ต่อมไขมัน Fordyce spot (Fordyce spot)

  • โดย พญ.ชลธิรศน์ ศรีเกษตรสรากุล
  • 21 มีนาคม 2557
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ต่อมไขมัน Fordyce spot (Fordyce’s spot หรือ Fordyce granule หรือ Fordyce disease ) คือ ต่อมไขมัน (Sebaceous gland) ที่จะเกิดในผิวหนังส่วนต่างๆ แทนที่จะเกิดที่ปุ่มรากผม (Hair follicle)ตามปกติ ซึ่งเมื่อเกิดในปุ่มรากผมที่เป็นตำแหน่งอยู่ลึกในผิวหนัง เราจึงมองไม่เห็นต่อมเหล่านี้ แต่ถ้าต่อมไขมันเหล่านี้เกิดในผิวหนังส่วนอื่นๆ จะอยู่ในผิวหนังส่วนตื้นๆ จึงทำให้เรามอง เห็นเป็น เม็ด หรือ ตุ่มนูน ที่เรียกว่า เม็ด หรือ จุด Fordyce spot

ต่อมไขมัน Fordyce spot ได้ชื่อตาม นพ. John Addison Fordyce แพทย์โรคผิวหนังชาวสหรัฐอเมริกา ซึ่งเป็นผู้รายงานภาวะนี้เป็นคนแรกในปี ค.ศ. 1896 (พ.ศ. 2439)

ต่อมไขมัน Fordyce spot ไม่นับว่าเป็นโรค พบได้ 85-90% ในผู้ใหญ่ โดยเริ่มพบตั้งแต่วัย รุ่น โดยขนาดและจำนวนเม็ด/ตุ่ม จะเพิ่มชัดมากขึ้นเมื่อเข้าสู่วัยผู้ใหญ่ พบในผู้ชายได้บ่อยกว่าในผู้หญิง

ต่อมไขมัน Fordyce spot เกิดได้อย่างไร?

Fordyce spot

ต่อมไขมัน Fordyce spot คือต่อมไขมันปกติที่มีลักษณะแตกต่างจากต่อมไขมันทั่วไปคือ ต่อมไขมันทั่วไปจะพบในปุ่มรากขน/พบร่วมกับต่อมขน (Hair follicle) แต่ Fordyce spot คือต่อมไขมันที่ไม่พบร่วมกับต่อมขน จัดเป็นความแตกต่างปกติตามธรรมชาติ ไม่จัดเป็นโรค หรือเป็นโรค ติดต่อแต่อย่างใด ไม่มีส่วนสัมพันธ์กับการติดเชื้อ และไม่สัมพันธ์หรือมีสาเหตุจากโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ และยังไม่พบว่า อะไรเป็นปัจจัยเสี่ยงให้เกิดต่อมไขมันเกิดผิดที่เหล่านี้ แพทย์เชื่อว่า เป็นไปตามธรรมชาติของคนๆนั้นเอง

ต่อมไขมัน Fordyce spot มีอาการอย่างไร?

ต่อมไขมัน Fordyce spot มีลักษณะเป็น เม็ด หรือ ตุ่มนูนสีขาว หรือ สีเหลืองอ่อน ขนาดประมาณ 1-5 มิลลิเมตร (มม.) พบได้ที่ อวัยวะเพศชาย (ทั้งที่ถุงอัณฑะ หรือที่หนังองคชาติ) อวัยวะเพศหญิง ขอบริมฝีปาก และ/หรือ ที่กระพุ้งแก้ม ไม่มีอาการคัน อาจพบเป็นตุ่มเดี่ยวหรือพบเป็นกลุ่มก็ได้ ซึ่งเมื่อเกิดขึ้นแล้ว เม็ดหรือตุ่มเหล่านี้จะคงอยู่ตลอดไป

เมื่อไหร่ควรพบแพทย์?

หากมีเม็ดหรือตุ่มเกิดขึ้นที่ผิวหนัง และสงสัยไม่แน่ใจว่าเป็น เม็ดหรือตุ่มไขมัน Fordyce spot ควรพบแพทย์เสมอ เพื่อการวินิจฉัยที่แน่นอน

แพทย์วินิจฉัยต่อมไขมัน Fordyce spot อย่างไร?

โดยปกติสามารถวินิจฉัย ต่อมไขมัน Fordyce spot ได้โดยการตรวจร่างกาย ดูรอยโรคของผู้ป่วย แต่หากประวัติอาการและลักษณะรอยโรคมีข้อสงสัยให้ต้องวินิจฉัยแยกโรคจากโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ อาจต้องมีการตัดชิ้นเนื้อเพื่อการตรวจทางพยาธิวิทยา และ/หรือ การตรวจเลือดดูการติดเชื้อนั้นๆ ร่วมด้วย

รักษาต่อมไขมัน Fordyce spot อย่างไร?

ดังกล่าวแล้วว่า ต่อมไขมัน Fordyce spot เป็นเรื่องปกติตามธรรมชาติ ไม่ใช่โรค ไม่ก่ออา การ และไม่กลายเป็นมะเร็ง ดังนั้นจึงไม่จำเป็นต้องรักษา แต่สำหรับบางคนที่ห่วงเรื่องภาพลักษณ์มาก แพทย์อาจช่วยให้ต่อมจางลง แต่ไม่หายไป ด้วยการทำเลเซอร์ ซึ่งก็จะต้องเสี่ยงจากผลข้าง เคียงของเลเซอร์ คือ ผิวหนังเกิดแผล อาจเลือดออก อาจติดเชื้อ และในบางคน ลักษณะรอยโรคอาจไม่ดีขึ้นก็ได้

ต่อมไขมัน Fordyce spot มีการพยากรณ์โรคอย่างไร?

ต่อมไขมัน Fordyce spot มักเริ่มสังเกตเห็น เม็ดหรือตุ่ม Fordyce spot ในช่วงวัยรุ่น ซึ่งจะเพิ่มขนาดและจำนวนมากขึ้นเมื่อเข้าวัยผู้ใหญ่ โดยยังไม่พบว่ามีอะไรเป็นปัจจัยเสี่ยงให้เกิด ทั้งนี้ รอยโรคไม่หายไป แต่ไม่ก่ออาการ และไม่เปลี่ยนเป็นมะเร็ง

ต่อมไขมัน Fordyce spot ก่อผลข้างเคียงอย่างไร?

ต่อมไขมัน Fordyce spot สามารถเกิดการอักเสบติดเชื้อได้เหมือนต่อมไขมันทั่วไป ถ้าไป แกะ เกา หรืออับชื้น และถูกเสียดสีกับกางเกงในต่อเนื่อง

อย่างไรก็ตาม บางคนอาจกังวล เพราะทำให้เสียภาพลักษณ์ และคู่นอนอาจคิดว่าเป็นตุ่มโรค เมื่อรอยโรคเกิดที่อวัยวะเพศ

ดูแลตนเองอย่างไร?

เนื่องจากเป็นความปกติของผิวหนังที่เกิดตามธรรมชาติ จึงไม่มีการดูแลเป็นพิเศษ เพียงทำความสะอาดร่างกายตามปกติ งดการแกะเกาที่จะทำให้เกิดการอักเสบติดเชื้อได้

ป้องกันการเกิดต่อมไขมัน Fordyce spot อย่างไร?

ปัจจุบัน ยังไม่มีวิธีป้องกันการเกิดต่อมไขมัน Fordyce spot เพราะเป็นเรื่องเกิดตามธรรม ชาติ และยังไม่พบมีปัจจัยเสี่ยงในการเกิด

บรรณานุกรม

  1. ปรียา กุลละวณิชย์, ประวิตร พิศาลบุตร . Dermatology 2020.พิมพ์ครั้งที่ 1.บริษัท โฮลิสติก พับลิชิ่ง จำกัด
  2. Fordyce spot .http://www.dermnetnz.org/acne/fordyce.html [2014,March11].
  3. Lee,J.et al.(2012).Ann Dermatol.24,103-106.
  4. Lowell A.Goldsmith,Stephen I.Katz,BarbaraA.Gilchrest,Amy S.Paller,David J.Leffell,Klaus Wolff.Fitzpatrick Dermatology in general medicine .eight edition.McGraw hill