article detail

ไมโคนาโซล (Miconazole)

• โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
• 8 มิถุนายน 2564
• Tweet

• บทนำ: คือยาอะไร?
• ไมโคนาโซลมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?
• ไมโคนาโซลมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
• ไมโคนาโซลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
• ไมโคนาโซลมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?
• เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
• หากลืมทายาควรทำอย่างไร?
• ไมโคนาโซลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
• มีข้อควรระวังการใช้ไมโคนาโซลอย่างไร?
• ไมโคนาโซลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
• ควรเก็บรักษาไมโคนาโซลอย่างไร?
• ไมโคนาโซลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
• บรรณานุกรม

• ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
• ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
• เชื้อราในช่องคลอด (Vaginal candidiasis)
• เชื้อราช่องปาก (Oral thrush หรือ Oropharyngeal candidiasis)
• โรคติดเชื้อ ภาวะติดเชื้อ (Infectious disease)
• เชื้อรา โรคเชื้อรา (Fungal infection)
• โรคน้ำกัดเท้า (Athlete’s foot)
• กลาก (Tinea)

บทนำ: คือยาอะไร?

ยาไมโคนาโซล (Miconazole) คือ ยาต้านเชื้อราที่มีสูตรโครงสร้างทางเคมีประเภท อิมิดาโซล (Imidazole, สารประกอบที่นำมาเป็นยาฆ่าเชื้อราในกลุ่มยา Azole) ถูกพัฒนาโดยบริษัท ยาแจนเซ่น (Janssen) ในทางคลินิกยาไมโคนาโซลถูกนำไปใช้รักษาโรคเชื้อรา เช่น โรคน้ำกัดเท้า, กลาก, การติดเชื้อราบริเวณขาหนีบ, การติดเชื้อราในช่องคลอด (Vaginal thrush)} การอักเสบของมุมปากด้านในที่มีสาเหตุจากเชื้อราแคนดิดา/แคนดิไดอะซิส (Angular cheilitis), รูป แบบการใช้ยานี้จะเป็นลักษณะยาครีมทาผิวหนัง ยาเจลป้ายปาก ยาผง และยาเหน็บช่องคลอด เป็นต้น

องค์การอนามัยโลกได้ระบุให้ยาไมโคนาโซลเป็นยาจำเป็นขั้นพื้นฐานของระดับชุมชนที่ควรมีประจำไว้ในสถานพยาบาลต่างๆ คณะกรรมการอาหารและยาของไทยก็ได้บรรจุยานี้ลงในบัญชียาหลักแห่งชาติเช่นกัน โดยมีวัตถุประสงค์การใช้เพื่อรักษาการติดเชื้อราในปากโดยใช้เป็นรูปแบบยาเจล และจัดยานี้อยู่ในหมวดยาอันตราย ดังนั้นการใช้ยานี้เพื่อการรักษาเชื้อราตามบริเวณต่างๆของร่างกายควรต้องเป็นไปตามคำสั่งแพทย์ผู้รักษาเท่านั้น ไม่แนะนำให้ผู้ป่วยซื้อยามาใช้เอง

ไมโคนาโซลมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ)รักษาโรคอะไร?

ยาไมโคนาโซลมีสรรพคุณรักษาโรค/ข้อบ่งใช้:

• รักษาโรคติดเชื้อราที่ ผิวหนัง หนังศีรษะ และเล็บ
• รักษาการติดเชื้อราช่องปาก
• รักษาการติดเชื้อราในช่องคลอด

ไมโคนาโซลมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาไมโคนาโซลคือ ตัวยาจะยับยั้งการสร้างเออร์โกสเตอรอล (Ergosterol) ซึ่งเป็นส่วนประกอบสำคัญของเซลล์เมมเบรน/เยื่อหุ้มเซลล์ (Cell membrane: เซลล์-เนื้อเยื่อ-อวัยวะ) ทำให้เชื้อราหยุดการเจริญเติบโตไม่สามารถแพร่พันธุ์และตายลงในที่สุด

ไมโคนาโซลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาไมโคนาโซลมีรูปแบบการจัดจำหน่าย:

• ยาครีมทาผิวหนัง ขนาดความเข้มข้น 10 มิลลิกรัม/กรัม
• ยาครีมทาผิวหนัง ขนาดความเข้มข้น 20 มิลลิกรัม/กรัม
• ยาเจลทาภายในปาก ขนาดความเข้มข้น 20 มิลลิกรัม/กรัม
• ยาครีมที่ผสมยาสเตียรอยด์เช่น
  • Miconazole nitrate 2% + Hydrocortisone 1%
  • Miconazole nitrate 20 มิลลิกรัม + Triamcinolone acetonide 2 มิลลิกรัม/กรัม
• ยาเหน็บช่องคลอด ขนาด 0.2 กรัม/เม็ด

ไมโคนาโซลมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

ยาไมโคนาโซลมีขนาดการบริหารยา/การใช้ยา: เช่น

ก. สำหรับโรคติดเชื้อราที่ผิวหนัง: เช่น

• ผู้ใหญ่และเด็ก (นิยามคำว่าเด็ก)อายุ 12 ปีขึ้นไป: ทายาวันละ 1 - 2 ครั้งเป็นเวลา 2 สัปดาห์

ข.สำหรับการติดเชื้อราในช่องคลอด (Vulvovaginal candidiasis): เช่น

• ผู้ใหญ่และเด็กอายุ 12 ปีขึ้นไป: เหน็บยาที่ช่องคลอด 1 เม็ดก่อนนอนเป็นเวลา 3 วัน (อ่านเพิ่มเติมในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง วิธีใช้ยาเหน็บช่องคลอด)

*อนึ่ง ยังไม่มีข้อมูลขนาดการใช้ยานี้ในเด็กอายุต่ำกว่า 12 ปีที่แน่ชัด ดังนั้นการใช้ยานี้ในเด็กกลุ่มนี้จึงต้องอยู่ในดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษา

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ผู้รักษาได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาไมโคนาโซล ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น

• ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก /หอบเหนื่อย
• มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาไมโคนาโซลอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
• หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมทายาควรทำอย่างไร?

หากลืมใช้ยาไมโคนาโซล สามารถใช้ยาเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการใช้ยาในครั้งถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

ไมโคนาโซลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาไมโคนาโซลสามารถก่อให้เกิดผล/ อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น

• สำหรับยาทา: อาจมีอาการ
  • คัน หรือแสบร้อน บวม บริเวณที่ทายา
• สำหรับยาเหน็บช่องคลอด: อาจพบอาการ
  • ปวดท้อง
  • มีไข้
  • หรือมีกลิ่นในบริเวณช่องคลอด
• สำหรับยาชนิดป้ายปาก: อาจทำให้รู้สึก คลื่นไส้-อาเจียน

มีข้อควรระวังการใช้ไมโคนาโซลอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาไมโคนาโซล เช่น

• ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
• ห้ามปรับขนาดการใช้ยานี้เอง
• ห้ามใช้ยาไมโคนาโซลชนิดป้ายปากใน ผู้ป่วยโรคตับ และ ในเด็กที่มีอายุต่ำกว่า 6 เดือน
• การใช้ยานี้กับ เด็ก สตรีตั้งครรภ์ และสตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร ต้องอยู่ในความดูแลของแพทย์เท่านั้น
• ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
• ห้ามใช้ยาหมดอายุ
• ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาไมโคนาโซลด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิดและสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ไมโคนาโซลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาไมโคนาโซลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

• การใช้ยาไมโคนาโซล ร่วมกับ ยา Warfarin อาจเป็นเหตุให้เกิดภาวะเลือดออกง่าย หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกัน แพทย์จะปรับขนาดการใช้ให้เหมาะสมกับผู้ป่วยเป็นรายบุคคลไป
• การใช้ยาไมโคนาโซล ร่วมกับ ยารักษาภาวะกระเพาะปัสสาวะบีบตัวมากเกินปกติ เช่นยา Darifenacin จะทำให้ปริมาณความเข้มข้นของ Darifenacin ในกระแสเลือดเพิ่มมากขึ้นจนส่งผลให้ได้รับอาการข้างเคียง/ผลข้างเคียงของยาดังกล่าวมากขึ้น หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกันแพทย์จะปรับขนาดการใช้ยาให้เหมาะสมเป็นกรณีๆไป
• การใช้ยาไมโคนาโซล ร่วมกับ ยาเม็ดคุมกำเนิดอาจทำให้ระดับความเข้มข้นของยาคุมกำเนิดในกระแสเลือดเปลี่ยนแปลงไปจนเป็นเหตุให้เกิดอาการคลื่นไส้-อาเจียน, ประจำเดือนผิดปกติ, หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกันแพทย์จะปรับขนาดการใช้ให้เหมาะสมเป็นกรณีไป
• หลีกเลี่ยงการใช้ยาไมโคนาโซล ร่วมกับ ยา Amlodipine ด้วยอาจก่อให้เกิดภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ บวมน้ำ ภาวะหัวใจล้มเหลว ความดันโลหิตต่ำ หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกันแพทย์จะปรับขนาดการใช้ยาให้เหมาะสมเป็นกรณีบุคคลไป

ควรเก็บรักษาไมโคนาโซลอย่างไร?

สามารถเก็บยาไมโคนาโซล:

• เก็บยาภายใต้อุณหภูมิห้องที่เย็น
• เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง /แสงแดด ความร้อน และ ความชื้น
• เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
• ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์

ไมโคนาโซลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาไมโคนาโซล มียาชื่อการค้าอื่นๆ และบริษัทผู้ผลิต เช่น

บรรณานุกรม

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Miconazole [2021,June5]
2. https://www.mims.com/thailand/drug/info/miconazole%20gpo [2021,June5]
3. https://www.mims.com/philippines/drug/info/micotran?type=full [2021,June5]
4. https://www.mims.com/malaysia/drug/info/miconazole?mtype=generic [2021,June5]
5. https://www.mims.com/Thailand/drug/search/?q=miconazole [2021,June5]
6. https://www.drugs.com/dosage/miconazole-topical.html#Usual_Pediatric_Dose_for_Vaginal_Candidiasis [2021,June5]
7. https://www.drugs.com/drug-interactions/miconazole-index.html?filter=3&generic_only= [2021,June5]
8. https://www.drugs.com/international/miconazole.html [2021,June5]
9. https://medlineplus.gov/druginfo/meds/a601203.html [2021,June5]