic pregnancy)
- การติดเชื้อในอุ้งเชิงกราน (Pelvic inflammatory disease)
- ไส้ติ่งอักเสบ (Appendicitis)
- กลุ่มอาการก่อนมีประจำเดือน (PMS / Premenstrual syndrome)
- รังไข่บิดขั้ว (Ovarian torsion)
- ยาเม็ดคุมกำเนิด (Birth control pill)
- ตกขาว (Leucorrhea)
อาการปวดท้องจากการตกไข่คืออะไร?
ปวดท้องจากการตกไข่/ปวดท้องจากตกไข่ ในภาษาอังกฤษเรียกว่า Painful ovulation หรือ Mid cycle pain ส่วนภาษาเยอรมันใช้คำว่า Mittelschmerz ซึ่งแปลว่า ตรงกลาง ตามอาการที่มีการปวดท้องน้อยประมาณกลางๆของรอบเดือน/รอบประจำเดือน หรือช่วงประมาณ 2 สัปดาห์ก่อนเป็นประจำเดือนรอบถัดไปซึ่งตรงกับช่วงที่มีการตกของไข่ออกจากรังไข่ในสตรีที่มีประจำเดือนมาสม่ำเสมอทุก 28 - 30 วันนั่นเอง
ทั้งนี้พบอาการปวดท้องจากตกไข่ได้ประมาณ 1 ใน 5 ของสตรีวัยมีประจำเดือน
เหตุใดการตกไข่จึงทำให้เกิดอาการปวดท้อง?
กลไกที่ทำให้เกิดอาการปวดเมื่อเกิดการตกไข่ เกิดจากการที่เมื่อมีการเจริญเติบโตและพัฒนาขยายตัวของฟองไข่จากขนาดเล็กไปเป็นขนาดใหญ่ขึ้นเรื่อยๆ ผนังของฟองไข่ขยายตัว ทำให้เกิดอาการปวดท้องได้ จนกระทั่งฟองไข่สมบูรณ์เต็มที่พร้อมที่จะตกออกจากรังไข่ ผนังของรังไข่จะแตกออกและมีของเหลวในฟองไข่หลุดออกมาด้วย และบางครั้งอาจมีเลือดออกจากการฉีกขาดของเส้นเลือดเล็กๆบริเวณนี้ ทำให้เกิดการระคายเคืองเยื่อบุช่องท้อง จึงกระตุ้นให้เกิดอาการปวด/ปวดท้องร่วมด้วย
สังเกตได้อย่างไรว่าเป็นอาการปวดท้องจากตกไข่?
หากเป็นอาการปวดท้องจากการตกไข่จะสังเกตได้โดยที่จะมีอาการบริเวณท้องน้อยด้านข้าง ข้างใดข้างหนึ่ง (คือข้างที่มีไข่ตก) หรือสลับไปมาในช่วงกลางรอบเดือนแต่ละเดือน หรือระหว่างการมีประจำเดือน 2 ครั้งจะมีอาการเป็นซ้ำๆสม่ำเสมอ และอาการปวดส่วนใหญ่จะเป็นอยู่ไม่นานเกิน 2 - 3 วัน ซึ่งหากปวดไม่มากก็จะไม่เป็นปัญหา แต่หากปวดท้องมากควรต้องรีบไปพบแพทย์/ไปโรงพยาบาล เพราะในบางครั้งอาจเป็นโรคอื่นที่ทำให้เกิดอาการปวดท้องคล้ายกับการตกไข่ เช่น อุ้งเชิงกรานอักเสบ (การติดเชื้อในอุ้งเชิงกราน), การตั้งครรภ์นอกมดลูก (ท้องนอกมดลูก), ไส้ติ่งอักเสบ (ถ้าปวดท้องน้อยด้านขวา), ซึ่งโรคดังกล่าวต้องการการรักษาที่ทันท่วงที
อาการปวดท้องจากการตกไข่อันตรายหรือไม่? ก่อผลข้างเคียงอย่างไร?
อาการปวดท้องจากการตกไข่ส่วนมากไม่มีอันตราย มักไม่ก่อผลข้างเคียง มักมีอาการไม่รุนแรง สตรีส่วนมากจะไม่มีอาการเจ็บ ยกเว้นกรณีที่การตกไข่ใกล้เส้นเลือด เมื่อผนังรังไข่ฉีกขาดทำให้เส้นเลือดฉีกขาดไปด้วย จึงอาจทำให้เลือดออกในช่องท้อง (เหตุการณ์นี้พบได้น้อยมาก) ได้ซึ่งเป็นเหตุการณ์ที่อันตราย บางครั้งต้องทำการผ่าตัดเข้าไปหยุดจุดเลือดออก หรืออาจทำให้วินิจฉัยผิดว่าเป็นการแตกของการตั้งครรภ์นอกมดลูก/ท้องนอกมดลูกได้
แพทย์วินิจฉัยอาการปวดท้องจากการตกไข่อย่างไร?
แพทย์วินิจฉัยปวดท้องจากการตกไข่ได้โดย
- ประวัติทางการแพทย์: ประวัติอาการจะเกิดเฉพาะในในสตรีวัยเจริญพันธุ์ที่มีอาการ ปวดท้องน้อยด้านใดด้านหนึ่งหรือสลับด้าน และเป็นในช่วงระยะเวลาเดิมๆของแต่ละรอบเดือน (ช่วงกลางระหว่างรอบเดือน) อาการปวดท้อง/ปวดท้องน้อยอาจไม่มากหรือปวดพอรำคาญ นอนพักหรือรับประทานยาแก้ปวดสามารถหายได้
- การตรวจร่างกาย: ตรวจร่างกายทั่วไปมักปกติ ตรวจภายในมักปกติ มักตรวจพบว่ามีมูกที่ปากมดลูกมากกว่าปกติ มูกจะใส ไม่เหนียว เป็นสิ่งที่บอกว่ามีการตกไข่จากอิทธิพลของฮอร์โมนเอสโตรเจน อาจมีกดเจ็บที่ปีกมดลูกด้านที่มีการตกไข่ได้ไม่มาก และคลำไม่พบก้อนผิด ปกติในท้องน้อยหรือในช่องท้อง
- การตรวจทางห้องปฏิบัติการ: ไม่มีวิธีการตรวจที่เฉพาะเจาะจง ไม่มีความผิดปกติของผลการตรวจต่างๆ เช่น
- ตรวจเลือด ซีบีซี/CBC
- การตรจปัสสาวะ
- หากทำการตรวจอัลตราซาวด์ภาพท้องน้อยอาจพบว่า มีการแฟบของถุงฟองไข่ที่ตกออกไป และอาจพบมีของเหลวเล็กน้อยหลังตัวมดลูก
ดูแลตนเองอย่างไรเมื่อปวดท้องจากการตกไข่?
หากมีอาการปวดท้องน้อยตามลักษณะที่กล่าวมาแล้ว
- สามารถรับประทานยาบรรเทาปวด/ยาแก้ปวด/ ยาลดไข้ พาราเซตามอล (Paracetamol)ได้
- หากอาการปวดท้องยังไม่บรรเทา สามารถรับประทานยากลุ่มต้านการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (เอ็นเสด) เช่นยา พอนสแตน (Ponstan)/ เมเฟนามิค (Mefenamic) หรือ ไอบูโปรเฟน (Ibuprofen) ครั้งละ 1 เม็ดได้
- นอกจากนี้ การที่ทำให้ไม่มีการตกไข่ก็จะไม่มีอาการปวดเกิดขึ้น จึงสามารถใช้ยาเม็ดคุมกำเนิดรักษาภาวะปวดท้องจากการตกไข่ได้เพราะการรับประทานยาเม็ดคุมกำเนิดจะทำให้ไม่มีการตกไข่
*อย่างไรก็ตาม ถ้าอาการปวดท้องเลวลงหรือมีอาการมาก ควรรีบพบแพทย์/ไปโรงพยาบาล เพราะดังกล่าวแล้วใน ‘หัวข้อ อันตรายจากการเกิดอาการนี้’ ว่า กรณีเช่นนี้อาจเป็นอาการปวดท้องจากสาเหตุอื่นที่อันตรายได้
ควรพบแพทย์เมื่อไหร่?
อาการปวดจากการตกไข่ส่วนมากมักมีอาการไม่รุนแรง สามารถบรรเทาด้วยยาดังที่กล่าวแล้วใน หัวข้อ การดูแลตนเอง แต่อย่างไรก็ตามหากมีอาการต่อไปนี้ควรรีบไปพบแพทย์/ไปโรง พยาบาล
- รับประทานยาแก้ปวดต่างๆที่กล่าวมาแล้วไม่ได้ผล
- มีอาการปวดท้องนานกว่า 3 วัน
- มีอาการผิดปกติอย่างอื่นร่วมด้วย เช่น
- มีเลือดออกผิดปกติทางช่องคลอด
- มีตกขาว มีสี -กลิ่นผิดปกติ
- มีไข้
- ซีด
- วิงเวียนศีรษะ
- เป็นลม
หากปวดท้องต้องระวังเป็นโรคอื่นที่ร้ายแรงได้หรือไม่?
โรคที่สามารถทำให้ปวดท้องน้อยด้านใดด้านหนึ่งมีหลายโรค (แต่ส่วนมากจะไม่เกิดซ้ำๆในช่วงเวลาเดิม) เช่น
- โรคไส้ติ่งอักเสบจะปวดท้องน้อยด้านขวา มักมีอาการไข้ มีอาการคลื่นไส้อาเจียนร่วมด้วย
- โรคตั้งครรภ์ที่ท่อนำไข่หรือท้องนอกมดลูก สามารถปวดท้องน้อยข้างใดข้างหนึ่งขึ้นกับพยาธิสภาพว่าการตั้งครรภ์เกิดที่ท่อนำไข่ข้างใด ไม่มีไข้ มีอาการเจ็บ/ปวดท้องมาก มีภาวะซีด
- โรคอุ้งเชิงการอักเสบ (การติดเชื้อในอุ้งเชิงกราน) เฉียบพลัน มีอาการปวดท้องน้อยทั้ง 2 ข้าง มีไข้ มีตกขาวผิดปกติ
- โรครังไข่บิดขั้ว อาการปวดท้องน้อยจะเกิดขึ้นโดยฉับ พลัน ปวดท้องน้อยที่ข้างใดข้างหนึ่งตามพยาธิสภาพว่าเกิดที่ถุงน้ำรังไข่ข้างใด ไม่มีไข้ คลำท้องน้อยจะมีอาการเจ็บมาก
ปวดท้องจากการตกไข่เกิดในสตรีทุกคนหรือไม่?
สตรีที่ปกติจะต้องมีการตกไข่ทุกคนเมื่อเข้าสู่วัยสาว(วัยเจริญพันธุ์) แต่สตรีทุกคนเหล่า นั้นไม่จำเป็นต้องมีอาการปวดท้องน้อยจากการตกไข่ สตรีในวัยเจริญพันธุ์ (20 - 45 ปี) จะมีการตกไข่ค่อนข้างสม่ำเสมอจึงอาจพบภาวะปวดท้องนี้ได้บ่อย อาการปวดมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับการทนได้ต่อความเจ็บปวด (Pain threshold) ของแต่ละคน และในบางรอบเดือนที่ไม่มีการตกไข่ก็จะไม่มีอาการปวด การตกไข่จะไม่สม่ำเสมอในช่วงเริ่มเปลี่ยนจากเด็กมาเป็นวัยรุ่นและใน ช่วงที่จะใกล้หมดประจำเดือน ซึ่งทำให้ในช่วงวัยเหล่านี้ไม่ค่อยมีปัญหาในเรื่องปวดท้องน้อยจากการตกไข่
บรรณานุกรม
- https://en.wikipedia.org/wiki/Mittelschmerz [2022,Feb26]
- https://www.emedicinehealth.com/mittelschmerz/article_em.htm [2022,Feb26]
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK549822/ [2022,Feb26]
- https://www.verywellhealth.com/what-is-mittelschmerz-2721896 [2022,Feb26]