ไฮดรอกซีคลอโรควิน (Hydroxychloroquine)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 17 ตุลาคม 2563
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาไฮดรอกซีคลอโรควิน (Hydroxychloroquine) เป็นยาอีกหนึ่งตัวที่นำมาใช้ต้านไข้มาลาเรีย/ ไข้จับสั่น จัดจำหน่ายภายใต้ชื่อการค้าที่รู้จักกันดีว่า Plaquenil, Axema, Dolquine และ Quensyl สรรพคุณอีกประการหนึ่งของยานี้ คือ ถูกนำไปใช้รักษาอาการอักเสบจาก โรคข้อรูมาตอยด์ (Rheumatoid arthritis) รวมถึงโรคลูปัส-โรคเอสแอลอี (Lupus/SLE)

คุณสมบัติทางด้านเภสัชจลนศาสตร์ (Pharmacokinetic, การศึกษาความเป็นไปของยาเมื่อยาเข้าสู่ร่างกาย) ของยาไฮดรอกซีคลอโรควินจะคล้ายกับยาคลอโรควิน (Chloroquin) กล่าวคือมีการดูดซึมได้เร็วจากระบบทางเดินอาหาร และร่างกายต้องใช้เวลาประมาณ 1 - 2 เดือนในการกำจัดยาประมาณ 50% ออกจากกระแสเลือดโดยผ่านไปทางปัสสาวะ

องค์การอนามัยโลกจัดให้ยาไฮดรอกซีคลอโรควินอยู่ในรายชื่อยาจำเป็นขั้นพื้นฐานของชุมชน คณะกรรมการอาหารและยาของไทยได้บรรจุยานี้ลงในบัญชียาหลักแห่งชาติ โดยระบุการใช้เพื่อรักษาโรคข้อรูมาตอยด์ และมีข้อกำกับของผลข้างเคียงที่ควรระวังคือ อาจก่อให้เกิดพิษต่อ จอตา ระหว่างการใช้ยานี้ผู้ป่วยจึงควรตรวจจอตากับจักษุแพทย์ทุกๆ 6 เดือนตามแพทย์แนะนำ ทั้งนี้แพทย์เท่านั้นที่สามารถสั่งจ่ายยานี้ได้ถูกต้องเหมาะสมและปลอดภัยต่อผู้ป่วยแต่ละราย

ไฮดรอกซีคลอโรควินมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?

ไฮดรอกซีคลอโรควิน

ยาไฮดรอกซีคลอโรควินมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้:

  • ใช้รักษาโรคข้อรูมาตอยด์ (Rheumatoid arthritis)
  • ใช้รักษาโรคลูปัส-โรคเอสแอลอี (Systemic lupus erythematosus)
  • ใช้รักษาการติดเชื้อมาลาเรียแบบเฉียบพลัน
  • ใช้ป้องกันโรคมาลาเรีย/ ไข้จับสั่น

ไฮดรอกซีคลอโรควินมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

ยาไฮดรอกซีคลอโรควินมีกลไกการออกฤทธิ์ ดังนี้

ก. ในโรคข้อรูมาตอยด์ และโรคลูปัส-โรคเอสแอลอี: ยานี้จะออกฤทธิ์กดภูมิคุ้มกันต้านทานโรคของร่าง กายในระดับต่ำๆ โดยจะคอยยับยั้งการเกิดของปัจจัยต่างๆที่ทำให้โรคกำเริบเช่น การมาชุมนุมกัน/การเพิ่มจำนวนของเม็ดเลือดขาวในบริเวณที่มีการอักเสบ รวมถึงลดการกระตุ้นการหลั่งเอนไซม์ที่เกี่ยวข้องกับการอักเสบอีกหลายตัวโดยเฉพาะ Collagenase และ Proteases ซึ่งเป็นสาเหตุให้เกิดอาการต่างๆโดยเฉพาะการทำลายกระดูกอ่อน

ข. ในโรคมาลาเรีย/ ไข้จับสั่น : ตัวยาจะเข้าไปจับกับสารพันธุกรรม ดีเอ็นเอ (DNA) ของเชื้อมาลาเรีย อีกทั้งยังทำให้สภาพความเป็นกรดด่างของส่วนที่เรียกว่า Vacuoles ของเชื้อมาลาเรียมีค่าเพิ่มขึ้น ทำให้พัฒนาการของเชื้อมาลาเรียหยุดลง และไม่สามารถแพร่พันธุ์ได้อีกต่อไป

ไฮดรอกซีคลอโรควินมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาไฮดรอกซีคลอโรควินมีรูปแบบการจัดจำหน่าย:

  • เป็นยาเม็ดชนิดรับประทาน ขนาด 200 มิลลิกรัม/เม็ด

ไฮดรอกซีคลอโรควินมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยาไฮดรอกซีคลอโรควินมีขนาดรับประทานในโรคต่างๆได้แตกต่างกัน โดยเฉพาะในโรคมาลาเรียที่เกิดได้จากเชื้อปรสิต/ โรคติดเชื้อปรสิตที่มีหลายชนิด ซึ่งแพทย์ผู้รักษาเท่านั้นที่จะสั่งยาได้เหมาะสม

ดังนั้นในที่นี้จึงขอยกตัวอย่างแต่ขนาดยาที่ใช้ในโรคข้อรูมาตอยด์และโรคลูปัส-โรคเอสแอลอี เช่น

  • ผู้ใหญ่: เริ่มต้นรับประทาน 400 มิลลิกรัม/วัน หรือแบ่งรับประทานเป็นวันละ 2 ครั้ง ขนาดยาที่ใช้คงระดับการรักษาอยู่ที่ 200 - 400 มิลลิกรัม/วัน ขนาดรับประทานสูงสุดไม่ควรเกิน 6.5 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม/วัน หรือไม่เกิน 400 มิลลิกรัม/วัน
  • เด็ก: รับประทาน 6.5 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม/วัน หรือไม่เกิน 400 มิลลิกรัม/วัน สำ หรับเด็กควรเลือกขนาดยาที่ต่ำสุดในการรักษาแต่ยังออกฤทธิ์ได้ดี
  • *อนึ่ง ควรรับประทานยานี้พร้อมอาหาร

*****หมายเหตุ:

  • ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาไฮดรอกซีคลอโรควิน ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิดเช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก / หอบเหนื่อย
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาไฮดรอกซีคลอโรควินอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาไฮดรอกซีคลอโรควินสามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

ไฮดรอกซีคลอโรควินมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาไฮดรอกซีคลอโรควินอาจก่อให้เกิดผล/ อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น

  • เป็นพิษต่อจอตา
  • ผมร่วง
  • ผื่นแพ้แสงแดด (ผิวหนังอักเสบเมื่อถูกแสงแดดโดยตรง)
  • หูดับ
  • การใช้ยานี้เป็นเวลานานอาจเกิดภาวะกล้ามเนื้ออ่อนแรง
  • อาจมีอาการสับสน หรือ อารมณ์แปรปรวน
  • เกิดลมชัก
  • ตับอักเสบ
  • เกิดภาวะผิดปกติทางเม็ดเลือดที่ตรวจพบจากการตรวจเลือด ซีบีซี/CBC เช่น เม็ดเลือดขาวต่ำกว่าปกติ/Leucopenia และ เม็ดเลือดแดงต่ำกว่าปกติ/Aplastic anemia
  • รู้สึกปั่นป่วนในกระเพาะอาหารและลำไส้
  • วิงเวียน
  • ตรวจเลือดพบ มีภาวะโพแทสเซียมในเลือดต่ำ
  • ปวดหัว
  • ผมหงอกหรือมีสีขาวเพิ่มขึ้น
  • ผื่นคัน
  • ลมพิษ
  • เกิดภาวะกล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ หรือ กล้ามเนื้อหัวใจเสื่อม

*อนึ่ง การรับประทานยานี้เกินขนาด อาจพบอาการ

  • ปวดศีรษะรุนแรง
  • ตาพร่า
  • ชัก
  • อาจมีเกิดภาวะหัวใจล้มเหลวจนถึงหัวใจหยุดเต้น และหยุดการหายใจ

ซึ่งหากพบอาการดังกล่าว ต้องรีบนำตัวผู้ป่วยส่งแพทย์/ส่งโรงพยาบาลทันทีเพื่อรักษาตามอาการ อาจล้างท้อง และใช้ยาถ่านกำมันในการกำจัดพิษยาไฮดรอกซีคลอโรควิน

มีข้อควรระวังการใช้ไฮดรอกซีคลอโรควินอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ไฮดรอกซีคลอโรควิน เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
  • ห้ามใช้ยานี้กับผู้ที่มีความผิดปกติทางสายตา
  • ไม่ควรใช้ยานี้ต่อเนื่องเป็นเวลานานๆโดยเฉพาะในเด็ก
  • ระวังการใช้ยานี้กับผู้ป่วย โรคตับ โรคไต ผู้ที่มีโรคทางเดินอาหาร ผู้ที่มีประวัติเป็นโรคลมชัก ผู้ป่วยภาวะขาดเอนไซม์จีซิกพีดี
  • ไม่แนะนำการใช้ยานี้กับสตรีตั้งครรภ์หรือสตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร
  • การใช้ยานี้เป็นเวลานานควรให้จักษุแพทย์ตรวจประเมินจอตาทุกๆ 6 เดือน
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาไฮดรอกซีคลอโรควินด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ไฮดรอกซีคลอโรควินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาไฮดรอกซีคลอโรควินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • การใช้ยาไฮดรอกซีคลอโรควิน ร่วมกับยาโรคกระเพาะอาหาร (อ่านเพิ่มเติมในเว็บ haamor. com บทความเรื่อง วิธีใช้ยาลดกรด) เช่นยา Cimetidine อาจทำให้ความเข้มข้นของยาไฮดรอกซีคลอโรควินในกระแสเลือดเพิ่มมากขึ้นและส่งผลให้มีอาการข้างเคียง/ผลข้างเคียงตามมา หากต้องใช้ยาร่วมกันแพทย์จะปรับขนาดการใช้ยาให้เหมาะสมเป็นรายบุคคลไป
  • การใช้ยาไฮดรอกซีคลอโรควิน ร่วมกับยา Halofantrine (ยารักษามาลาเรีย) อาจก่อให้เกิดภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะจึงควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน
  • การใช้ยาไฮดรอกซีคลอโรควิน ร่วมกับยา Mefloquine (ยารักษาโรคมาลาเรีย) อาจเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดลมชัก หากไม่มีความจำเป็นใดๆควรเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน
  • การใช้ยาไฮดรอกซีคลอโรควินร่วมกับยา Kaolin หรือ Magnesium trisilicate (ยาโรคกระ เพาะอาหาร) อาจทำให้การดูดซึมของยาไฮดรอกซีคลอโรควินน้อยลงไปจนส่งผลต่อประสิทธิภาพของการรักษา ควรเลี่ยงการรับประทานยาร่วมกัน หรือแพทย์ปรับขนาดรับประทานเป็นกรณีๆไป

ควรเก็บรักษาไฮดรอกซีคลอโรควินอย่างไร?

ควรเก็บยาไฮดรอกซีคลอโรควิน:

  • เก็บยาภายใต้อุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส (Celsius)
  • ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น
  • เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อนและความชื้น
  • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
  • ไม่ควรเก็บยาในห้องน้ำ

ไฮดรอกซีคลอโรควินมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาไฮดรอกซีคลอโรควิน มียาชื่อการค้าอื่น และบริษัทผู้ผลิต เช่น

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
HCQS (เฮชซีคิวเอส) IPCA
Hydroquin (ไฮโดรควิน) Sun Pharma
Plaquenil (พลาควินิล) sanofi-aventis

บรรณานุกรม

1 http://en.wikipedia.org/wiki/Hydroxychloroquine[2020,Oct10]
2 http://www.mims.com/Captcha/DefaultCaptcha?returnUrl=http%3a%2f%2fwww.mims.com%2fUSA%2fdrug%2finfo%2fhydroxychloroquine%2f%3ftype%3dfull%26mtype%3dgeneric#Dosage [2020,Oct10]
3 http://www.mims.com/Thailand/drug/search/?q=hydroxychloroquine [2020,Oct10]