ไอออน ซูโครส Iron sucrose

ไอออน ซูโครส (Iron sucrose)

โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
9 พฤศจิกายน 2560
Tweet

สารบัญ

บทนำ
ไอออน ซูโครสมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?
ไอออน ซูโครสมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
ไอออน ซูโครสมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
ไอออน ซูโครสมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?
เมื่อมีการสั่งยา ควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกรอย่างไร?
หากลืมมารับการฉีดยาควรทำอย่างไร?
ไอออน ซูโครสมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
มีข้อควรระวังการใช้ไอออน ซูโครสอย่างไร?
ไอออน ซูโครสมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
ควรเก็บรักษาไอออน ซูโครสอย่างไร?
ไอออน ซูโครสมีชื่ออื่นอีกไหม?ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
บรรณานุกรม

บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาไอออนซูโครส(Iron sucrose หรือ Iron sucrose complex หรือ Ferric Hydroxide Sucrose Complex หรือ Iron Saccharate หรือ Iron Sugar หรือ Saccharated Iron)เป็นสารประกอบเชิงซ้อนที่มีส่วนผสมของธาตุเหล็กและน้ำตาลซูโครส(Sucrose)ซึ่งมีความเหมาะสมที่จะนำมาใช้บำบัดภาวะโลหิตจางจากขาดธาตุเหล็ก (Iron deficiency anemia)ที่มีสาเหตุจากโรคไต (ไตเป็นอวัยวะหนึ่งที่สามารถผลิตฮอร์โมนที่ช่วยสร้างเม็ดเลือดแดง สืบค้นจากบทความ เม็ดเลือดแดงต่ำ เม็ดเลือดแดงน้อย ในเว็บไซด์หาหมอ.com เขียนโดยศาสตราจารย์เกียรติคุณแพทย์หญิงพวงทอง ไกรพิบูลย์) หรือใช้ยาไอออน ซูโครสกับผู้ป่วยโลหิตจางที่ต้องบำบัดด้วยยากระตุ้นการสร้างเม็ดเลือดแดงอย่างยาฮอร์โมนที่มีชื่อว่า อีริโธรโพอิติน(Erythropoietin)

เภสัชภัณฑ์ของยาไอออน ซูโครสเป็นลักษณะยาชนิดฉีด หลังจากผู้ป่วยได้รับยาไอออน ซูโครสเข้าสู่กระแสเลือด ตัวยาจะถูกทำลายโครงสร้างด้วยกระบวนการชีวะเคมีของร่างกายที่เรียกว่า Reticuloendothelial system ส่งผลให้น้ำตาลซูโครสและธาตุเหล็ก(Iron)แยกออกจากกัน น้ำตาลซูโครสจะถูกกำจัดทิ้งไปกับปัสสาวะขณะที่ธาตุเหล็กจะถูกนำไปใช้สร้างเม็ดเลือดแดงต่อไป

ผู้ป่วยที่ได้รับยาไอออน ซูโครสจะมีขนาดและความถี่การให้ยานี้ที่แตกต่างกันออกไป โดยขึ้นกับอาการและความรุนแรงของผู้ป่วยแต่ละราย ซึ่งโดยทั่วไป เม็ดเลือดแดงของผู้ป่วยจะค่อยๆเพิ่มขึ้นภายใน 3–10 วันหลังจากได้รับยานี้

สำหรับข้อจำกัดและข้อควรปฏิบัติของการใช้ยาไอออน ซูโครสที่ควรทราบมีดังนี้ เช่น

ห้ามใช้กับผู้ที่มีประวัติแพ้ยาไอออนซูโครส หรือแพ้ส่วนประกอบในสูตรตำรับยานี้
ห้ามใช้กับผู้ป่วยโลหิตจางที่ไม่ได้มีสาเหตุจากการขาดธาตุเหล็ก
ห้ามใช้กับผู้ที่มีระดับธาตุเหล็กในร่างกายสูงเกินมาตรฐาน
ห้ามใช้กับสตรีมีครรภ์/ตั้งครรภ์ที่อยู่ในในช่วงไตรมาสแรกของการตั้งครรภ์
กรณีใช้ยานี้ไปสักระยะหนึ่งแล้วอาการโลหิตจางไม่ดีขึ้น ผู้ป่วยควรรีบกลับมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาล เพื่อแพทย์พิจารณาปรับแนวทางการรักษา โดยไม่ต้องรอถึงวันแพทย์นัด
ผู้ป่วยต้องเข้ารับการตรวจเลือดที่โรงพยาบาลเพื่อดูความก้าวหน้าของการรักษาตามที่แพทย์นัดหมายทุกครั้ง
ระหว่างการใช้ยานี้แล้วเกิดอาการข้างเคียง(ผลข้างเคียง)ที่ค่อนข้างรุนแรงและเป็นอุปสรรคต่อการใช้ชีวิตประจำวัน เช่น เจ็บหน้าอก มือ-เท้าบวม หายใจขัด/หายใจลำบาก กรณีเช่นนี้ควรต้องรีบปรึกษาแพทย์/มาโรงพยาบาลเพื่อรับการบำบัดรักษาทันที
การจะใช้ยาอื่นใดร่วมกับยาไอออน ซูโครส ต้องได้รับอนุญาตจากแพทย์เท่านั้น ทั้งนี้เพื่อหลีกเลี่ยงภาวะยาตีกัน(ปฏิกิริยาระหว่างยา)

สำหรับยาไอออน ซูโครสที่มีจำหน่ายในประเทศไทย มีหลายยาชื่อการค้า ซึ่งคณะกรรมการอาหารและยาของไทย ได้ระบุให้ยานี้อยู่ในหมวดยาอันตราย และได้รับการบรรจุอยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติโดยมีเงื่อนไขการใช้ยาดังนี้

“ใช้สำหรับรักษาโลหิตจางจากขาดธาตุเหล็กในผู้ป่วยโรคไตที่ได้รับการล้างไตร่วมกับการให้ยา Epoetin therapy “

อนึ่ง โดยทั่วไป เราจะพบเห็นการใช้ยาไอออน ซูโครส ภายในสถานพยาบาลเท่านั้น หากมีข้อสงสัยเพิ่มเติม สามารถสอบถามข้อมูลการใช้ยานี้ได้จากแพทย์ผู้ที่ทำการตรวจรักษาหรือจากเภสัชกรในสถานพยาบาลนั้นๆ

ไอออน ซูโครสมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?

ยาไอออน ซูโครสมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ ในผู้ป่วยดังนี้ เช่น

ก.บำบัดอาการโลหิตจางจากขาดธาตุเหล็กจากสาเหตุโรคไต ดังนี้ เช่น

ผู้ป่วยโรคไตเรื้อรัง+ไม่ต้องฟอกไต+ได้รับยาErythropoietin (Non-dialysis dependent-chronic kidney disease (NDD-CKD) patients receiving an erythropoietin)
ผู้ป่วยโรคไตเรื้อรัง+ไม่ต้องฟอกไต+ไม่ได้รับยาErythropoietin (Non-dialysis dependent-chronic kidney disease (NDD-CKD) patients not receiving an erythropoietin)
ผู้ป่วยโรคไตเรื้อรัง+ต้องฟอกไต+ได้รับยาErythropoietin (Hemodialysis dependent-chronic kidney disease (HDD-CKD) patients receiving an erythropoietin)
ผู้ป่วยโรคไตเรื้อรัง+ล้างไตผ่านหน้าท้อง+ได้รับยาErythropoietin (Peritoneal dialysis dependent-chronic kidney disease (PDD-CKD) patients receiving an erythropoietin)

ข. บำบัดผู้ป่วยโลหิตจางที่ใช้ยารับประทานที่ประกอบด้วยธาตุเหล็กแล้วไม่ได้ผล

ไอออน ซูโครสมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

ยาไอออน ซูโครสที่เข้าสู่กระแสเลือด จะเข้าสู่กระบวนการ Reticuloendothelial system ทำให้ธาตุเหล็ก(Iron) แยกออกจากน้ำตาลซูโคส ธาตุเหล็กที่อิสระจากตัวยานี้เอง จะเป็นแหล่งสนับสนุนให้ร่างกายนำธาตุเหล็กไปใช้ในกระบวนการสร้างฮีโมโกลบินซึ่งเป็นส่วนประกอบสำคัญในการผลิตเม็ดเลือดแดงและจากกลไกการออกฤทธิ์ดังกล่าว จึงทำให้สภาวะโลหิตจางบรรเทาลง

ไอออน ซูโครสมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาไอออน ซูโครสมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

ยาฉีดที่มีประกอบด้วย Fe/ Ferric(OH)3 sucrose complex ขนาด 100 มิลลิกรัม/5 มิลลิลิตร

ไอออน ซูโครสมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

ยาไอออน ซูโครส มีขนาดการบริหารยา/ใช้ยา เช่น

ผู้ใหญ่: ให้ยาทางหลอดเลือดดำ ครั้งละ 100-200 มิลลิกรัม 1–3 ครั้ง/สัปดาห์ โดยแพทย์จะใช้ระดับฮีโมโกลบินในเลือดมาเป็นเกณฑ์ในการพิจารณาขนาดและระยะเวลาในการใช้ยานี้

เด็ก: ให้ยาทางหลอดเลือดดำไม่เกิน 3 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม 1–3 ครั้ง/สัปดาห์

อนึ่ง:

อาจให้ยานี้ทางหลอดเลือดดำโดยตรง หรือจะใช้วิธีเจือจางตัวยาไอออน ซูโครสกับ 0.9% Sodium chloride ในอัตราส่วนตัวยาไอออน ซูโครส 100 มิลลิกรัมต่อ 0.9% Sodium chloride 100 มิลลิลิตร ทั้งนี้จะเลือกใช้วิธีใดขึ้นกับคำสั่งแพทย์
ห้ามผสมยาอื่นร่วมกับยาไอออน ซูโครสเพื่อฉีดให้ผู้ป่วยโดยไม่มีคำสั่งจาก แพทย์
ควรมารับการให้ยานี้ตามแพทย์นัดหมายทุกครั้ง

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยา ควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาไอออน ซูโครส ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
มีโรคประจำตัวต่างๆ อย่างเช่น โรคตับ โรคไต โรคความดันโลหิตสูง โรคความดันโลหิตต่ำ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาไอออน ซูโครสอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมมารับการฉีดยาควรทำอย่างไร?

กรณีลืมมารับการฉีดยาไอออน ซูโครส ให้รีบทำการนัดหมายการฉีดยานี้ครั้งใหม่กับ แพทย์ พยาบาล ที่ดูแลรักษาผู้ป่วย โดยเร็ว

ไอออน ซูโครสมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาไอออน ซูโครสสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์จากยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกาย ดังนี้ เช่น

ผลต่อตับ เช่น เกิดภาวะเอนไซม์การทำงานของตับในเลือดสูง
ผลต่อระบบประสาท เช่น ปวดศีรษะ วิงเวียน การรับรู้ภาวะร้อน-เย็นลดลง
ผลต่อระบบทางเดินอาหาร เช่น ปวดท้อง ท้องเสียหรือท้องผูก คลื่นไส้ อาเจียน การรับรสผิดปกติ
ผลต่อระบบทางเดินปัสสาวะ เช่น โรคติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ มีโปรตีนใน ปัสสาวะ
ผลต่อผิวหนัง เช่น มีผื่นคัน
ผลต่อตา เช่น ม่านตาอักเสบ
ผลต่อระบบภูมิคุ้มกันต้านทานโรค เช่น อาจเกิดภาวะติดเชื้อต่างๆง่ายขึ้น
ผลต่อระบบต่อมไร้ท่อ เช่น น้ำตาลในเลือดต่ำหรือไม่ก็สูง
ผลต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด เช่น ความดันโลหิตต่ำหรือไม่ก็สูง เจ็บหน้าอก
ผลต่อระบบการหายใจ เช่น หายใจลำบาก ไอ ทางเดินหายใจส่วนบนอักเสบ/โรคติดเชื้อระบบทางเดินหายใจส่วนบน คออักเสบ เยื่อจมูกอักเสบ
ผลต่อกล้ามเนื้อ เช่น ปวดกล้ามเนื้อ เป็นตะคริว ปวดหลัง

มีข้อควรระวังการใช้ไอออน ซูโครสอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาไอออน ซูโครส เช่น

ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
ห้ามใช้ยาอื่นใดร่วมกับยาไอออน ซูโครส นอกจากมีคำสั่งแพทย์
ระหว่างหยดยานี้เข้าหลอดเลือดดำ หากพบอาการแพ้ยานี้ เช่น อึดอัดหายใจไม่ออก/หายใจลำบาก มีผื่นขึ้นตามตัว ตัวบวม ไอ เกิดมีไข้ ต้องหยุดการให้ยานี้ทันที แล้วรีบแจ้ง แพทย์ พยาบาล ทันที
ระหว่างใช้ยานี้ ระวังเกิดภาวะความดันโลหิตต่ำ
มารับการฉีดยานี้ตามที่แพทย์นัดหมายทุกครั้ง
ห้ามใช้ยาหมดอายุ
ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมยาไอออน ซูโครสด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด)รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ

ไอออน ซูโครสมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาไอออน ซูโครสมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

ห้ามใช้ยาไอออน ซูโครส ร่วมกับยา Dimercaprol ด้วยยาDimercaprol จะเกิดการรวมตัวกับธาตุเหล็กในยาไอออน ซูโครส เกิดเป็นสารประกอบที่ก่อให้เกิดพิษกับไต/ไตอักเสบรุนแรงตามมา
หลีกเลี่ยงการใช้ยาไอออน ซูโครส ร่วมกับยา Quinapril เพราะอาจทำให้ร่างกายได้รับผลข้างเคียงจากยาไอออน ซูโครส เพิ่มมากขึ้น เช่น เกิดความดันโลหิตต่ำ มีไข้ ใบหน้าแดง เจ็บหน้าอก
ห้ามใช้ยาไอออน ซูโครส ร่วมกับ Vitamin E เพราะจะรบกวนการออกฤทธิ์ของ ยาไอออน ซูโครส จนลดประสิทธิภาพการรักษาของยาไอออน ซูโครส
ห้ามใช้ยาไอออน ซูโครส ร่วมกับ ยา Ferrous sulfate เพราะจะทำให้ผู้ป่วย ได้รับปริมาณธาตุเหล็กสูงเกินไป จนส่งผลเสียต่อร่างกายตามมา(อ่านเพิ่มเติมเรื่อง ผลข้างเคียง/พิษของธาตุเหล็กต่อร่างกายได้จากบทความในเว็บ haamor.com เรื่อง ภาวะขาดธาตุเหล็ก) กรณีต้องใช้ยาร่วมกัน ต้องเว้นระยะเวลาห่างจากการใช้ยาไอออน ซูโครสครั้งสุดท้ายเป็นเวลา 5 วันขึ้นไป

ควรเก็บรักษาไอออน ซูโครสอย่างไร?

ควรเก็บยาไอออน ซูโครส ภายใต้อุณหภูมิ 20–25 องศาเซลเซียส(Celsius) ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งตู้เย็น เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง และไม่เก็บยาในห้องน้ำ หรือในรถยนต์

ไอออน ซูโครสมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาไอออน ซูโครส มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น

ชื่อการค้า	บริษัทผู้ผลิต
Anerrum (อะเนอร์รัม)	Kyung-Dong Pharm
Encifer (เอนซิเฟอร์)	Emcure Pharma
Femorum (เฟมอรัม)	Myungmoon
Venofer (เวโนเฟอร์)	Vifor

article detail