ครีอะตินีน (Creatinine) และ ครีอะตินีนเคลียรานซ์ (Creatinine clearance)

  • โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง พวงทอง ไกรพิบูลย์
  • 10 สิงหาคม 2559
  • Tweet
บทความที่เกี่ยวข้อง
ครีอะตินีน

ครีอะตินีน (Creatinine ย่อว่า Cr) เป็นสารปลายทางที่ได้จากการสลายของสาร Creatine phosphate ที่เป็นสารเกี่ยวข้องกับการใช้พลังงานในการทำงานของกล้ามเนื้อ ซึ่งสาร Cr จะถูกกำจัดออกจากร่างกายทางปัสสาวะโดยการทำงานของไต ดังนั้นการทราบค่าสารนี้ในเลือดหรือในบางครั้งในปัสสาวะจึงใช้เป็นตัวบอกประสิทธิภาพในการทำงานของไต

อนึ่ง ในการตรวจประสิทธิภาพการทำงานของไตโดยทั่วไปจะใช้การตรวจดูค่า Cr จากการ ตรวจเลือด ส่วนการตรวจหา Cr ในปัสสาวะที่เป็นการตรวจที่ซับซ้อนยุ่งยาก ต้องตรวจจากการเก็บปัสสาวะทั้งหมดใน 24 ชัวโมง จะเป็นการตรวจเฉพาะกรณีเมื่อแพทย์ต้องการรายละเอียดที่เฉพาะ เจาะจงในการทำงานของไตเช่น การหาค่าการทำงานโดยละเอียดของไตที่เรียกว่า Creatinine clearance หรือ Creatinine clearance test

ค่าปกติของ Cr ในเลือดคือ 0.5 - 1.0 มิลลิกรัม/เดซิลิตร (mg/dL) สำหรับผู้หญิง และ 0.7 - 1.2 มิลลิกรัม/เดซิลิตร สำหรับผู้ชาย ซึ่งในผู้ชายค่า Cr จะสูงกว่าในผู้หญิงเนื่องจากผู้ชายมีมวลกล้ามเนื้อที่เป็นต้นกำเนิดของสาร Creatine phosphate มากกว่า

ค่า Cr ในเลือดที่สูงมากกว่าปกติ อาจเกิดได้จากหลายสาเหตุเช่น

  • ภาวะขาดน้ำ
  • โรคไต
  • โรคกล้ามเนื้อ
  • โรคระบบทางเดินปัสสาวะ
  • โรคความดันโลหิตสูง

กรณีค่า Cr ที่ต่ำกว่าปกติ อาจมีสาเหตุจากภาวะทุโภชนาที่ทำให้มวลกล้ามเนื้อลดลง/กล้ามเนื้อฝ่อลีบ หรือจากโรคกล้ามเนื้อ หรือโรคทางระบบประสาทที่มีผลให้มวลกล้ามเนื้อฝ่อลีบลง

ส่วนครีอะตินีนเคลียรานซ์ (Creatinine clearance ย่อว่า CrCl) เป็นค่าเปรียบเทียบสัดส่วน ระหว่างปริมาณ Cr ในปัสสาวะที่เก็บรวบรวมทั้งหมด 24ชั่วโมงกับปริมาณ Cr ในเลือด โดยมีสูตรที่คำนวณเฉพาะและมีหน่วยเป็น มิลลิลิตร/นาที (ml/min) ซึ่งการตรวจ CrCl จะมีเทคนิคการตรวจที่ยุ่งยากและมีค่าใช้จ่ายสูงกว่าการตรวจเลือดดูค่า Cr มาก และจะมีข้อบ่งชี้การตรวจเฉพาะกรณีที่แพทย์ต้องการวินิจฉัยประสิทธิภาพที่แน่ชัดในการทำงานของไตจากการตรวจเลือดแล้วพบมีค่า Cr สูงผิดปกติ

ค่าปกติของ CrCl ในผู้หญิงคือ 88 - 128 ml/min และในผู้ชาย คือ 97 - 137 ml/min

การมีค่า CrCl ต่ำกว่าปกติ จะเป็นตัวบอกว่าไตทำงานได้ต่ำกว่าปกติซึ่งอาจเกิดจากเซลล์ไตเสียหายจากโรคไตเฉียบพลัน โรคไตเรื้อรัง ไตวาย ไตขาดเลือดมาเลี้ยง มีการอุดตันในระบบ ทางเดินปัสสาวะเช่น เช่น นิ่วในไต หรือจากภาวะหัวใจวาย หรือจากภาวะขาดน้ำ

บรรณานุกรม

  1. https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/003475.html [2016,July16]
  2. https://en.wikipedia.org/wiki/Creatinine [2016,July16]
  3. https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/003611.html [2016,July16]
  4. https://en.wikipedia.org/wiki/Renal_function [2016,July16]