ปวดศีรษะข้างเดียว อาการปวดศีรษะข้างเดียว (Hemicranial Headache)

บทนำ

อาการปวดหัว หรือ อาการปวดศีรษะ หรือ ปวดหัว หรือ ปวดศีรษะ (Headache) เป็นอา การทางระบบประสาทที่พบได้บ่อยที่สุด ซึ่งทุกคนต้องเคยมีอาการปวดศีรษะ อาการปวดศีรษะบางครั้งรุนแรง บางครั้งพอรำคาญ บางคนก็ปวดหมดศีรษะ บางคนก็ปวดบริเวณหน้าผาก ต้นคอ เบ้าตา ซึ่งที่พบบ่อยคือ ปวดบริเวณขมับข้างใดข้างหนึ่ง (เป็นลักษณะของปวดศีรษะไมเกรน) ซึ่งคนส่วนใหญ่ก็จะรู้จักปวดศีรษะไมเกรนเท่านั้น แต่จริงแล้วอาการ/โรคปวดศีรษะข้างเดียว ยังมี สาเหตุ/แบบ/ชนิด ต่างๆอีก เรามาติดตามดูครับ ว่าอาการปวดศีรษะข้างเดียว (Hemicranial headache) มีสาเหตุจากอะไรบ้าง

ปวดศีรษะข้างเดียวมีชนิด/แบบอะไรบ้าง?

อาการปวดศีรษะข้างเดียวที่พบบ่อย คือ ปวดศีรษะไมเกรน (จะไม่กล่าวถึงในบทความนี้ อ่านเพิ่มเติมได้ในบทความเรื่อง ไมเกรน) ส่วนสาเหตุ/แบบ/ชนิด อื่นๆที่พบได้ไม่บ่อย ได้แก่

• ปวดศีรษะคลัสเตอร์ (Cluster headache) ซึ่งได้กล่าวโดยละเอียดแยกต่างหากในอีกบทความ ซึ่งอ่านเพิ่มเติมได้ในบทความเรื่อง โรคปวดศีรษะคลัสเตอร์
• ในบทความนี้ จะเป็นเรื่องของการปวดศีรษะข้างเดียวของ 3 ชนิด/แบบ ที่เหลือ คือ ปวดศีรษะ SUNCT ปวดศีรษะ SUNA และปวดศีรษะ Hemicranial continua (ข้อ 2-4)
• ปวดศีรษะข้างเดียวแบบปวดเส้นประสาทและน้ำตาไหล ตาแดง (Short- lasting Uni lateral Neuralgiform Headache attack with Conjunctival injection and Tearing หรือเรียกย่อว่า SUNCT)
• ปวดศีรษะข้างเดียวแบบปวดเส้นประสาท ร่วมกับอาการระบบประสาทอัตโนมัติผิด ปกติ (Short–lasting Unilateral Neuralgiform with cranial Autonomic features หรือเรียกย่อว่า SUNA)
• ปวดศีรษะข้างเดียวไม่เปลี่ยนข้าง (Paroxysmal hemicranial continua หรือ Hemi cranial continua)

ปวดศีรษะข้างเดียวแต่ละชนิดมีอาการอย่างไร?

อาการปวดศีรษะข้างเดียวแต่ละชนิด/แบบนั้น มีลักษณะอาการเด่น ดังนี้

• มีอาการปวดศีรษะข้างเดียว คือ ปวดบริเวณขมับ เบ้าตา รอบๆตา และหน้าผาก ด้านใดด้านหนึ่ง ซ้าย หรือ ขวา ก็ได้เพียงด้านเดียว
• ธรรมชาติของโรคมี 2 แบบ คือ
  • แบบเป็นๆ หายๆ
  • และแบบเป็นตลอดเวลา

  กลุ่มที่เป็นๆหายๆ คือ ปวดศีรษะคลัสเตอร์ , ปวดศีรษะ SUNCT, และ ปวดศีรษะ SUNA

  กลุ่มที่ปวดตลอดคือ

  • ปวดศีรษะ SUNCT บางราย
  • และปวดศีรษะข้างเดียวแบบไม่เปลี่ยนข้างตลอดเวลา (Hemicranial continua)
• ลักษณะการปวดมีแบบ
  • ปวดตุ้บๆ แบบไมเกรน เช่น ปวดศีรษะคลัสเตอร์
  • ถ้าปวดตื้อๆ ตุ้บๆ ตลอดเวลา เช่น Hemicranial continua
  • และปวดเสียวแปล๊บๆ แบบปวดจากเส้นประสาท เช่น ปวดศีรษะ SUNCT, และปวดศีรษะ SUNA
• มีอาการของระบบประสาทอัตโนมัติผิดปกติร่วมด้วย เช่น ตาแดง น้ำตาไหล ตาบวม ลืมตาลำบาก น้ำมูกไหล

ปวดศีรษะข้างเดียวที่ไม่ใช่ไมเกรน มีลักษณะต่างกันอย่างไร?

เพื่อให้เข้าใจได้ง่าย สรุปเป็นตาราง ดังนี้

V1 = หน้าผาก, ตา, V2= แก้ม, V3 = กราม, C2 = ต้นคอด้านหลัง, > = ปวดมากกว่า

แพทย์วินิจฉัยว่าเป็นปวดศีรษะข้างเดียวได้อย่างไร?

ในการวินิจฉัยว่า เป็นโรค/อาการปวดศีรษะข้างเดียว แพทย์จะวินิจฉัยจากลักษณะการปวดที่ผู้ป่วยเล่าให้ฟัง และการตรวจร่างกายเพิ่มเติม เช่น ตรวจพบความผิดปกติของระบบประ สาทอัตโนมัติหรือไม่ในขณะที่มีอาการปวด ที่สำคัญ คือ ต้องตรวจไม่พบความผิดปกติอื่นๆของระบบประสาท

ผู้ป่วยจำเป็นต้องตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์หรือเอมอาร์ไอสมองหรือไม่?

แพทย์จะพิจารณาลักษณะผิดปกติที่ตรวจพบร่วมกับอาการที่ผู้ป่วยบอก ถ้าเข้าได้กับลักษณะการปวดศีรษะอย่างใดอย่างหนึ่งข้างต้น และตรวจไม่พบความผิดปกติอื่นๆ ก็สามารถให้การวินิจฉัยได้ โดยไม่จำเป็นต้องส่งตรวจอะไรเพิ่มเติม

ปวดศีรษะข้างเดียวดังกล่าวเกิดจากอะไร?

อาการปวดศีรษะข้างเดียวทั้ง 3 ชนิด/แบบดังกล่าว เป็นกลุ่มที่ตรวจไม่พบความผิดปกติในสมอง (Primary headache) แต่เกิดจากความผิดปกติของระบบประสาทอัตโนมัติของประ สาทสมองที่ชื่อ Trigeminal (Trigeminal automatic cephalalgias : TACs) โดยเชื่อว่ามีความผิดปกติของเซลล์สมองบริเวณก้านสมอง และส่งผลให้มีการหลั่งสารเคมีและสารสื่อประ สาทบางชนิด ไปมีผลต่อหลอดเลือดบริเวณเยื่อหุ้มสมองชั้นดูรา (Dura mater) จึงทำให้มีอา การปวดศีรษะผิดปกติดังกล่าว

ใครคือกลุ่มมีโอกาสสูงที่เกิดอาการปวดศีรษะข้างเดียว?

อาการปวดศีรษะข้างเดียวมักเกิดขึ้นในกลุ่มผู้ใหญ่วัยกลางคน พบในผู้ชายมากกว่าผู้ หญิง พบมีการถ่ายทอดทางพันธุกรรมได้น้อยมาก

ปวดศีรษะข้างเดียวมีปัจจัยกระตุ้นอะไรบ้าง?

อากาศที่เปลี่ยนแปลง การดื่มแอลกอฮอล์ และการอดนอน จะเป็นตัวกระตุ้นให้เกิดอา การได้

รักษาอาการปวดศีรษะข้างเดียวอย่างไร?

การรักษาอาการปวดศีรษะข้างเดียว เป็นการรักษาต่างกันเฉพาะแต่ละชนิดของการปวด คือ

อาการปวดศีรษะคลัสเตอร์ รักษาโดยให้ดมออกซิเจน ให้ยาคาร์เฟอร์ก๊อต (Cafergot) ที่รักษาไมเกรนก็ได้ผล

อาการปวดศีรษะข้างเดียว Hemicranial continua ตอบสนองดีต่อยาแก้ปวด Indome thacin

ส่วนอาการปวดศีรษะ SUNCT/SUNA นั้นไม่มียาที่ได้ผลชัดเจน แต่ก็ตอบสนองต่อยา สเตียรอยด์/ยาต้านการอักเสบชนิดไม่ติดเชื้อ เพร็ดนิโซโลน (Prednisolone), ยาคาร์บามาซีปีน (Carbamazepine, ยาทางจิตเวชและยากันชัก) และยาลามิคทอล (Lamictal, ยาทางจิตเวชและยากันชัก)

ปวดศีรษะข้างเดียวมีผลข้างเคียงแทรกซ้อนหรือไม่?

อาการปวดศีรษะข้างเดียวนั้น ไม่มีอันตราย และ ไม่มีมีผลข้างเคียงแทรกซ้อนใดๆ แต่สร้างความรำคาญและทรมานในผู้ป่วยบางราย และไม่พบมีความสัมพันธ์กับการเกิด โรคหลอดเลือดสมอง โรคลมชัก หรือ ความจำ

เมื่อไหร่ควรพบแพทย์?

ผู้ป่วยทุกคน แนะนำให้พบแพทย์เมื่อมีอาการปวดศีรษะรุนแรง เพราะต้องให้แพทย์ตรวจประเมินว่า ไม่มีสาเหตุอื่นๆ เพราะบางโรคที่อันตราย อาจมีอาการคล้ายกันได้ เช่น เนื้องอกสมอง เนื้องอกของต่อมใต้สมอง เป็นต้น

เมื่อปวดศีรษะข้างเดียวควรดูแลตนเองอย่างไร?

กรณีมีอาการปวดศีรษะข้างเดียว ควรดูแลโดยการทานยาที่ได้ผล ตามที่แพทย์ได้ให้ยามารักษา หรือการดมออกซิเจนกรณีเป็นอาการปวดศีรษะคลัสเตอร์ การรักษานั้นมีทั้ง

• กรณีที่เป็นไม่บ่อย ก็ทานยารักษาเป็นช่วงระยะเวลาสั้นๆหรือช่วงที่มีอาการเท่านั้น
• แต่กรณีที่เป็นบ่อยๆ และเป็นนาน อาจจำเป็นต้องทานยาต่อเนื่อง ถึงแม้ช่วงที่ไม่มีอาการก็ตาม

ป้องกันอาการปวดศีรษะข้างเดียวได้หรือไม่?

การป้องกันอาการปวดศีรษะข้างเดียวที่ดีนั้นคือ การหลีกเลี่ยงปัจจัยกระตุ้นให้เกิดอาการดังกล่าวข้างต้นในหัวข้อ ปัจจัยกระตุ้นให้เกิดอาการ การผ่อนคลาย การไม่เครียด การออกกำลังกายสม่ำเสมอ และการไม่ดื่มแอลกอฮอล์