ไนโตรอิมิดาโซล (Nitroimidazole)
- โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
- 23 มิถุนายน 2559
- Tweet
- บทนำ
- ไนโตรอิมิดาโซลมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?
- ไนโตรอิมิดาโซลมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
- ไนโตรอิมิดาโซลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
- ไนโตรอิมิดาโซลมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?
- เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
- หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
- ไนโตรอิมิดาโซลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
- มีข้อควรระวังการใช้ไนโตรอิมิดาโซลอย่างไร?
- ไนโตรอิมิดาโซลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
- ควรเก็บรักษาไนโตรอิมิดาโซลอย่างไร?
- ไนโตรอิมิดาโซลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
- บรรณานุกรม
- ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
- ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
- Imidazole
- การติดเชื้อในอุ้งเชิงกราน (Pelvic inflammatory disease)
- เยื่อบุหัวใจอักเสบ เยื่อบุหัวใจอักเสบติดเชื้อ (Endocarditis and Infective endocarditis)
- เมโทรนิดาโซล (Metronidazole)
- ทินิดาโซล (Tinidazole)
บทนำ
ยาไนโตรอิมิดาโซล (Nitroimidazole) เป็นสารประกอบอินทรีย์ที่มีสูตรโครงสร้างโมเลกุลหลักเหมือนสารประกอบของยาอิมิดาโซล (Imidazole) หากกล่าวถึงเภสัชภัณฑ์ยาในกลุ่มไนโตรอิมิดาโซล จะถูกนำมาใช้เป็นยาปฏิชีวนะสำหรับต่อต้านเชื้อโปรโตซัวรวมถึงเชื้อแบคทีเรีย โดยตัวอย่างยาในกลุ่มนี้เช่น
- Azanidazole: เป็นยาที่ใช้ทางการแพทย์ด้านนรีเวชวิทยา (Gynecology) สำหรับใช้บำบัดการติดเชื้อทริโคโมแนส (Trichomoniasis หรือ Trichomonal infections)
- Benznidazole: เป็นยาต่อต้านเชื้อโปรโตซัวที่องค์การอนามัยโลกระบุให้เป็นยาจำเป็นขั้นพื้นฐานที่สถานพยาบาลควรมีสำรองเพื่อใช้บริการแก่ผู้เจ็บป่วย ทางคลินิกนำมาใช้รักษาโรคติดเชื้อโปรโตซัวชนิดหนึ่งที่เรียกว่า โรคอเมริกันทริปพาโนโซเมียซีส (American trypanosomiasis)
- Dimetridazole: เป็นยาที่ใช้ต้านการติดเชื้อโปรโตซัว เคยถูกนำไปผสมกับอาหารของสัตว์ปีกอย่างไก่ และมีการตรวจพบ Dimetridazole ในไข่จนทำให้เกิดข้อสงสัยตามมาว่าจะเป็นตัวกระตุ้นการเกิดมะเร็งหรือไม่
- Megazol: สามารถต่อต้านเชื้อโปรโตซัวกลุ่ม Trypanosoma brucei และ Trypanosoma cruzi ซึ่งเป็นสาเหตุของโรคอเมริกันทริปพาโนโซเมียซีส (American trypanosomiasis) และโรคแอฟริกัน สลีปปิง ซิกเนส (African sleeping sickness)
- Metronidazole: ถูกวางจำหน่ายภายใต้ชื่อการค้าว่า ฟลาจิล (Flagyl) มีฤทธิ์ต่อต้านทั้งเชื้อแบค ทีเรียและโปรโตซัว สามารถใช้ในลักษณะของยาเดี่ยวหรือใช้ร่วมกับยาอื่นเพื่อรักษาโรคอย่างเช่น อุ้งเชิงกรานอักเสบ (การติดเชื้อในอุ้งเชิงกราน) การอักเสบของเยื่อบุหัวใจ (เยื่อบุหัวใจอักเสบ) การติดเชื้อแบคทีเรียในช่องคลอด (ภาวะช่องคลอดอักเสบจากเชื้อแบคทีเรีย) การติดเชื้อของหนอนพยาธิกีเนีย (Dracunculiasis) การติดเชื้อโปรโตซัวอย่าง Giardiasis, Trichomaniasis และ Amebiasis (โรคบิดมีตัว) รวมถึงลำไส้ใหญ่อักเสบ (Clostridium difficile colitis) องค์การอนามัยโลกได้ระบุให้ยา Metronidazole เป็นยาจำเป็นขั้นพื้นฐานสำหรับสถานพยาบาลต่างๆควรมีสำรองใช้เพื่อให้บริการกับผู้ป่วย ยานี้เป็นยาในกลุ่มยาไนโตรอิมิดาโซลที่ใช้แพร่หลายที่สุด ผลิตภัณฑ์ของยานี้จึงนี้มีทั้งยารับประทาน ยาครีม และยาฉีด
- Nimorazole: เป็นยาที่นำมาบำบัดมะเร็งของระบบหูคอจมูก (Head and neck cancer)
- Ornidazole: ใช้รักษาโรคจากโปรโตซัวบางชนิดและใช้ในการตรวจวินิจฉัยโรคโครห์น (Crohn’s disease)
- Propenidazole: ใช้เป็นยาในด้านนรีเวช
- Secnidazole: ใช้ในการรักษาอาการของโรคติดเชื้อโปรโตซัวที่เรียกว่า โรค Dientamoebiasis
- Tinidazole: รู้จักภายใต้ชื่อการค้าว่า ทินดาแมกซ์ (Tindamax) เป็นยาต่อต้านการติดเชื้อโปรโตซัวที่รู้จักกันในทวีปยุโรปและในประเทศที่กำลังพัฒนา
อนึ่งยังมียาอีกหลายตัวยาในกลุ่มไนโตรอิมิดาโซลที่อยู่ในช่วงศึกษาเพื่อค้นคว้าถึงประสิทธิภาพและรอขยายผลเพื่อนำมารักษาโรคทางคลินิก
กลุ่มยาไนโตรอิมิดาโซลที่ถูกนำมาใช้ทางคลินิก ส่วนมากจะถูกจัดอยู่ในหมวดยาอันตรายทั้งสิ้น ดังนั้นเพื่อความปลอดภัยต่อการใช้ยาเหล่านี้ผู้ป่วย/ผู้บริโภคจะต้องขอคำปรึกษาแนะนำจากแพทย์ก่อนเสมอ และห้ามไปซื้อหายาเหล่านี้มารับประทานเอง
ไนโตรอิมิดาโซลมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร
ยาไนโตรอิมิดาโซลมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้เพื่อ
- รักษาการติดเชื้อจากโปรโตซัวอย่างเช่น Giardiasis, Trichomaniasis, American trypanoso miasis, African sleeping sickness และ
- การติดเชื้อแบคทีเรียบางชนิดเช่น การติดเชื้อในอุ้งเชิงกราน ภาวะช่องคลอดอักเสบจากเชื้อแบคทีเรีย
ไนโตรอิมิดาโซลมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
ยากลุ่มไนโตรอิมิดาโซลมีกลไกการออกฤทธิ์โดย ตัวยาจะต่อต้านเชื้อโรคที่ตอบสนองกับยา นี้โดยก่อให้เกิดความเสียหายต่อสารพันธุกรรมหรือสารดีเอ็นเอ (DNA) ในเชื้อโรคเหล่านั้น ส่งผลให้เชื้อโรคเหล่านั้นหยุดการเจริญเติบโต หมดความสามารถของการแพร่พันธุ์ และตายลง
ไนโตรอิมิดาโซลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
ยาไนโตรอิมิดาโซลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายได้หลากหลายขึ้นกับแต่ละชนิดของตัวยาเช่น
- ยาชนิดรับประทานเช่น ยาเม็ด
- ยาฉีด
- ยาทาเฉพาะที่
ไนโตรอิมิดาโซลมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?
การบริหารยา/การใช้ยาในแต่ละสูตรตำรับยาย่อยของยากลุ่มไนโตรอิมิดาโซลให้เป็นไปตามคำสั่งของแพทย์ หรือใช้ข้อมูลในเอกสารกำกับยาเป็นแนวทางการใช้ยาแต่ละตัวยา และผู้ป่วยสามารถสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมของยากลุ่มนี้ได้จากแพทย์หรือเภสัชกรเพื่อทำความเข้าใจในการใช้ยากลุ่มนี้อย่างถูกต้องเหมาะสมและปลอดภัย
เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาไนโตรอิมิดาโซล ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกร ดังนี้
- ประวัติแพ้ยาทุกชนิดเช่น กินยา/ใช้ยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
- มีโรคประจำตัวต่างๆรวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาไนโตรอิมิดาโซลอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
- หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรกและเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้
หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
กรณีที่เป็นยาไนโตรอิมิดาโซลชนิดรับประทาน หากลืมรับประทานยาสามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มขนาดรับประทาน เป็น 2 เท่า
อย่างไรก็ตามเพื่อประสิทธิผลของการรักษาควรรับประทานยาไนโตรอิมิดาโซลตรงเวลา
ไนโตรอิมิดาโซลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
ยากลุ่มไนโตรอิมิดาโซลสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์ (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกายได้ดังนี้เช่น
- ผลต่อระบบประสาท: เช่น ปวดศีรษะ วิงเวียน สับสน การทรงตัวผิดปกติ
- ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น คลื่นไส้ ปวดท้อง กระเพาะอาหารอักเสบ ตับอ่อนอักเสบ ปากแห้ง เบื่ออาหาร
- ผลต่อระบบสืบพันธุ์: เช่น ช่องคลอดอักเสบ
- ผลต่อระบบทางเดินปัสสาวะ: เช่น ปัสสาวะขัด ปัสสาวะมีสีคล้ำ ปัสสาวะบ่อย
- ผลต่อระบบหายใจ: เช่น เยื่อจมูกอักเสบ ไซนัสอักเสบ คออักเสบ
- ผลต่อผิวหนัง: เช่น มีอาการผื่นคัน
- ผลต่อสภาพจิตใจ: เช่น ซึมเศร้า นอนไม่หลับ ประสาทหลอน
มีข้อควรระวังการใช้ไนโตรอิมิดาโซลอย่างไร?
มีข้อควรระวังการใช้ยาไนโตรอิมิดาโซลเช่น
- ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยาในแต่ละรายการของยาไนโตรอิมิดาโซล
- ห้ามใช้ยานี้กับสตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร เด็ก และผู้สูงอายุ โดยไม่มีคำสั่งจากแพทย์
- กรณีเป็นยารับประทานผู้ป่วยต้องรับประทานยานี้ตามคำสั่งแพทย์อย่างเคร่งครัด ห้ามปรับขนาดรับประทานด้วยตนเองเป็นอันขาด
- ห้ามใช้ยาที่มีสภาพเปลี่ยนไปจากเดิม
- ผู้ที่มีโรคประจำตัวจะต้องแจ้งแพทย์/พยาบาล/เภสัชกรทุกครั้ง ด้วยยาหลายรายการในกลุ่มไนโตรอิมิดาโซลสามารถส่งผลกระทบ/ผลข้างเคียงต่ออาการโรคต่างๆเหล่านั้นได้
- แจ้งแพทย์ทุกครั้งว่ามีการใช้ยาอื่นๆอยู่ด้วยหรือไม่เพื่อป้องกันการเกิดปฏิกิริยาระหว่างยาเหล่านั้นกับยากลุ่มไนโตรอิมิดาโซล
- ปฏิบัติตามคำสั่งแพทย์อย่างเคร่งครัดและมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลตามนัดทุกครั้ง
- ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
- ห้ามใช้ยาหมดอายุ
- ห้ามเก็บยาหมดอายุ
- ***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยากลุ่มไนโตรอิมิดาโซลด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิดและสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ
ไนโตรอิมิดาโซลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
ยาไนโตรอิมิดาโซลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นเช่น
- การรับประทานยา Metronidazole ร่วมกับยาบางกลุ่มอาจทำให้ระดับยาดังกล่าวมีปริมาณในกระแสเลือดสูงมากขึ้นจนทำให้ผู้ป่วยไดัรับผลข้างเคียงต่างๆตามมา หากไม่มีความจำเป็นใดๆควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน ยากลุ่มดังกล่าวเช่น ยา Lithium, Cyclosporin, ยาเคมีบำบัดบางชนิด (เช่น 5-FU และ Busulfan)
- ห้ามใช้ยา Tinidazole ร่วมกับยา Amprenavir ด้วยส่วนประกอบในสูตรตำรับของยา Amprenavir อาจทำปฏิกิริยากับยา Tinidazole และนำมาซึ่งอาการหน้าแดง ปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน เหงื่อออกมาก และกระหายน้ำ
ควรเก็บรักษาไนโตรอิมิดาโซลอย่างไร?
ควรเก็บยาไนโตรอิมิดาโซลตามคำแนะนำในเอกสารกำกับยา เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อนและความชื้น ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์ และไม่เก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น
ไนโตรอิมิดาโซลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
ยาไนโตรอิมิดาโซลที่จำหน่ายในประเทศไทย มียาชื่อการค้าและบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่ายเช่น
| ชื่อการค้า | บริษัทผู้ผลิต |
|---|---|
| Flagyl (ฟลาจิล) | sanofi-aventis |
| Kana-P (กานา-พี) | PP Lab |
| Metrazole (เมทราโซล) | General Drugs House |
| Mepagyl (เมพาจิล) | Thai Nakorn Patana |
| Mefiron (เมไฟรอน) | Chew Brothers |
| Metrogyl (เมโทรจิล) | J.B. Chemicals |
| Metrolex (เมโทรเล็กซ์) | Siam Bheasach |
| Metronidazole GPO (เมโทรนิดาโซล จีพีโอ) | GPO |
| Tindamax (ทินดาแม็กซ์) | Mission Pharmacal Company |
| Fasigyn (ฟาซิกายน์) | Fareva Amboise |
บรรณานุกรม
- https://en.wikipedia.org/wiki/Imidazole [2016,June4]
- https://en.wikipedia.org/wiki/Nimorazole [2016,June4]
- https://en.wikipedia.org/wiki/Metronidazole [2016,June4]
- https://en.wikipedia.org/wiki/Megazol [2016,June4]
- https://en.wikipedia.org/wiki/Dimetridazole [2016,June4]
- https://en.wikipedia.org/wiki/Azanidazole [2016,June4]
- https://en.wikipedia.org/wiki/Nimorazole [2016,June4]
- https://en.wikipedia.org/wiki/Secnidazole [2016,June4]
- https://en.wikipedia.org/wiki/Propenidazole [2016,June4]
- https://en.wikipedia.org/wiki/Ornidazole [2016,June4]
- https://en.wikipedia.org/wiki/Benznidazole [2016,June4]
- http://www.mims.com/thailand/drug/info/metronidazole/?type=brief&mtype=generic [2016,June4]
- http://www.drugs.com/uk/pdf/leaflet/655547.pdf [2016,June4]
- http://www.drugs.com/sfx/metronidazole-side-effects.html [2016,June4]
