article detail

โพแทสเซียม คลอไรด์ (Potassium chloride)

• โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
• 1 กรกฎาคม 2564
• Tweet

• บทนำ: คือยาอะไร?
• โพแทสเซียม คลอไรด์มีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?
• โพแทสเซียม คลอไรด์มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
• โพแทสเซียม คลอไรด์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
• โพแทสเซียม คลอไรด์มีขนาดรับประทานอย่างไร?
• เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
• หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
• โพแทสเซียม คลอไรด์มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
• มีข้อควรระวังการใช้โพแทสเซียม คลอไรด์อย่างไร?
• โพแทสเซียม คลอไรด์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
• ควรเก็บรักษาโพแทสเซียม คลอไรด์อย่างไร?
• โพแทสเซียม คลอไรด์มีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
• บรรณานุกรม

• ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
• ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
• หัวใจเต้นผิดจังหวะ ภาวะหัวใจเสียจังหวะ (Arrhythmia)
• ภาวะขาดน้ำ (Dehydration)
• ตะคริว (Muscle cramp)
• โรคไต (Kidney disease)
• ท้องเสีย (Diarrhea)

บทนำ: คือยาอะไร?

เกลือแร่โพแทสเซียมในรูปแบบของยาโพแทสเซียม คลอไรด์ (Potassium chloride) คือ ยาที่ทางการแพทย์มักใช้เพื่อชดเชยเกลือแร่โพแทสเซียมให้กับร่างกาย หรือให้กับผู้ป่วยที่เกิดภาวะเกลือแร่โพแทสเซียมในเลือดต่ำ(Hypokalemia)ด้วยเหตุจากโรคต่างๆ เช่น ท้องเสีย หรือ จาก อาเจียน เป็นต้น

ยาโพแทสเซียม คลอไรด์ สามารถดูดซึมได้ดีจากระบบทางเดินอาหาร จากนั้นจะถูกส่งผ่านเข้าไปในเซลล์ของร่างกาย และถูกขับออกมากับปัสสาวะเสียเป็นส่วนมาก บางส่วนจะถูกขับออก ไปกับเหงื่อและอุจจาระ

คณะกรรมการอาหารและยาของไทยได้บรรจุ ยาโพแทสเซียม คลอไรด์ ลงในบัญชียาหลักแห่งชาติ โดยถูกระบุเป็นทั้ง ยาทั่วไป และ ยาอันตราย สำหรับรูปแบบของผลิตภัณฑ์ที่มีจำหน่ายในท้องตลาดยาได้แก่ ยาเม็ด ยาน้ำ และยาฉีด

ตามสถานพยาบาลต่างๆจะจัดให้โพแทสเซียม คลอไรด์เป็นยาที่มีความเสี่ยงสูงหากมีการใช้ยาเกินขนาด จะส่งผลเสียต่อร่างกาย เช่น มีความรู้สึกสัมผัสเพี้ยนไป (Paresthesia), เกิดสภาวะปิดกั้นการทำงานของหัวใจส่งผลมีอาการหัวใจเต้นผิดจังหวะและปลอกประสาทเสื่อม การใช้ยานี้จึงควรต้องเคร่งครัดและปฏิบัติตัวตามคำสั่งของแพทย์ผู้รักษาเท่านั้น

อนึ่ง: โพแทสเซียม (Potassium) จัดเป็นเกลือแร่ที่มีความจำเป็นต่อร่างกายโดยเฉพาะในเรื่องการเต้นของหัวใจ มนุษย์ได้รับเกลือแร่โพแทสเซียมจากอาหารที่รับประทานอยู่เป็นประจำวันโดยเฉพาะอาหารประเภทผักและผลไม้

โพแทสเซียม คลอไรด์มีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?

ยาโพแทสเซียม คลอไรด์มีสรรพคุณรักษาโรค/ข้อบ่งใช้ เช่น

• รักษาผู้ป่วยที่มีภาวะเกลือแร่โพแทสเซียมในเลือดต่ำ
• ป้องกันภาวะเกลือแร่โพแทสเซียมในเลือดต่ำ

โพแทสเซียม คลอไรด์มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาโพแทสเซียม คลอไรด์ คือ ตัวยาเป็นหมู่เกลือแร่ที่มีประจุไฟฟ้า พบในของเหลวที่อยู่ในเซลล์ของร่างกายมนุษย์ และมีหน้าที่ เช่น

1. นำกระแสประสาทในหัวใจ สมอง กล้ามเนื้อลาย, กล้ามเนื้อเรียบ ส่งผลให้กล้ามเนื้อหัว ใจและกล้ามเนื้อต่างๆมีการหดตัว

2. ช่วยให้ไตทำงานได้ตามปกติ

3. เป็นเกลือแร่ที่ทำให้เกิดความสมดุลของความเป็นกรดด่างของร่างกาย

4. เป็นปัจจัยในกระบวนการเผาผลาญคาร์โบไฮเดรต

5. เป็นตัวกำหนดควบคุมการหลั่งกรดในกระเพาะอาหาร

จากหน้าที่ของเกลือแร่โพแทสเซียมที่กล่าวมาทั้งหมด เมื่อร่างกายได้รับปริมาณเกลือแร่โพแทสเซียมที่พอดีและเหมาะสม จะทำให้กลไกระบบการทำงานของอวัยวะและของกระบวน การเผาผลาญสารอาหารในร่างกายกลับเข้าสู่ภาวะปกติ

โพแทสเซียม คลอไรด์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาโพแทสเซียม คลอไรด์มีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

• ยาเม็ดชนิดรับประทาน ขนาด 500 และ 750 มิลลิกรัม/เม็ด
• ยาน้ำชนิดรับประทาน ขนาด 500 มิลลิกรัม/5 มิลลิลิตร
• ยาฉีด ขนาด 1.5 กรัม/10 มิลลิลิตร
• ยาฉีด ขนาด 3.5 กรัม/20 มิลลิลิตร

โพแทสเซียม คลอไรด์มีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยาโพแทสเซียม คลอไรด์มีขนาดรับประทานสำหรับป้องกันและรักษาภาวะเกลือแร่ โพแทสเซียมในเลือดต่ำ เช่น

• ผู้ใหญ่: รับประทาน 1,000 - 1,500 มิลลิกรัม แบ่งรับประทานวันละ 3 ครั้ง และควรรับ ประทานยาโพแทสเซียม คลอไรด์พร้อมอาหารเพื่อลดการระคายเคืองต่อระบบทางเดินอาหาร
• เด็ก (นิยามคำว่าเด็ก): ขนาดรับประทานยานี้ในเด็ก ขึ้นกับอายุ น้ำหนักตัวของเด็ก และความรุนแรงของอาการ ขนาดยาจึงอยู่ในดุลพินิจของแพทย์
• การรับประทานยานี้ในเชิงป้องกันหรือรักษานั้น จะต้องเป็นไปตามคำวินิจฉัยของแพทย์ผู้ ป่วยควรใช้ยาตามที่แพทย์แนะนำอย่างเคร่งครัด ห้ามผู้ป่วยปรับขนาดรับประทานยาด้วยตนเอง

*****หมายเหตุ: ขนาดยา และระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ผู้รักษาได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษา แพทย์ หรือเภสัชกร ก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาโพแทสเซียมคลอไรด์ ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น

• ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก/ หอบเหนื่อย
• มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยา หรืออาหารเสริมอะไรอยู่ เพราะยาโพแทสเซียมคลอไรด์อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆ และ/หรือกับอาหารเสริมที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
• หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาโพแทสเซียม คลอไรด์ สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

โพแทสเซียม คลอไรด์มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาโพแทสเซียม คลอไรด์สามารถก่อให้เกิด ผล/ อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น

• มีภาวะระคายเคืองในช่องทางเดินอาหาร
• อาจพบภาวะเกลือแร่โพแทสเซียมในเลือดสูงเกินซึ่งมีอาการ เช่น
  • คลื่นไส้-อาเจียน
  • ท้องเสีย
  • เป็นตะคริวที่หน้าท้อง
  • กล้ามเนื้ออ่อนแรง
  • ปัสสาวะบ่อย
  • อุจจาระมีสีคล้ำ

มีข้อควรระวังการใช้โพแทสเซียม คลอไรด์อย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาโพแทสเซียม คลอไรด์ เช่น

• ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
• ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยที่มีเกลือคลอไรด์ (Chloride, เกลือแร่ชนิดหนึ่งที่ช่วยคงสมดุลภาวะความเป็นกรดด่างของร่างกาย) มากผิดปกติ
• ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยโรคไตระยะรุนแรง
• ระหว่างการใช้ยานี้ ให้ระวังความผิดปกติของไต อาการของโรคหัวใจ, ภาวะขาดน้ำชนิดเฉียบพลัน
• ระวังการใช้ยานี้กับ สตรีตั้งครรภ์ เด็ก (นิยามคำว่าเด็ก) และผู้สูงอายุ
• หยุดการใช้ยานี้เมื่อมีอาการ คลื่นไส้-อาเจียน อย่างรุนแรง หรือเมื่อพบอาการผิดปกติต่าง ๆ
• ห้ามแบ่งยานี้ให้ผู้อื่นใช้
• ห้ามใช้ยาหมดอายุ
• ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมโพแทสเซียม คลอไรด์ด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกชนิดควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

โพแทสเซียม คลอไรด์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาโพแทสเซียม คลอไรด์ มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

• การใช้ยาโพแทสเซียม คลอไรด์ ร่วมกับยา Amiloride (ยาขับปัสสาวะ), Captopril, Spiro nolactone, สามารถทำให้ระดับยาโพแทสเซียม คลอไรด์ในกระแสเลือดสูงเกิน หรือเกิดภาวะไตวาย กล้ามเนื้อเป็นอัมพาต หัวใจเต้นผิดจังหวะ หากมีความจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกัน แพทย์จะปรับขนาดรับประทานให้เหมาะสมกับผู้ป่วยเป็นรายบุคคลไป
• การใช้ยาโพแทสเซียม คลอไรด์ ร่วมกับยา Amitriptyline, Chlorpheniramine, Chlorpro mazine, Diphenhydramine, Doxylamine (ยาแก้แพ้) สามารถเพิ่มการระคายเคืองในกระเพาะอาหารและลำไส้เล็กส่วนต้นจนอาจทำให้เกิดแผลขึ้นได้ (อ่านเพิ่มเติมในเว็บ haamor.com บท ความเรื่อง แผลในกระเพาะอาหาร) หรืออาจมีอาการปวดท้อง วิงเวียน อุจจาระมีสีคล้ำ คลื่นไส้-อาเจียน เบื่ออาหาร เป็นต้น หากไม่มีความจำเป็นใดๆควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน

ควรเก็บรักษาโพแทสเซียม คลอไรด์อย่างไร?

ควรเก็บรักษายาโพแทสเซียม คลอไรด์ เช่น

• ยาฉีด: เก็บภายใต้อุณหภูมิ 15 - 30 องศาเซลเซียส (Celsius)
• ยาเม็ดและยาน้ำชนิดรับประทาน: เก็บภายใต้อุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส
• ยาทุกรูปแบบ:
  • ห้ามเก็บในช่องแช่แข็งของตู้เย็น
  • เก็บยาให้พ้น แสงแดด ความชื้น
  • เก็บยาในภาชนะปิดมิดชิด
  • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
  • ไม่ควรเก็บยาในห้องน้ำ

โพแตสเซียม คลอไรด์มีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาโพแทสเซียม คลอไรด์ มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต เช่น

บรรณานุกรม

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Potassium_chloride#Synthesis_and_production [2021,June26]
2. https://www.drugs.com/potassium_chloride.html [2021,June26]
3. https://www.mims.com/thailand/drug/info/potassium%20chloride?mtype=generic [2021,June26]
4. https://www.mims.com/thailand/drug/info/potassium%20chloride%20atlantic [2021,June26]
5. https://www.mims.com/Thailand/drug/info/Addi-K/?type=brief [2021,June26]
6. https://www.livestrong.com/article/126973-foods-potassium-chloride/ [2021,June26]