7. ตลาดศูนย์บริการทางรังสี – ตอนที่ 15
- โดย ดร. วิทยา มานะวาณิชเจริญ
- 14 กันยายน 2566
- Tweet
อาการของผู้ป่วยที่ได้รับรังสี จะแบ่งเป็น 3 ระยะ คือ
- ระยะต้น (Initial syndrome) เกิดตั้งแต่เริ่มได้รับรังสีหรือหลังได้รับเป็นชั่วโมง จะมีอาการอ่อนเพลีย (Weak), เบื่ออาหาร (Anorexia), อาเจียน (Vomit), ท้องเสีย (Diarrhea), มีไข้ (Fever), และมีอาการทางผิวหนัง อาการต่างๆ เหล่านี้อาจนานหลายวัน
- ระยะกลาง (Remission phase) เป็นช่วงที่อาการของระยะที่1 หายไป
- ระยะปลาย (Established acute radiation syndrome) จะมีอาการและตรวจพบเนื่องจากอวัยวะนั้นๆ ถูกทำลาย คือ
-
- ไขกระดูก (Marrow): เม็ดเลือดขาวค่อยๆ ต่ำลง ทำให้ภูมิต้านทาน (Immunity) ลดลง, เกิดการติดเชื้อ (Infectious) ได้ง่าย, เกล็ดเลือด (Platelet) ลดลง ทำให้มีเลือดออกง่าย (Bleeding) และหยุดยาก
- ทางเดินอาหาร (Gastro-intestinal tract: GI): คลื่นไส้ (Nausea), อาเจียน (Vomit), และท้องเสีย (Diarrhea)
- ระบบประสาทส่วนกลางและสมอง (Central nervous system: CNS): สูญเสียการควบคุมกล้ามเนื้อ (Muscle) ของร่างกาย, หายใจลำบาก (Breathing difficulty) ซึ่งถ้ามีอาการของระบบนี้ ผู้ป่วยจะเสียชีวิต100%
- อาการทางปอด (Pulmonary): เนื้อปอดบวม (Pneumonia) มักจะเป็นสาเหตุการตายของผู้ป่วยในสัปดาห์ที่3 ถึง 4 และถ้าได้รับรังสีตลอดทั่วร่างกาย (Whole-body exposure) จะทำให้เกิดอาการดังนี้
- ได้รับรังสี3 ถึง 5 เกรย์ (Gray) มีผลให้ไขกระดูกไม่สร้างเม็ดเลือด (Blood cell) อาจเสียชีวิตถึง 50 % โดยอาจเสียชีวิตภายใน 30 ถึง 60 วัน
- ได้รับรังสี5 ถึง 15 เกรย์ มีผลต่อระบบทางเดินอาหาร (GI) ทำให้มีอาการคลื่นไส้และอาเจียน อาจเสียชีวิตภายใน 10 ถึง 20 วัน
- ได้รับรังสีมากกว่า15 เกรย์ มีผลต่อระบบประสาท (CNS) อาจทำให้เสียชีวิตภายใน 1 ถึง 5 วัน
- มีผลระยะยาว (Delayed or stochastic effect) ในการที่ร่างกายได้รับรังสีปริมาณ (Dose) น้อยๆ ถ้าเซลล์ตาย ร่างกายก็จะไม่เกิดอาการผิดปกติใดๆ แต่ถ้าเซลล์ไม่ตายก็อาจเกิดความผิดปกติของเซลล์นั้นๆ ผลกระทบที่เกิดขึ้นภายหลังจากได้รับรังสี ก็คือ ผลกระทบต่อพันธุกรรม (Genetics) และความเสี่ยง (Risk) ต่อการเป็นโรคมะเร็ง (Cancer) ซึ่งขึ้นอยู่กับลักษณะการได้รับรังสีและปริมาณของรังสี ส่วนผลกระทบต่อพันธุกรรมของมนุษย์นั้น สรุปได้ดังนี้
-
- การก่อกลายพันธุ์ (Mutation) ที่เกิดจากรังสีมักจะเป็นอันตราย (Dangerous)
- ปริมาณรังสีใดๆ ก็ตาม (ถึงแม้จะปริมาณน้อย) ก็จะทำให้เกิดความเสี่ยงทางพันธุกรรมในเซลล์สืบพันธุ์ (Reproductive cell)
- ความถี่ (Frequency) ของการกลายพันธุ์ที่เกิดจากรังสี เป็นสัดส่วน (Proportion) โดยตรงกับปริมาณรังสี
แหล่งข้อมูล –
- https://www.vibhavadi.com/Health-expert/detail/546 [2023, September 13].
- https://en.wikipedia.org/wiki/Irradiation [2023, September 13].
