หายใจเสียงหวีด (Wheezing)

  • โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง พวงทอง ไกรพิบูลย์
  • 5 กันยายน 2561
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

หายใจเสียงหวีด หรือ เสียงหายใจหวีดหวือ (Wheezing หรือ Wheeze หรือ Whistling sound) คือ อาการที่เกิดเสียงผิดปกติขึ้นขณะหายใจ ทั้งนี้ในการหายใจปกติต้องเงียบ ไม่มีเสียงใดๆเกิดขึ้น ซึ่งเสียงหวีด คือเสียงแหลมสูง ทั่วไปมักเกิดในช่วง’หายใจออก’ ซึ่งเสียงหวีดในช่วงหายใจออกเป็นข้อบ่งชี้หนึ่งว่า โรคยังไม่รุนแรง แต่ถ้าเสียงหวีดเกิดทั้งในช่วงหายใจเข้าและหายใจออก จะเป็นข้อบ่งชี้ว่า โรครุนแรงต้องรีบพบแพทย์/ไปโรงพยาบาล

อนึ่ง ชื่ออื่นๆของหายใจเสียงหวีด เช่น เสียงวีซ, เสียงหวีด, เสียงวี๊ด และชื่อเดิมในภาษาอังกฤษคือ ‘Sibilant rhonchi’

อาการหายใจหวีด เป็นอาการแสดงของโรคระบบทางเดินหายใจที่พบบ่อย พบได้ ทุกอายุ ตั้งแต่เด็กแรกเกิดจนถึงผู้สูงอายุ เพศชายและหญิงพบได้เท่ากัน ผู้ใหญ่จะพบอาการนี้ได้ประมาณ 4.3รายต่อผู้ป่วยโรคทางเดินหายใจ 1,000ราย ส่วนในเด็ก อาการนี้จะพบบ่อยในเด็กเล็ก ประมาณ 29%ของเด็กเล็กที่เป็นโรคทางเดินหายใจ และอาการจะพบน้อยลงตามอายุที่เพิ่มขึ้น โดยมีรายงานพบได้ประมาณ 9%ในเด็กโตที่เป็นโรคทางเดินหายใจ

อนึ่ง เสียงหายใจผิดปกติอื่นๆที่ไม่ใช่เสียงหวีด ที่พบบ่อย ได้แก่

  • รองไค หรือ รองคิ(Rhonchi) เป็นเสียงหายใจผิดปกติ ที่เกิดตลอดช่วงการหายใจทั้งหายใจเข้าและหายใจออก เสียงหายใจจะเป็นเสียงต่ำ หยาบ สั่น คล้ายเสียงนอนกรน เกิดจากมีเสมหะสะสมอุดตันในช่องทางเดินหายใจซึ่งเสียงนี้จะหายไป ถ้าไอเอาเสมหะออกมาได้ มักพบในผู้ป่วยที่มีเสมหะมาก เช่น โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง โรคปอดบวม โรคถุงลมโป่งพอง
  • สไตรดอร์(Stridor) เป็นเสียงหายใจผิดปกติที่เกิดได้ทั้งในช่วงหายใจเข้าและหายใจออก แต่ทั่วไป มักเกิดใน ‘ช่วงหายใจเข้า’ โดยเป็นเสียงที่เกิดจากการอุดตันที่ไม่สมบูรณ์ของช่องทางเดินหายใจส่วนบน/ตอนต้น คือ ช่องคอ กล่องเสียง ท่อลม โดยเสียงเกิดจากอากาศเดินทางไม่สะดวกจึงเกิดการหมุนวนในท่อลมที่มีขนาดใหญ่กว่าหลอดลมในปอด(เสียงหวีด) สไตรดอร์จะมีเสียงสูงและสากกว่าเสียงหวีด รวมถึงมักเกิดในช่วงหายใจเข้า สาเหตุมักเป็นจาก มีสิ่งหลุดอุดตันในช่องคอ เช่น เมล็ดถั่ว หรือเกิดจาก เนื้องอก หรือ มะเร็งกล่องเสียง

หายใจเสียงหวีดเกิดได้อย่างไร? อะไรเป็นสาเหตุ?

หายใจเสียงหวีด

หายใจเสียงหวีด เกิดจากหลอดลมมีการตีบแคบ จึงส่งผลให้ลมหายใจติดขัด เดินทางไม่สะดวก เสียดสีกับผนังหลอดลมจนเกิดเป็นเสียงแหลมผิดปกติซึ่งคือ ‘เสียงหวีด’

โดยสาเหตุหลอดลมตีบแคบที่พบบ่อยได้แก่

  • จากหลอดลมติดเชื้อต่างๆ เกิดหลอดลมบวมจึงตีบแคบ เช่น โรคติดเชื้อทางเดินหายใจตอนล่าง โรคปอดอุดกั้นเรื้อรังที่มีการติดเชื้อระบบทางเดินหายใจร่วมด้วย โรคหลอดลมอักเสบ โรคหลอดลมอักเสบในเด็ก
  • หลอดลมอักเสบหรือระคายเคืองจากสิ่ง/สารแปลกปลอมต่างๆ เช่น เชื้อโรค สารก่อภูมิแพ้ กรดจากกระเพาะอาหาร(เช่น ในโรคกรดไหลย้อน) ควันพิษต่างๆโดยเฉพาะ ควันบุหรี่ เซลล์หลอดลมจึงสร้างน้ำเมือก/เสมหะขึ้นมาหล่อลื่นหรือเพื่อกำจัดสิ่งแปลกปลอมนั้นๆ ซึ่งเสมหะที่เหนียวข้น จะก่อให้หลอดลมอุดตัน/ตีบแคบ เช่น โรคหืด โรคภูมิแพ้ โรคภูมิแพ้หูคอจมูก โรคหลอดลมอักเสบ โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง โรคมะเร็งปอด โรคกรดไหลย้อน โรคถุงลมโป่งพอง มีสิ่งแปลกปลอมหลุดเข้าไปในหลอดลมที่มักพบในเด็กเล็ก เช่น เมล็ดถั่ว
  • กล้ามเนื้อผนังหลอดลมหดเกร็งตัว หลอดลมจึงตีบแคบ เช่น ในโรคหืด โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง โรคภูมิแพ้หูคอจมูก หรืออาการไม่พึงประสงค์จากยาบางชนิด เช่น ยาในกลุ่มเบต้าบลอกเกอร์(Beta blocker) ยาลดความดันโลหิตบาง ชนิด
  • ปัญหาทางอารมณ์จิตใจ เช่น เครียดมาก โกรธมาก หรือเรียกร้องความสนใจ เช่น ภาวะหอบจากอารมณ์

อะไรเป็นปัจจัยเสี่ยงเกิดหายใจเสียงหวีด?

ปัจจัยเสี่ยงเกิดหายใจเสียงหวีด ได้แก่

  • การสูบบุหรี่
  • โรคหืด
  • โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง
  • โรคถุงลมโป่งพอง
  • โรคภูมิแพ้ โรคภูมิแพ้หูคอจมูก
  • โรคมะเร็งปอด
  • เด็กวัยเตาะแตะ ในสถานเลี้ยงเด็ก หรือมีพี่น้องเรียนโรงเรียนอนุบาล เพราะจะติดเชื้อโรคติดเชื้อระบบทางเดินหายใจได้ง่ายจากเพื่อนๆและจากครอบครัว

หายใจเสียงหวีดมีอาการอย่างไร?

หายใจเสียงหวีดเป็นอาการแสดง ที่มักเกิดในโรคดังกล่าวในหัวข้อ”สาเหตุฯ” โดยอาการนี้มักเกิด ร่วมกับ อาการ ’หายใจลำบาก หรือหอบเหนื่อย’ และดังกล่าวใน’บทนำ’ ถ้าอาการเกิดเฉพาะช่วงหายใจออก แสดงว่า ‘โรคยังไม่รุนแรง’ แต่ถ้าเสียงหวีดเกิดตลอดเวลาทั้งช่วงหายใจเข้าและหายใจออก เป็นตัวบอกว่า ‘อาการโรครุนแรง’ ที่ต้องรีบพบแพทย์/ไปโรงพยาบาล

นอกจากนั้น หายใจเสียงหวีดยังพบร่วมกับอาการต่างๆจากสาเหตุที่จะเกิดได้แตกต่างกันในผู้ป่วยแต่ละรายตามแต่ละสาเหตุ เช่น

  • มีไข้ กรณีเกิดร่วมกับโรคติดเชื้อทางเดินหายใจ
  • ไอ กรณีมีการระคายเคืองในลำคอ เช่น เสมหะ ควันบุหรี่ ควันพิษ ได้รับสารก่อภูมิแพ้ โรคติดเชื้อทางเดินหายใจ ผลข้างเคียงจากยาบางชนิด เช่น ยาลดความดันโลหิตบางชนิด
  • มีเสมหะ กรณีมีการระคายเคืองในลำคอ เช่นจาก เสมหะ ควันบุหรี่ ควันพิษ ได้รับสารก่อภูมิแพ้ โรคติดเชื้อทางเดินหายใจ มะเร็งปอด

เมื่อไหร่ควรพบแพทย์

เมื่อเกิดหายใจเสียงหวีด ควรรีบพบแพทย์/มาโรงพยาบาลเสมอ เมื่อ

  • เป็นอาการครั้งแรก กล่าวคือไม่เคยมีอาการนี้มาก่อน
  • เมื่อหายใจเสียงหวีดเกิดทั้งช่วงหายใจเข้าและหายใจออก
  • หายใจเสียงหวีดเกิดร่วมกับอาการผิดปกติอื่นๆ เช่น อาการไข้ เหนื่อยหอบ ใบหน้า/ริมฝีปาก/เนื้อตัว/มือ/เท้า บวม ริมฝีปาก/มือ/เท้า/เล็บ เขียวคล้ำ หายใจลำบาก ผื่นคันทั้งตัว/ลมพิษ วิงเวียนศีรษะ เป็นลม
  • รีบมาโรงพยาบาลทันที/ฉุกเฉิน เมื่อหายใจเสียงหวีดร่วมกับ อาการช็อก เป็นลม

แพทย์วินิจฉัยหายใจเสียงหวีดได้อย่างไร?

แพทย์วินิจฉัยได้ว่า ผู้ป่วยมีหายใจเสียงหวีด โดยการสอบถามประวัติอาการ ประวัติการเจ็บป่วยทั้งปัจจุบันและอดีต โรคประจำตัว การใช้ยาต่างๆ ร่วมกับ การตรวจสัญญาณชีพ การตรวจร่างกาย และที่สำคัญที่สุดคือ ตรวจฟังเสียงหายใจจากเครื่องที่เรียกว่า หูฟัง หรือ นิยมเรียกว่า เสต็ท(Stethoscope)

หลังการวินิจฉัยได้ว่าผู้ป่วยมีอาการหายใจเสียงหวีด แพทย์จะตรวจสืบค้นเพิ่มเติมเพื่อหาสาเหตุ เช่น การตรวจเลือดCBCดูภาวะการติดเชื้อ การตรวจเอกซเรย์ภาพปอด การตรวจทางหูคอจมูกกรณีสงสัยโรคทางหูคอจมูก เช่น มีสิงแปลกปลอมหลุด/หล่นเข้าหลอดลมโดยเฉพาะผู้ป่วยเด็กเล็ก และอาจมีการตรวจอื่นๆเพิ่มเติมตามดุลพินิจของแพทย์ เช่น การตรวจทางผิวหนังที่เรียกว่า Patch skin test/ Patch testเพื่อหาว่าผู้ป่วยแพ้สารกระตุ้นภูมิแพ้อะไรบ้าง

รักษาอาการหายใจเสียงหวีดอย่างไร?

การรักษาอาการ/ภาวะหายใจเสียงหวีด ได้แก้ การขยายทางเดินอากาศของหลอดลม การรักษาโรคที่เป็นสาเหตุ และ การรักษาประคับประคองตามอาการ

ก. การขยายทางเดินอากาศของหลอดลม: ได้แก่

  • การขยายช่องทางเดินอากาศของหลอดลม โดยการใช้ ยาขยายหลอดลม ทั้งที่เป็นยารักษาขณะเกิดอาการ และเพื่อป้องกันอาการ/ป้องกันการหดเกร็งตัวของกล้ามเนื้อผนังหลอดลม(อ่านเพิ่มเติมในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ‘ยาขยายหลอดลม’)
  • ยาลดการอักเสบของเยื่อบุผนังหลอดลม เช่น ยาแก้แพ้ ยากลุ่มสเตียรอยด์
  • ยาลดการอุดตันของสารคัดหลั่งในหลอดลม/เสมหะ เช่น ยาขับเสมหะและ ยาละลายเสมหะ

ข. การรักษาโรคที่เป็นสาเหตุ: จะต่างกันในผู้ป่วยแต่ละรายตามแต่ละสาเหตุ เช่น การรักษา โรคหืด โรคหลอดลมอักเสบ โรคติดเชื้อทางเดินหายใจ (อ่านเพิ่มเติมในรายละเอียดของโรคต่างๆที่เป๋นสาเหตุได้ใน เว็บ haamor.com)

ค. การรักษาประคับประคองตามอาการ: การรักษาตามอาการผู้ป่วย เช่น การให้ออกซิเจน การให้ยาลดไข้กรณีมีไข้ ให้ยาแก้ไอกรณีไอมากจนมีผลต่อการนอนหลับจนขาดการพักผ่อน เป็นต้น

หายใจเสียงหวีดก่อผลข้างเคียงอย่างไร?

หายใจเสียงหวีด เป็นอาการที่บอกให้ทราบว่ามีทางเดินอากาศอุดตัน/ตีบ ถ้าไม่รีบแก้ไข จะส่งผลให้เกิดการหายใจลำบาก ที่นำไปสู่การ เป็นลม หมดสติ จากขาดอากาศหายใจ และเกิดภาวะหายใจล้มเหลวได้

หายใจเสียงหวีดมีการพยากรณ์โรคอย่างไร?

หายใจเสียงหวีดเป็นอาการไม่ใช่ตัวโรค ดังนั้นการพยากรณ์โรคของเสียงหวีดจึงขึ้นกับสาเหตุและความรุนแรงของเสียงหวีด เช่น โรคหืด โรคภูมิแพ้ โรคหลอดลมอักเสบ โรคติดเชื้อทางเดินหายใจ แนะนำอ่านเพิ่มเติมเรื่องการพยากรณ์โรคแต่ละสาเหตุได้ในเว็บ haamor.com

ดูแลตนเองอย่างไร?

การดูแลตนเองเมื่อเกิดหายใจเสียงหวีดได้แก่ การดูแลตนเองตามแต่ละสาเหตุโรค ซึ่งที่สำคัญคือ

  • ปฏิบัติตนตามคำแนะนำของ แพทย์ พยาบาล
  • กินยาต่างๆที่แพทย์สั่งให้ถูกต้อง ไม่ขาดยา ไม่หยุดยาเอง โดยเฉพาะยาที่ใช้ต่อเนื่องเพื่อป้องกันการเกิดอาการ เช่น ในการรักษาโรคหืด
  • ดื่มน้ำสะอาดมากๆ เมื่อไม่มีโรคประจำตัวที่ต้องจำกัดน้ำดื่ม เพราะน้ำจะช่วยละลายและช่วยการขับเสมหะ ให้เสมหะออกง่ายขึ้น
  • หลีกเลี่ยงสารก่อภูมิแพ้ต่างๆ
  • เลิกบุหรี่ ไม่สูบบุหรี่ อยู่ในสถานที่มีการถ่ายเทอากาศได้ดี
  • ออกกำลังกายสม่ำเสมอทุกวันตามควรกับสุขภาพ เพื่อให้ปอดมีสุขภาพแข็งแรง
  • พบแพทย์/มาโรงพยาบาลตามแพทย์นัดเสมอ

อนึ่ง แนะนำอ่านเพิ่มเติมเรื่องการดูแลตนเองในแต่ละโรคที่เป็นสาเหตุได้ในเว็บ haamor.com

ควรพบแพทย์ก่อนนัดเมื่อไหร่?

เมื่อเกิดหายใจเสียงหวีดหลังเคยพบแพทย์แล้ว ควรรีบพบแพทย์/มาโรงพยาบาลก่อนนัดเมื่อ

  • อาการต่างๆเลวลง เช่น เกิดเสียงหวีดทั้งหายใจเข้าและออก หายใจลำบากขึ้น ไอมากจนพักผ่อนไม่ได้
  • มีอาการที่ไม่เคยมีมาก่อน เช่น ไอเป็นเลือด เป็นต้น
  • มีผลข้างเคียงจากยาที่แพทย์สั่งจนส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน เช่น คลื่นไส้มาก วิงเวียนศีรษะมาก นอนไม่หลับติดต่อกันทุกคืน
  • เมื่อกังวลในอาการ

ป้องกันอาการหายใจเสียงหวีดอย่างไร?

การป้องกันหายใจเสียงหวีดก็คือ การป้องกันสาเหตุ ที่สำคัญคือ

  • หลีกเลี่ยงสารก่อภูมิแพ้
  • กินยาป้องกันการเกิดอาการหอบหืดตามคำสั่งแพทย์ ไม่ขาดยา
  • รักษาสุขอนามัยพื้นฐาน(สุขบัญญัติแห่งชาติ) เพื่อการมีสุขภาพกาย ลดการเกิดโรคติดเชื้อระบบทางเดินหายใจ และเพื่อสุขภาพจิตที่ดี
  • ออกกำลังกายสม่ำเสมอทุกวันตามควรกับสุขภาพเพื่อปอดจะได้แข็งแรง
  • ไม่สูบบุหรี่ เลิกบุหรี่

อนึ่ง แนะนำอ่านเพิ่มเติมเรื่องการป้องกันในแต่ละโรคที่เป็นสาเหตุได้ในเว็บ haamor.com

บรรณานุกรม

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Wheeze [2018,Aug18]
  2. https://medlineplus.gov/ency/article/003070.html [2018,Aug18]
  3. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15203-wheezing/management-and-treatment [2018,Aug18]
  4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4681169/ [2018,Aug18]
  5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18480107 [2018,Aug18]
  6. https://emedicine.medscape.com/article/995267-overview#showall [2018,Aug18]