ไดพิเวฟริน (Dipivefrin)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 9 กุมภาพันธ์ 2560
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาไดพิเวฟริน(Dipivefrin หรือ Dipivefrin hydrochloride) เป็นสารประกอบที่มีลักษณะเป็นผลึกสีขาวสามารถละลายน้ำได้ดี ทางคลินิกนำมาใช้เป็นยาหยอดตาขนาดความเข้มข้น 0.1% เพื่อรักษาโรคต้อหินประภท/ชนิด Open-angle glaucoma ยานี้ไม่ได้ออกฤทธิ์ลดความดันในตาโดยตรง แต่ตัวยาเองจะต้องถูกเอนไซม์เอสเทอเรส (Esterases,เอนไซม์ที่มีบทบาทในการเปลี่ยนแปลงคุณสมบัติของตัวยาต่างๆ) เปลี่ยนไปเป็นสาร อิพิเนฟริน (Epinephrine) ซึ่งมีฤทธิ์ลดของเหลวในลูกตาโดยเพิ่มการไหลเวียนของของเหลวภายในลูกตา จึงมีผลให้ความดันในลูกตาลดลง

ตัวยาไดพิเวฟรินจะเริ่มออกฤทธิ์ภายใน 30 นาทีหลังการหยอดยา และมีระยะเวลาออกฤทธิ์นานถึงประมาณ 1 ชั่วโมง

ข้อจำกัดบางประการที่ถือเป็นข้อห้ามใช้รวมถึงข้อควรระวังต่างๆที่ผู้บริโภคควรทราบก่อนที่จะใช้ยาไดพิเวฟรินที่สำคัญ ได้แก่

  • ต้องไม่ใช้กับผู้ที่มีประวัติแพ้ยาไดพิเวฟริน
  • ห้ามใช้กับโรคต้อหินประเภท Angle closure glaucoma
  • ห้ามใช้ร่วมกับยากลุ่มเบต้า-บล็อกเกอร์ (Beta-blocker)
  • สตรีมีครรภ์/ตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร และเด็ก จัดเป็นกลุ่มเสี่ยงต่อการเกิดผลข้างเคียงที่รุนแรงจากการใช้ยาทุกประเภทรวมถึงยาไดพิเวฟรินด้วยเช่นกัน ผู้ป่วยกลุ่มนี้จึงควรต้องใช้ยาต่างๆตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น
  • แจ้งให้แพทย์ทราบทุกครั้งว่า เคยเป็นโรคตาชนิดใดๆโดยละเอียด ด้วยยาไดพิเวฟรินอาจสร้างผลกระทบต่ออาการเจ็บป่วยของตาได้เช่นกัน
  • หลังหยอดยาไดพิเวฟริน อาจทำให้เกิดอาการตาพร่า หรือตาแพ้แสงแดดได้ง่าย หากพบอาการดังกล่าว ควรเลี่ยงการขับขี่ยวดยานพาหนะต่างๆ และ/หรือการทำงานกับเครื่องจักรด้วยจะเกิดอุบัติเหตุได้ง่าย

ถึงแม้ ยาไดพิเวฟรินจะเป็นยาหยอดตาที่ใช้เฉพาะที่ แต่การใช้ยานี้อาจก่อให้เกิดอาการข้างเคียง(ผลข้างเคียง)รวมถึงอันตรายต่อตา หากใช้ยานี้ไม่ถูกต้องตามอาการ ดังนั้นก่อนการใช้ยาไดพิเวฟริน ผู้ป่วยควรได้รับการตรวจจากแพทย์เพื่อประเมินสภาพของตา และประเภทของโรคตาว่า เหมาะสมต่อการบำบัดรักษาด้วยยาไดพิเวฟรินหรือไม่

ไดพิเวฟรินมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?

ไดพิเวฟริน

ยาไดพิเวฟรินมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น

  • ใช้บำบัดรักษาโรคต้อหินชนิด Open-angle glaucoma
  • บำบัดภาวะแรงดัน/ความดันตาสูง (Ocular hypertension)

ไดพิเวฟรินมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาไดพิเวฟรินคือ หลังการหยอดตา ตัวยานี้จะแทรกซึมผ่านกระจกตา และจะเกิดปฏิกิริยาไฮโดรไลซ์ (Hydrolysed,ทำปฏิกิริยากับน้ำ)โดยเอนไซม์เอสเทอเรส (Esterases)ที่จะเปลี่ยนยาไดพิเวฟรินไปเป็นสาร อิพิเนฟริน (Epinephrine) ที่จะส่งผลลดปริมาณของเหลวภายในลูกตา โดยเพิ่มการไหลเวียนของของเหลวดังกล่าวออกจากเนื้อเยื่อของตา จากกลไกดังกล่าวจึงก่อให้เกิดฤทธิ์ของการรักษาตามสรรพคุณ

ไดพิเวฟรินมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาไดพิเวฟรินมีรูปแบบการจัดจำหน่ายเป็น ยาหยอดตา ที่มีตัวยาสำคัญ คือ ยา Dipivefrin hydrochloride ขนาดความเข้มข้น 0.1%

ไดพิเวฟรินมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

ยาไดพิเวฟริน มีขนาดการบริหารยา/ใช้ยา เช่น

  • ผู้ใหญ่: หยอดตาครั้งละ 1 หยด ทุกๆ 12 ชั่วโมง โดยใช้หยอดตาข้างที่มีอาการเจ็บป่วยเท่านั้น ห้ามใช้หยอดตาข้างที่เป็นปกติ
  • เด็ก: ทางคลินิก ยังไม่มีข้อบ่งใช้ยานี้ในเด็ก

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาไดพิเวฟริน ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ อย่างเช่น โรคความดันโลหิตสูง รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาไดพิเวฟริน อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนม หรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมหยอดยาควรทำอย่างไร?

หากลืมหยอดตาด้วยยาไดพิเวฟริน สามารถใช้ยาเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการหยอดตาในครั้งต่อไป ไม่ต้องเพิ่มขนาดการหยอดยาเป็น 2 เท่า ให้หยอดตาในขนาดปกติ

ไดพิเวฟรินมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาไดพิเวฟรินอาจก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์ (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ดังต่อไปนี้ เช่น มีภาวะเลือดคั่งในตา/เลือดออกใต้เยื่อตา แสบ–คัน–ระคายเคืองในตา เยื่อตาขาวอักเสบ/เยื่อตาอักเสบ

อนึ่ง อาการข้างเคียงที่อาจพบได้น้อยมาก ได้แก่ หัวใจเต้นเร็ว และมีความดันโลหิตสูง

มีข้อควรระวังการใช้ไดพิเวฟรินอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาไดพิเวฟริน เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
  • ห้ามใช้ยานี้กับสตรีมีครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร และเด็ก โดยไม่มีคำสั่ง จากแพทย์
  • ห้ามปรับขนาดการใช้ยานี้ด้วยตนเอง
  • ห้ามใช้ยาที่มีสภาพเปลี่ยนไปจากเดิม เช่น ยาเปลี่ยนสี หรือมีผง มีตะกอนในยา
  • ห้ามรับประทานหรือใช้ยานี้เป็นยาฉีด
  • ห้ามใช้กับผู้ป่วยโรคต้อหินประเภท Angle closure glaucoma
  • ขณะหยอดตา ห้ามมิให้ปลายหลอดหยดยาสัมผัสกับตา กับนิ้วมือ หรือกับอวัยวะส่วนต่างๆของร่างกาย ทั้งนี้เพื่อป้องกันการปนเปื้อนของเชื้อโรคลงในขวดยา
  • หากพบอาการแพ้ยานี้ เช่น มีอาการตา/ตัวบวม อึดอัดหายใจไม่ออก/หายใจลำบาก มีไข้สูง ผื่นขึ้นเต็มตัว ให้หยุดการใช้ยานี้ และรีบมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลทันที/ฉุกเฉิน
  • ปฏิบัติตามคำสั่งแพทย์อย่างเคร่งครัด และมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลตามแพทย์นัดทุกครั้ง
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง:

ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมยาไดพิเวฟริน) ยาแผนโบราญทุกชนิด อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร และสมุนไพร ต่างๆเสมอ เพราะ ยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกชนิด ควรต้องปฏิบัติตาม ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ไดพิเวฟรินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาไดพิเวฟรินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • ห้ามใช้ยาไดพิเวฟรินร่วมกับยา Ergotamine ด้วยจะทำให้ความดันโลหิตสูงขึ้น รวมถึงยาอาจลดอัตราการไหลเวียนของเลือด และสามารถนำมาด้วยอาการข้างเคียงอื่นๆอีก เช่น ตัวชา ซีด ปวดตามนิ้วมือ–นิ้วเท้า กล้ามเนื้ออ่อนแรง ปวดศีรษะอย่างรุนแรง
  • การใช้ยาไดพิเวฟรินร่วมกับยา Albuterol, Formoterol, Terbutaline, อาจก่อให้เกิดผลข้างเคียงต่อหัวใจ เช่น ทำให้อัตราการเต้นของหัวใจเพิ่มขึ้น ความดันโลหิตสูง หัวใจเต้นผิดจังหวะ หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกัน แพทย์จะปรับขนาดการใช้ยาให้เหมาะสมเป็นกรณีไป

การใช้ยาไดพิเวฟรินร่วมกับยา Midodrine อาจทำให้ความดันโลหิตสูงขึ้น หากไม่มีความจำเป็นใดๆ ควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน

ควรเก็บรักษาไดพิเวฟรินอย่างไร?

ควรเก็บยาไดพิเวฟรินภายใต้อุณหภูมิ 15 - 30 องศาเซลเซียส(Celsius) ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์ และเก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อนและความชื้น

ไดพิเวฟรินมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาไดพิเวฟรินที่จำหน่ายในประเทศไทย มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น

ชื่อการค้าบริษัทผู้ผลิต
PROPINE (โปรพีน)Allergan

บรรณานุกรม

  1. https://s3-us-west-2.amazonaws.com/drugbank/fda_labels/DB00449.pdf?1265922804 [2017,Jan21]
  2. http://www.mims.com/thailand/drug/info/dipivefrine/?type=brief&mtype=generic [2017,Jan21]
  3. https://en.wikipedia.org/wiki/Dipivefrine [2017,Jan21]
  4. https://www.drugs.com/drug-interactions/dipivefrin-ophthalmic-index.html?filter=2&generic_only= [2017,Jan21]