คำถามเกี่ยวกับโรค
โดย วันทนีย์ โลหะประกิตกุล
เรื่อง : ซีลิแอก
โรคซีลิแอก (Celiac disease) คือ โรคภูมิต้านตนเองของลำไส้เล็ก โดยเกิดจากเซลล์เนื้อเยื่อบุผิวของลำไส้เล็กซึ่งทำหน้าที่ดูดซึมสารอาหารและแร่ธาตุต่างๆ เกิดความไวต่อ “อาหารโปรตีนกลูเทน/กลูเตน (Gluten protein)” ส่งผลให้ร่างกายสร้างสารอักเสบและสารภูมิต้านทานต่อเซลล์เนื้อเยื่อบุผิวลำไส้เล็ก จนเซลล์ดังกล่าวเกิดอักเสบรุนแรงและถูกทำลายจนไม่สามารถดูดซึมอาหารและแร่ธาตุได้ เป็นโรคถ่ายทอดทางพันธุกรรม
กลูเตน หรือ โปรตีนกลูเทน (Gluten หรือ Gluten protein) เป็นโปรตีนชนิดหนึ่งที่พบในพืชหลากหลายชนิด แต่ส่วนใหญ่เกือบทั้งหมดพบในธัญพืช โดยเฉพาะพบปริมาณสูงในกลุ่มธัญพืชที่นิยมนำมาทำแป้งชนิดเป็นอาหารหลักของประเทศตะวันตก (เช่น ขนมปัง คุกกี้) เช่น ข้าวสาลี ข้าวบาร์เลย์ ข้าวไรน์ ข้าวทริทิคาลี ซึ่งนำไปใช้ประกอบอาหารหลัก เช่น ขนมปัง พาสตา น้ำเกรวี ซีเรียล เบียร์ น้ำสลัด
- มีประวัติคนในครอบครัวเป็นโรคนี้ (มีพันธุกรรมผิดปกติ) ซึ่งมีการศึกษารายงานว่าผู้มีญาติสายตรง (พ่อ แม่ พี่หรือน้องที่พ่อแม่เดียวกัน) 1 คนจะมีปัจจัยเสี่ยงเป็นโรคนี้ประมาณ 20% หรือโอกาสจะสูงขึ้นอีกเมื่อญาติสายตรงตั้งแต่ 2 คนขึ้นไปเป็นโรคนี้
- ป่วยด้วยโรคภูมิต้านตนเอง (โรคออโตอิมมูน) เช่น โรคลูปัส-โรคเอสแอลอี โรคเบาหวานชนิด1(เบาหวานในเด็กและวัยรุ่น) โรคแอดดิสัน
- ผู้ป่วยโรคมะเร็งบางชนิด เช่น มะเร็งลำไส้เล็ก มะเร็งต่อมน้ำเหลืองของลำไส้เล็ก มะเร็งหลอดอาหาร มะเร็งคอหอยส่วนปาก
- โรคผิดปกติทางพันธุกรรมชนิดอื่นๆ บางโรค เช่น ดาวน์ซินโดรม กลุ่มอาการเทอร์เนอร์
- โรค/ภาวะขาดแลกเทส (ย่อยแลกโทสไม่ได้: Lactose intolerance)
ก. อาการทางระบบทางเดินอาหาร: เป็นอาการเรื้อรังที่พบบ่อย เช่น ท้องเสีย ท้องอืด แน่นอึดอัดท้อง ท้องเฟ้อ มีแก๊ส อาหารไม่ย่อย ท้องร้องจากลำไส้บีบตัวเคลื่อนไหวบ่อยผิดปกติ และปวดท้อง
ข. อาการอื่นๆ นอกระบบทางเดินอาหาร: เช่น อ่อนเพลีย อ่อนล้า ซีด จาก ภาวะขาดธาตุเหล็ก และ/หรือ ภาวะขาดโฟเลท แผลร้อนใน กระดูกพรุน โรคกระดูกบางที่เกิดก่อนวัย ผมร่วง อาการทางระบบประสาท (เช่น เดินเซ กล้ามเนื้ออ่อนแรง โรคเส้นประสาท ชัก หงุดหงิด ซึมเศร้า) ผิวหนังอักเสบจากภูมิแพ้ที่มีตุ่มพองคล้ายจากโรคเริม (Dermatitis herpetiformis) ความผิดปกติของฮอร์โมนเพศ
- โรคซีด
- โรคกระดูกพรุน กระดูกบาง
- โรคมะเร็ง โดยเฉพาะมะเร็งลำไส้เล็กและมะเร็งต่อมน้ำเหลืองของระบบทางเดินอาหารโดยเฉพาะของลำไส้เล็ก
การป้องกันโรคซีลิแอ็ก/โรคเซลิแอค เป็นไปได้ยากเพราะเป็นโรคทางพันธุกรรม แต่การวินิจฉัยโรคให้ได้รวดเร็ว จะช่วยให้ได้ผลดีในการควบคุมโรคและให้มีคุณภาพชีวิตที่ดี