ทาโครลิมัส Tacrolimus

ทาโครลิมัส (Tacrolimus)

โดย ภก.วิชญ์ภัทร ธรานนท์
10 เมษายน 2565
Tweet

สารบัญ

บทนำ: คือยาอะไร?
ยาทาโครลิมัสมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ)รักษาโรคอะไร?
ยาทาโครลิมัสมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
ยาทาโครลิมัสมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
ยาทาโครลิมัสมีขนาดรับประทานหรือวิธีใช้ยาอย่างไร?
เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
ยาทาโครลิมัสมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
มีข้อควรระวังการใช้ยาทาโครลิมัสอย่างไร?
ยาทาโครลิมัสมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
ควรเก็บรักษายาทาโครลิมัสอย่างไร?
ยาทาโครลิมัสมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
บรรณานุกรม

บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ: คือยาอะไร?

ทาโครลิมัส (Tacrolimus) หรือ ชื่อการค้าในประเทศไทยคือ ‘โปรกราฟ (Prograf)’ เป็นยากดภูมิคุ้มกันชนิดรับประทานและชนิดสารละลายสำหรับบริหาร/ฉีดทางหลอดเลือดดำ ผู้ป่วยได้รับยานี้เพื่อกดภูมิคุ้มกัน/ภูมิต้านทานของร่างกายสำหรับป้องกันปฏิกิริยาไม่ยอมรับอวัยวะที่เปลี่ยนถ่ายอย่างเฉียบพลัน/ปฏิกิริยาร่างกายต่อต้านอวัยวะใหม่ในผู้ป่วยที่เปลี่ยนไตหรือตับ

สูตรยากดภูมิคุ้มกันที่ผู้ป่วยปลูกถ่ายอวัยวะได้รับมักจะเป็นยากดภูมิคุ้มกัน 3 ชนิดร่วมกันเช่น สูตรยาสำหรับป้องกันภาวะปฏิเสธอวัยวะในผู้ป่วยปลูกถ่ายประกอบด้วยยาทาโครลิมัส (Tacrolimus) ร่วมกับยาไมโคฟีโนเลต โมฟีทิล (Mycophenolate mofetil) และยาคอร์ติโคสเตียรอยด์ (Corticosteroid)

นอกจากนี้ ยาทาโครลิมัส ยังถูกใช้ในการรักษาโรคไตอักเสบจากโรคลูปัส-โรคเอสแอลอี (Lupus nephritis) กรณีได้รับการรักษาด้วยยาสเตียรอยด์แล้วผลการตอบสนองของโรคไม่เพียงพอและมีอาการไม่พึงประสงค์ (ผลข้างเคียง) จากยาสเตียรอยด์

การใช้ยาทาโครลิมัส ควรอยู่ในการดูแลของแพทย์ผู้รักษาเท่านั้น เพราะยากดภูมิคุ้มกันอาจทำให้เพิ่มโอกาสของการติดเชื้อโรคได้ ดังนั้นผู้ป่วยที่ได้รับยาทาโครลิมัสร่วมกับยากดภูมิต้านทาน ชนิดอื่นๆอยู่พึงระมัดระวังการติดเชื้อต่างๆเสมอ อีกทั้งเพื่อให้ระดับยากดภูมิคุ้มกันในร่างกายอยู่ใน ช่วงการรักษาและคงที่ ผู้ป่วยควรรับประทานยากดภูมิต้านทานตามที่แพทย์สั่งอย่างเคร่งครัดตรงเวลาอย่างสม่ำเสมอและติดตามการรักษาตามแพทย์นัดหมาย

ยาทาโครลิมัสมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?

ยาทาโครลิมัส มีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้:

สำหรับป้องกันปฏิกิริยาปฏิเสธอวัยวะที่ปลูกถ่าย เช่น ตับหรือไต โดยใช้ร่วมกับยากดภูมิคุ้มกันชนิดอื่นๆอีก 2 ชนิดคือยา อะซ่าไทโอปรีน (Azathioprine) หรือยาไมโคฟีโนเลต โมฟีทิล (Mycophenolate mofetil) และยาคอร์ติโคสเตียรอยด์ (Corticoste roid) และยังมีข้อบ่งใช้สำหรับการรักษาโรคไตอักเสบลูปัส (Lupus nephritis) กรณีได้รับการรักษาด้วยยาสเตียรอยด์แล้วผลการตอบสนองของโรคไม่เพียงพอและ/หรือมีอาการไม่พึงประสงค์/ผลข้างเคียงจากยาสเตียรอยด์

ยาทาโครลิมัสมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

ยาทาโครลิมัสมีกลไกการออกฤทธิ์โดย ตัวยาจะยับยั้งการทำงานของเซลล์เม็ดเลือดขาวของร่างกายชนิดที-ลิมโฟไซต์ (T-lymphocyte) แต่ยังไม่สามารถทราบกลไกการออกฤทธิ์ที่แน่ นอน ซึ่งให้ผลลัพธ์ท้ายสุดในการยับยั้งการทำงานของเซลล์เม็ดเลือดขาวของร่างกายชนิดที-ลิมโฟไซต์ (T-lymphocyte) ซึ่งมีผลกดภูมิคุ้มกันต้านทานโรคของร่างกาย ดังนั้นจึงมีการนำยาทาโครลิมัสมาใช้สำหรับการป้องกันการปฏิเสธอวัยวะ (Organ rejection) ที่ได้รับการปลูกถ่าย

ยาทาโครลิมัสมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

รูปแบบที่มีจำหน่ายของยาทาโครลิมัสในประเทศไทยมีรูปแบบทางเภสัชภัณฑ์ คือ

ยาแคปซูลชนิดออกฤทธิ์ทันที (Capsule) มีชื่อการค้าคือ โปรกราฟ (Prograf) สำหรับรับ ประทาน ขนาด 0.5 มิลลิกรัมและ 1 มิลลิกรัม
ยาแคปซูลชนิดออกฤทธิ์ยาว (Prolonged release capsule) มีชื่อการค้าคือ แอดวากราฟ (Advargraf) สำหรับรับประทาน ขนาด 0.5 มิลลิกรัมและ 1 มิลลิกรัม และ
สารละลายยาปราศจากเชื้อสำหรับหยดเข้าหลอดเลือดดำ (Intravenous injection, IV) ชื่อการค้าคือ โปรกราฟ (Prograf) ความแรง 5 มิลลิกรัมต่อมิลลิลิตร บรรจุ 1 มิลลิลิตร ใช้ในกรณีผู้ป่วยที่ไม่สามารถให้ยาทาโครลิมัสโดยวิธีการรับประทานยาแคปซูลได้ จำเป็นต้องได้รับยาในรูป แบบยาฉีดเข้าทางหลอดเลือดดำเช่น ผู้ป่วยเตรียมตัวก่อนการผ่าตัดและ/หรือผู้ป่วยมีสภาวะการดูดซึมยาทางระบบทางเดินอาหารดีไม่เพียงพอ

ยาทาโครลิมัสมีขนาดรับประทานหรือวิธีใช้ยาอย่างไร?

ยาทาโครลิมัสเป็นยากดภูมิคุ้มกันต้านทานโรค/ภูมิต้านทานชนิดรับประทานและชนิดสารละ ลายฯที่สำหรับบริหารทางหลอดเลือดดำ มีข้อบ่งใช้สำหรับผู้ที่ได้รับการปลูกถ่ายอวัยวะ ผู้ที่ได้รับยาเพื่อกดภูมิต้านทานของร่างกาย ป้องกันการปฏิเสธอวัยวะที่ปลูกถ่าย

ขนาดยาทาโครลิมัสที่ใช้ แพทย์จะเป็นผู้กำหนดขนาดยาที่เหมาะสมสำหรับผู้ป่วยแต่ละราย ผู้ป่วยควรรับประทานยาที่แพทย์สั่งอย่างเคร่งครัดและตรงตามเวลา ห้ามผู้ป่วยปรับวิธีการรับประ ทานยาเอง ในผู้ป่วยบางรายอาจได้รับการตรวจวัดระดับยาในเลือดเพื่อปรับขนาดยาให้เหมาะสม

วิธีการรับประทานยาทาโครลิมัส ผู้ป่วยควรรับประทานยานี้เวลาเดิมทุกวัน พบว่าการรับประ ทานยานี้ในขณะท้องว่าง ยาทาโครลิมัสจะดูดซึมเข้าสู่ร่างกายได้ดีโดยระดับยานี้จะขึ้นสู่ระดับสูง สุดภายใต้สภาวะท้องว่าง และพบว่าอาหารมีผลรบกวนการดูดซึมยานี้ มีผลกระทบต่อผลและปริมาณการออกฤทธิ์ของยานี้ ดังนั้นควรรับประทานยาให้ตรงเวลาทุกวันและรับประทานยานี้ในช่วงท้องว่างคือ ก่อนอาหารอย่างน้อยประมาณ 30 นาทีหรือรับประทานยานี้หลังการรับประทานอาหารเสร็จแล้วประมาณ 2 ชั่วโมง

ดังนั้นหากท่านกำลังใช้ยาทาโครลิมัสอยู่ ควรรับประทานยานี้ให้ตรงตามที่แพทย์สั่ง ไม่เพิ่ม ลดหรือปรับขนาดยานี้ด้วยตนเองโดยเด็ดขาด หากท่านมีอาการไม่พึงประสงค์ (ผลข้างเคียง)ที่รุนแรงหรือมีอาการผิดปกติที่ส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตเกิดขึ้นในช่วงที่ได้รับยานี้อยู่ ท่านควรต้องรีบไปพบแพทย์/ไปโรงพยาบาลก่อนกำหนดได้เพื่อรับการตรวจรักษาอาการไม่พึงประสงค์ดังกล่าว

การใช้ยาทาโครลิมัสในผู้ป่วยไตเสื่อมรุนแรง อาจพิจารณาลดขนาดยาภายหลังผ่านพ้นช่วงระยะหลังการเปลี่ยนถ่ายไตทันที หรือภายหลังการรักษาภาวะไม่ยอมรับอวัยวะทั้งระยะเฉียบพลันหรือระยะกลับเป็นซ้ำ กรณีผู้ป่วยตับเสื่อมรุนแรงสามารถใช้ยานี้ได้ตามขนาดยาปกติ ไม่จำเป็นต้องลดขนาดยานี้

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมทั้งยาทาโครลิมัส ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และ เภสัชกร เช่น

ประวัติแพ้ยา/แพ้อาหาร/แพ้สารเคมีทุกชนิด
มีโรคประจำตัวต่างๆรวมทั้งกำลังกินยาอะไรอยู่ เพราะยาทาโครลิมัสอาจส่งผลให้อาการของ โรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กินอยู่ก่อนแล้ว
หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์หรือกำลังให้นมบุตร เนื่องจากยาทาโครลิ มัสมีผลพิษต่อทารกในครรภ์อาจก่อให้ทารกเกิดความพิการขึ้นได้ อีกทั้งหากอยู่ในช่วงให้นมบุตร แนะนำให้หลีกเลี่ยงการให้นมบุตร เพราะยานี้ถูกขับออกทางน้ำนมอาจก่อให้เกิดอาการไม่พึงประ สงค์/ผลข้างเคียงรุนแรงแก่บุตร
ผู้ป่วยควรจำชื่อยากดภูมิต้านทานพร้อมขนาดยาที่รับประทานอยู่ให้ได้ทุกตัวหรือจดบันทึกไว้ และหากมีการเปลี่ยนแปลงขนาดยาหรือวิธีการรับประทานยาควรจดบันทึกไว้ทุกครั้ง
ผู้ป่วยที่กำลังรับการรักษาด้วยยากดภูมิคุ้มกัน/ภูมิต้านทาน จึงควรแจ้งแพทย์/เภสัชกรทุกครั้งก่อนจะรับประทานยาชนิดอื่นๆร่วม และไม่ควรซื้อยาอื่นหรือสมุนไพร ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารมารับประทานเอง เนื่องจากยากดภูมิคุ้มกันสามารถเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากดภูมิคุ้มกันกับยาชนิดอื่นๆ ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร สมุนไพรได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

กรณีลืมรับประทานยาทาโครลิมัสที่มีรูปแบบยาเป็นยาออกฤทธิ์ทันทีชื่อการค้า คือ โปรกราฟ โดยมีวิธีการรับประทานยาวันละ 2 ครั้งต่อวัน หากผู้ป่วยลืมรับประทานยาให้รับประทานยาทันทีที่นึกขึ้นได้ แต่หากใกล้กับเวลาที่ต้องรับประทานยามื้อถัดไป (เกินกว่าครึ่งหนึ่งของระยะห่างระหว่างมื้อคือเกิน 6 ชั่วโมงจากเวลารับประทานยาปกติ) ให้ข้ามมื้อยาที่ลืมไป รอรับประทานยามื้อถัดไปเลยโดยไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เท่าเช่น ปกติรับประทานยาวันละ 2 ครั้งเวลา 7.00 น. และ 19.00 น. หากผู้ป่วยนึกขึ้นได้ว่าลืมรับประทานยามื้อ 7.00 น. ตอนเวลา 10.00 น. ก็ให้รับประทานยามื้อ 7.00 น. ทันทีที่นึกขึ้นได้ แต่หากนึกขึ้นได้ในช่วงที่ใกล้กับช่วงเวลาของยามื้อถัดไป (หมาย ถึงเกินกว่าครึ่งหนึ่งของช่วงห่างจากเวลารับประทานยาปกติถึงมื้อถัดไป) เช่น นึกขึ้นได้ว่าลืมรับ ประทานยามื้อ 7.00 น. ตอนเวลา 16.00 น. ให้รอรับประทานยามื้อถัดไปคือเวลา 19.00 น. ในขนาดยาปกติ โดยไม่ต้องนำยามื้อที่ลืมรับประทานมารับประทานเพิ่ม อย่างไรก็ตามควรรับประทานยาเม็ดที่ลืมในช่วงท้องว่างหรือรับประทานห่างอาหารอย่างน้อย 2 ชั่วโมง

กรณีลืมรับประทานยาทาโครลิมัสที่มีรูปแบบยาเป็นยาออกฤทธิ์ยาวชื่อการค้าคือ แอดวากราฟ โดยมีวิธีการรับประทานยาวันละ 1 ครั้งต่อวัน หากผู้ป่วยลืมรับประทานยาให้รับประทานยาทันทีที่นึกขึ้นได้ แต่หากใกล้กับเวลาที่ต้องรับประทานยามื้อถัดไป (เกินกว่าครึ่งหนึ่งของระยะห่างระหว่างมื้อคือเกิน 12 ชั่วโมงจากเวลารับประทานยาปกติ) ให้ข้ามมื้อยาที่ลืมไป รอรับประทานยามื้อถัดไปเลยโดยไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เท่าเช่น ปกติรับประทานยาวันละ 1 ครั้ง เวลา 7.00 น. หากผู้ป่วยนึกขึ้นได้ว่าลืมรับประทานยามื้อ 7.00 น. ตอนเวลา 10.00 น. ก็ให้รับประทานยามื้อ 7.00 น. ทันทีที่นึกขึ้นได้ แต่หากนึกขึ้นได้ในช่วงที่ใกล้กับช่วงเวลาของยามื้อถัดไป (หมายถึงเกินกว่าครึ่งหนึ่งของช่วงห่างจากเวลารับประทานยาปกติถึงมื้อถัดไป) เช่น นึกขึ้นได้ว่าลืมรับประทานยามื้อ 7.00 น. ตอนเวลา 21.00 น. ให้รอรับประทานยามื้อถัดไปคือเวลา 7.00 น. วันถัดไปในขนาดยาปกติ โดยไม่ต้องนำยามื้อที่ลืมรับประทานมารับประทานเพิ่ม อย่างไรก็ตามควรรับประทานยาเม็ดที่ลืมในช่วงท้องว่างหรือรับประทานห่างอาหารอย่างน้อย 2 ชั่วโมง

กรณีอาเจียนยานี้ออกมา ถ้ามีอาการคลื่นไส้อาเจียนหลังรับประทานยานี้ หากผู้ป่วยเห็นเม็ดยาออกมา ควรเว้นระยะสักครู่รอให้อาการคลื่นไส้หรืออาเจียนดีขึ้นจึงรับประทานยาใหม่ แต่หากผู้ป่วยไม่แน่ใจว่ามียาออกมาพร้อมกับอาเจียนหรือไม่ ไม่ควรรับประทานยาซ้ำเพิ่มโดยเด็ดขาด

กรณีผู้ป่วยต้องเดินทางไกลควรเตรียมยานี้ติดตัวไปเพียงพอตลอดการเดินทาง หากเดินทาง ไปต่างประเทศควรรับประทานยานี้ตามเวลาของประเทศไทย แต่หากต้องปรับเวลารับประทานยานี้ตามประเทศที่ไปพักอาศัย พิจารณาปรึกษาแพทย์ก่อน อย่างไรก็ตามควรหลีกเลี่ยงการเดินทาง ไกลในช่วง 6 เดือนแรกของการปลูกถ่ายอวัยวะหากไม่จำเป็น และควรได้รับอนุญาตจากแพทย์ผู้ รักษาก่อน

ยาทาโครลิมัสมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ผล/อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) ของยาทาโครลิมัสที่พบได้บ่อย เช่น

อาการปวดหัว
อาการตัวสั่น
ท้องเสียหรือท้องผูก
ความดันโลหิตสูง
คลื่นไส้อาเจียน
ตรวจเลือดจะพบ
- การทำงานของไตผิดปกติ
- ภาวะโพแทสเซียมในเลือดสูง
- ภาวะแมกนีเซียมในเลือดต่ำ
อาการทางผิวหนัง เช่น มีผื่นคันตามร่างกาย
ผลต่อไต เช่น ค่าปริมาณของเสียในเลือด (Blood Urea Nitrogen/BUN และ /Creatinine) ของร่างกายสูงขึ้น
อาการอื่นๆ เช่น
- อาจมีอาการครั่นเนื้อครั่นตัว
- ไข้ต่ำ
- หนาวสั่น
- บวมตามแขน-ขา
- นอนไม่หลับ

*อนึ่ง: หากท่านกำลังใช้ยาทาโครลิมัสอยู่หรือกำลังรับประทานยากดภูมิคุ้มกันอื่นๆอยู่และเกิดอาการไม่พึงประสงค์ฯดังต่อไปนี้ เช่น มีไข้สูง, ปวดหัวรุนแรง, รู้สึกเหนื่อยหอบ, หายใจไม่ปกติ, อาเจียนอย่างหนัก, ปวดท้องอย่างรุนแรง, ท้องเสียหรือถ่ายท้องอย่างมากจนอาจทำให้เกิดภาวะขาดน้ำรุนแรง และมีภาวะสมดุลของน้ำและเกลือแร่ผิดปกติ (อาการที่สังเกตได้เช่น เหนื่อย สับสน อ่อนเพลีย อ่อนแรง หัวใจเต้นเร็ว) มีสัญญาณของภาวะติดเชื้อ เช่น มีไข้ (สูงกว่า 38 องศาเซลเซียส/Celsius) หนาวสั่น ไอ เจ็บคอ น้ำมูกไหล มีอาการปวดหรือร้อนเวลาถ่ายปัสสาวะ ปวด บวม แดง และเจ็บตามร่างกาย หรือมีตุ่มน้ำหรือแผลเกิดขึ้นบริเวณช่องปากหรือร่างกาย หากท่านมีอาการดังที่กล่าวมาข้างต้นควรรีบไปพบแพทย์/ไปยังโรงพยาบาลใกล้บ้านที่สะดวกก่อนวันนัด พร้อมแจ้งแพทย์/พยาบาล/เภสัชกรว่าท่านกำลังรับประทานยากดภูมิคุ้มกันต้านทานอยู่

มีข้อควรระวังการใช้ยาทาโครลิมัสอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาทาโครลิมัส เช่น

ห้ามใช้กับผู้ป่วยที่แพ้ยานี้หรือแพ้ส่วนประกอบของยานี้
ยานี้มีผลกดไขกระดูกและกดภูมิคุ้มกันต้านทานโรคของร่างกายซึ่งเพิ่มความเสี่ยงในการติดเชื้อเชื้อฉวยโอกาส รวมถึงการกระตุ้นเชื้อไวรัสที่แฝงอยู่ เช่น โรคไวรัสตับอักเสบบี หรือ โรคไวรัสตับอักเสบซี ซึ่งเกี่ยวข้องกับโรคไวรัสตับอักเสบ สำหรับบีเคไวรัส (BK virus/ไวรัสชนิดก่ออาการในผู้ ป่วยมีภูมิคุ้นกันฯต่ำ) ดังนั้นในช่วงที่ได้รับยาทาโครลิมัสจำเป็นต้องระวังการติดเชื้อต่างๆ และ/หรือ แพทย์อาจปรับขนาดยาหากผู้ป่วยกำลังอยู่ในภาวะติดเชื้อ
ยาทาโครลิมัสสามารถทำให้เกิดความเป็นพิษต่อไตได้โดยเฉพาะถ้าใช้ยานี้ในขนาดสูง แพทย์จะติดตามดูแลผู้ป่วยที่มีการทำงานของไตผิดปกติใกล้ชิด เนื่องจากอาจจำเป็นต้องลดขนาด ยาทาโครลิมัสลง หรืออาจต้องพิจารณาเปลี่ยนยากดภูมิคุ้นกันตัวอื่นแทนในกรณีแม้ปรับขนาดยานี้ลงแล้วแต่ค่าการทำงานของไตยังไม่ลดลง
การใช้ยาทาโครลิมัสในช่วงกำลังตั้งครรภ์: เนื่องจากยานี้สามารถผ่านรกได้และการใช้ยาทาโครลิมัสระหว่างตั้งครรภ์มีความสัมพันธ์กับสภาวะคลอดก่อนกำหนด และไตทำงานบกพร่องในทารกแรกเกิด ดังนั้นการใช้ยาทาโครลิมัสระหว่างตั้งครรภ์ แพทย์จะพิจารณาถึงประโยชน์ที่มีต่อแม่ เทียบกับความเสี่ยงของทารกในครรภ์
ยาทาโครลิมัสสามารถเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นได้หลายชนิด ดังนั้นการติดตามระ ดับยาในเลือดจึงมีความจำเป็น (ศึกษาเพิ่มเติมในหัวข้อถัดไปคือหัวข้อ ปฏิกิริยาระหว่างยา) เพื่อพิจารณาหลีกเลี่ยงยาที่มีผลให้เกิดปฏิกิริยาระหว่างยาหรือปรับขนาดยาโดยแพทย์ผู้ดูแลรักษา
ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
ห้ามใช้ยาหมดอายุ
ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง: ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด รวมถึงยาทาโครลิมัส ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกชนิดควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ยาทาโครลิมัสมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาทาโครลิมัสถูกขจัดออกทางร่างกายโดยเอนไซม์ระบบ CYP3A4 (Cytochrome P450 3A4, เอนไซม์ทำลายยาเพื่อลดการเป็นพิษต่อร่างกาย) เป็นหลัก ดังนั้นสารใดๆก็ตามที่สามารถยับ ยั้งการทำงานของเอนไซม์ดังกล่าวได้ก็จะมีผลลดการขจัดตัวยาลงซึ่งจะส่งผลให้ระดับยาในเลือด เพิ่มสูงขึ้นได้ ในขณะเดียวกันสารใดที่ออกฤทธิ์ในการเหนี่ยวนำให้เอนไซม์ระบบดังกล่าวทำงาน ได้ดีขึ้นก็จะมีผลให้การขจัดยาทาโครลิมัสเพิ่มขึ้นซึ่งจะส่งผลให้ระดับยาในเลือดลดลง จึงไม่ควรใช้ยาร่วมกัน

เมื่อมีการใช้ยาทาโครลิมัสร่วมกับยาดังต่อไปนี้จะส่งผลเพิ่มระดับยาทาโครลิมัสในเลือดได้ เช่น

กลุ่มยาลดความดัน เช่นยา ดิวไทอะเซม (Diltiazem), ไนคาดีปีน (Nicardipine), ไนเฟดดีปีน (Nifedipine), เวอร์ราปามิว (Verapamil)
กลุ่มยาต้านเชื้อรา เช่นยา ยาโครไตรมาโซล (Clotrimazole), ฟูโครนาโซล (Fluconazole), อิทราโครนาโซล (Itraconazole), คีโตโครนาโซล (Ketoconaozle), โวลิโครนาโซล (Voriconazole)
ยาต้านเอชไอวี กลุ่มโปรติเอส อินฮิบิเตอร์ (Protease inhibitor) เช่นยา โลปินาเวียร์ (Lopi navir), ริโทรนาเวียร์ (Ritonavir) ฯลฯ
ยาปฏิชีวนะกลุ่มแมคโคไลด์ (Macrolide) เช่นยา คลาลิโทรไมซิน (Clarithromycin), อิลิโทรไมซิน (Erythromycin)
ยากระตุ้นการเคลื่อนไหวของกระเพาะอาหารและลำไส้ เช่นยา ซิสซาพาย (Cisapide), เมทโทรโคลพามายด์ (Metoclopramide)
ยาชนิดอื่นๆ: เช่นยา ดานาซอล (Danazol), โอมีพลาโซล (Omeprazole) , แลนโซพลาโซล (Lansoprazole)

เมื่อมีการใช้ยาทาโครลิมัสร่วมกับยาดังต่อไปนี้จะส่งผลลดระดับยาทาโครลิมัสในเลือดได้เช่น

ยากันชัก เช่นยา ฟีโนบาร์บีทาล (Phenobarbital), คาร์บามาซีปิน (Carbamazepine), ฟีนีทอย (Phenytoin)
ยาฆ่าเชื้อแบคทีเรีย
ยาวัณโรค เช่นยา ไรแฟมปินซิน (Rifampicin), ไรฟาบูติน (Rifambutin)
และยาชนิดอื่นๆ: เช่นยา แคสโปฟังจิน (Caspofungin: ยาต้านเชื้อรา), ยาซัยโรลิมัส (Sirolimus) และสมุนไพรเซนต์จอห์นเวิร์ธ ( John's wort: สมุนไพรคลายเครียด)

ผู้ป่วยที่กำลังรับยาทาโครลิมัสอยู่ไม่ควรให้วัคซีนที่ยังมีชีวิต (Live vaccine หมายถึงวัคซีนเชื้อเป็นที่ถูกผลิตขึ้นโดยใช้เชื้อโรคมาทำให้อ่อนฤทธิ์ลงจนไม่สามารถทำให้เกิดโรค แต่เชื้อยังมีฤทธิ์เพียงพอที่จะกระตุ้นภูมิคุ้มกันของร่างกายได้เพื่อให้ร่างกายมีภูมิคุ้มกันต่อเชื้อโรคนั้นๆเช่น วัคซีนหัด-หัดเยอรมัน-คางทูม(วัคซีนเอ็มเอ็มอาร์) วัคซีนอีสุกอีใส วัคซีนโปลิโอชนิดกิน วัคซีนไวรัสโรต้า และวัคซีนไข้หวัดใหญ่ชนิดพ่นจมูก เป็นต้น) แก่ผู้ป่วยที่กำลังใช้ยานี้อยู่ เนื่องจากผู้ป่วยมีภูมิคุ้มกันต่ำการฉีดวัคซีนอาจได้ผลกระตุ้นภูมิคุ้มกันน้อยลงและอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดการติดเชื้อจากวัคซีนชนิดเชื้อเป็นเหล่านี้ได้

ควรเก็บรักษายาทาโครลิมัสอย่างไร?

แนะนำเก็บยาทาโครลิมัส:

เก็บยา ณ อุณหภูมิห้อง
เก็บยาให้พ้นจากแสงแดดและแสงสว่างที่กระทบยาได้โดยตรง
หลีกเลี่ยงนำยาสัมผัสกับความร้อนที่มาก เช่น เก็บยาในรถที่ตากแดดหรือเก็บยาในห้องที่มีอุณหภูมิสูง (มีแสงแดดส่องถึงทั้งวันหรือเป็นเวลานาน)
ไม่เก็บยาในห้องที่ชื้น เช่น ห้องน้ำ หรือห้องครัว
ควรเก็บยาในภาชนะบรรจุเดิม
เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

ยาทาโครลิมัสมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาทาโครลิมัส มียาชื่อการค้าอื่น และบริษัทผู้ผลิต เช่น

ชื่อการค้า	บริษัทผู้ผลิต
Prograf (โปรกราฟ) 0.5 mg capsules	Astellas Pharma
Prograf (โปรกราฟ) 1 mg capsules	Astellas Pharma
Prograf (โปรกราฟ) 5 mg/mL 1 mL injection	Astellas Pharma
Advargraf (แอดวากราฟ) 0.5 mg prolonged release capsules	Astellas Pharma
Advargraf (แอดวากราฟ) 1 mg prolonged release capsules	Astellas Pharma

บรรณานุกรม

Lacy CF, Armstrong LL, Goldman MP, Lance LL. Drug Information handbook. 21th ed. Ohio: Lexi-Comp,Inc.; 2013-14.
Micromedex Healthcare Series, Thomson Micromedex, Greenwood Village, Colorado
Product Information:Prograf: Tacrolimus. Astellas Pharma, Thailand.
TIMS (Thailand). MIMS. 130th ed. Bangkok: UBM Medica ;2013
โครงการปลูกถ่ายอวัยวะ คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี. สมุดประจำตัวผู้ป่วยที่ปลูกถ่ายอวัยวะและได้รับยากดภูมิต้านทาน. 2558
http://ndi.fda.moph.go.th/drug_detail/index/?ndrug=6&rctype=1C&rcno=5000003&lpvncd=&lcntpcd=&lcnno=&licensee_no= [2022,April9]