คำถามเกี่ยวกับโรค
โดย วันทนีย์ โลหะประกิตกุล
เรื่อง : โลหิตจาง เลือดจาง ซีด
คือ ภาวะ/โรคที่ร่างกายหรือเลือดมีเม็ดเลือดแดงต่ำกว่าปกติ จึงส่งผลให้ทุกเซลล์/เนื้อเยื่อ/อวัยวะในร่างกายขาดเลือด (ขาดออกซิเจนที่ได้จากเม็ดเลือดแดงเพื่อใช้ก่อพลังงานในการทำงานของร่างกายให้เป็นปกติ) ทุกๆ เซลล์/เนื้อเยื่อ/อวัยวะจึงขาดพลังงาน ส่งผลให้ ร่างกายอ่อนแอ อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย ติดเชื้อต่างๆ ได้ง่าย ซึ่งถ้าเป็นเด็กจะส่งผลให้เด็กเจริญเติบโตช้ากว่าเกณฑ์อีกด้วย
โรคซีด/ ภาวะซีด /เลือดจาง เกิดได้จาก 3 สาเหตุหลัก ได้แก่ จากการเสียเลือด ซึ่งเป็นสาเหตุพบบ่อยที่สุด จากไขกระดูกลดการสร้างเม็ดเลือด และจากเม็ดเลือดแดงมีอายุสั้นกว่าปกติ (ปกติทั่วไปเม็ดเลือดแดงมีอายุประมาณ 100-120 วัน)
- ถ้าซีดไม่มาก มักไม่มีอาการ แต่อาจรู้สึกอ่อนเพลียง่ายกว่าคนปกติ มือเท้าเย็นง่าย
- แต่เมื่อซีดมากขึ้น อาการที่อาจพบได้ เช่น ริมฝีปาก ผิวหนัง ใบหน้า เยื่อตา มือ เท้า เล็บ ซีด
- เหนื่อยง่าย ใจสั่น จากหัวใจเต้นเร็ว เพื่อทำงานมากขึ้น เพื่อให้ร่างกายได้ออกซิเจนจากเลือดมากขึ้น บวมตามร่างกาย วิงเวียน เป็นลมง่าย
- เมื่อซีดรุนแรง มักมี
- ภาวะหัวใจล้มเหลวร่วมด้วย (หัวใจเต้นเร็ว เหนื่อย/ หอบเมื่อออกแรง หัวใจโต บวมใบหน้า มือ และเท้า)
- ติดเชื้อต่างๆ ง่าย เพราะภูมิคุ้มกันต้านทานโรคลดลง
- เมื่อซีดมากและเรื้อรัง อาจมีปัญหาทางสมองได้ เช่น ปวดศีรษะเรื้อรัง สติปัญญาด้อยกว่าเกณฑ์ ขาดสมาธิง่าย ความจำลดลง จากสมองขาดออกซิเจนเรื้อรัง
- คุณภาพชีวิตด้อยลง เช่น
- เหนื่อยง่าย
- สติปัญญาลดลง
- คุณภาพงานและการเรียนด้อยลง
- ติดเชื้อต่างๆ ได้ง่าย จากมีภูมิคุ้มกันต้านทานโรคที่ต่ำลง
- โรคหัวใจ ที่อาจรุนแรงจนถึงขั้นหัวใจวาย/ภาวะหัวใจล้มเหลว
ความรุนแรงของ ภาวะซีด/ โรคซีด/ เลือดจาง ขึ้นกับ สาเหตุ เช่น ไม่รุนแรงเมื่อเกิดจากขาดอาหาร แต่ความรุนแรงสูงเมื่อเกิดจากโรคมะเร็ง
- กินอาหารมีประโยชน์ห้าหมู่ครบทุกมื้ออาหารและในทุกๆ วัน เพื่อป้องกันภาวะซีดจากขาดอาหาร
- ตรวจสุขภาพประจำปี เริ่มได้ตั้งแต่อายุ 18 ปี
- ปรึกษาแพทย์ก่อนการตั้งครรภ์ เพื่อดูความเสี่ยงของโรคเลือดต่างๆ ทางพันธุกรรมที่อาจเกิดกับลูก เช่น โรคธาลัสซีเมีย
- เมื่อมีเลือดออกเรื้อรัง ควรพบแพทย์เพื่อหาสาเหตุ เช่น ประจำเดือนมามากผิดปกติบ่อยๆ หรืออุจจาระเป็นเลือดเรื้อรัง หรืออุจจาระเป็นเลือดในปริมาณมาก เช่นจากโรคริดสีดวงทวาร
- ดูแล รักษา ควบคุมโรคต่างๆที่เป็นสาเหตุโรคซีด