โดรนาบินอล (Dronabinol)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 3 ตุลาคม 2562
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาโดรนาบินอล(Dronabinol) เป็นสารประกอบสังเคราะห์จำพวก แคนาบินอยด์ (Synthetic cannabinoids,สารมีฤทธิคล้ายกัญชา) มีการจำหน่ายในต่างประเทศโดยใช้เป็นยากระตุ้นให้อยากอาหาร แก้อาการอาเจียน หรือใช้บรรเทาอาการในโรคนอนหลับแล้วหยุดหายใจ ตัวยาชนิดนี้เป็นที่ยอมรับให้ใช้กับผู้ป่วย เอชไอวี ที่มีอาการเบื่ออาหาร รวมถึงผู้ที่มีอาการคลื่นไส้-อาเจียน เนื่องจากการใช้ยาเคมีบำบัด

รูปแบบเภสัชภัณฑ์ของ ยาโดรนาบินอล เป็นยารับประทานทั้งชนิดแคปซูลนิ่มและยาน้ำ หลังการดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือด ตัวยาประมาณครึ่งหนึ่งจะถูกร่างกายเปลี่ยนเป็นสาร เมแทบอไลต์(Metabolite, สารในกระบวนการสร้างและสลาย)ที่มีชื่อว่า ‘11-OH-delta-9-THC ‘ ซึ่งเป็นสารออกฤทธิ์อีกหนึ่งตัว

ร่างกายต้องใช้เวลาในการกำจัดยาโดรนาบินอลกับเมแทบอไลต์ของมันอยู่ในช่วง 4–36 ชั่วโมง โดยผ่านทิ้งไปกับปัสสาวะและอุจจาระ

การใช้ยาโดรนาบินอลต้องอยู่ภายใต้การควบคุมดูแลของแพทย์เท่านั้น ทั้งนี้ด้วยยาโดรนาบินอลมีผลต่อระบบประสาทส่วนกลาง และอาจก่อให้มีภาวะติดยาขึ้นได้

*การใช้ยาโดรนาบินอลเกินขนาดอาจทำให้เกิด

  • ประสาทหลอน/เห็นภาพหลอน
  • มีภาวะตาแดง
  • ปากแห้ง
  • หัวใจเต้นเร็ว
  • การเคลื่อนไหวของร่ากายทำได้ยาก
  • พูดจาไม่ชัด
  • ความดันโลหิตต่ำ
  • อาจมีอาการชักตามมา

อย่างไรก็ตาม เราจะยังไม่พบเห็นการจำหน่ายยาชนิดนี้ในประเทศไทยแต่ที่ต่างประเทศจะคุ้นเคยการใช้ยานี้ภายใต้ชื่อการค้าว่า Marinol และ Syndros

โดรนาบินอลมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?

โดรนาบินอล

โดรนาบินอลมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น

  • ใช้เป็นยากระตุ้นให้อยากอาหารในผู้ป่วยเอชไอวี
  • ช่วยบรรเทาอาการ คลื่นไส้-อาเจียนในผู้ป่วยที่ได้รับยาเคมีบำบัด

โดรนาบินอลมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

ตัวยาโดรนาบินอลมีกลไกการออกฤทธิ์โดย ตัวยาจะกระตุ้น ตัวรับ /หน่วยรับความรู้สึก(Receptor)ที่พบตามเนื้อเยื่อประสาทในร่างกายซึ่งมีชื่อเรียกว่า Cannabinoid-1 และ Cannabinoid-2 receptors การกระตุ้นตัวรับ/หน่วยรับความรู้สึกดังกล่าวส่งผลให้เกิดความอยากอาหาร ลดอาการปวด ตลอดจนทำให้ระบบการทำงานของกระเพาะอาหาร-ลำไส้กลับมาเป็นปกติ

โดรนาบินอลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาโดรนาบินอลมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

  • ยาน้ำชนิดรับประทาน ที่ประกอบด้วยตัวยา Dronabinol ขนาด 5 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร
  • ยาแคปซูลนิ่มที่ประกอบด้วยตัวยา Dronabinol ขนาด 2.5 และ 5 มิลลิกรัม/แคปซูล

โดรนาบินอลมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยาโดรนาบินอลมีขนาดรับประทาน เช่น

ก. กระตุ้นความอยากอาหารในผู้ป่วยเอชไอวี:

  • ผู้ใหญ่: รับประทานยาขนาด 2.1 มิลลิกรัม วันละ 2 ครั้ง ก่อนอาหารกลางวันและ อาหารเย็น 1 ชั่วโมง กรณีเกิดผลข้างเคียงขึ้นกับประสาทส่วนกลาง แพทย์อาจปรับ ลดขนาดการรับประทานเหลือวันละ1ครั้งก่อนอาหารเย็น

ข. บรรเทาอาการคลื่นไส้-อาเจียนในผู้ป่วยที่ได้รับยาเคมีบำบัด:

  • ผู้ใหญ่:
    • รับประทานยาก่อนเข้ารับการทำเคมีบำบัด 1–3 ชั่วโมง ขนาด 4.2 มิลลิกรัม/พื้นที่ผิวของร่างกาย
    • หลังการทำเคมีบำบัดให้รับประทานยาต่อ 4-6 ครั้ง/วัน

*อนึ่ง:

  • ในเด็ก: ยังไม่มีข้อมูลด้าน ประสิทธิผล ความปลอดภัย และขนาดการใช้ยานี้ในเด็ก

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยา ควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาโดรนาบินอล ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร เช่น

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ เช่น โรคหัวใจ/ โรคหัวใจ2 โรคตับ โรคไต รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาโดรนาบินอลอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

กรณีลืมรับประทานยาโดรนาบินอล สามารถรับประทานทันทีที่นึกขึ้นได้ หากเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ห้ามเพิ่มขนาดรับประทานเป็น2เท่า ให้รับประทานยาที่ขนาดปกติเท่านั้น

โดรนาบินอลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาโดรนาบินอล สามารถก่อให้เกิด ผล/อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกาย เช่น

  • ผลต่อระบบประสาทส่วนกลาง: เช่น วิงเวียน ปวดศีรษะ/ปวดหัว ประสาทหลอน สั่น รู้สึกสับสน พูดจาลำบาก กระสับกระส่าย วิตกกังวล เคลิบเคลิ้ม ง่วงนอน เดินเซ ฝันร้าย
  • ผลต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด:เช่น ชีพจรเต้นผิดปกติ หัวใจเต้นเร็ว หลอดเลือดขยายตัวจนเกิดอาการหน้าแดง ความดันโลหิตต่ำ
  • ผลต่อระบบทางเดินอาหาร:เช่น ปวดท้อง คลื่นไส้-อาเจียน ท้องเสีย เบื่ออาหาร
  • ผลต่อตับ: เช่น เอนไซม์การทำงานของตับในเลือดสูงขึ้น
  • ผลต่อกล้ามเนื้อ:เช่น กล้ามเนื้ออ่อนแรง
  • ผลต่อผิวหนัง:เช่น เหงื่อออกมากขึ้น

มีข้อควรระวังการใช้โดรนาบินอลอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาโดรนาบินอล เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยาชนิดนี้
  • ห้ามใช้ยานี้กับ สตรีมีครรภ์ สตรีในภาวะให้นมบุตร และ เด็ก
  • ห้ามใช้ยานี้กับผู้ที่แพ้น้ำมันงา ด้วยน้ำมันงาถูกใช้เป็นตัวทำละลายของตัวยาในสูตรตำรับ
  • ห้ามปรับขนาดรับประทานยาด้วยตนเอง
  • กรณีมีอาการวิงเวียนศีรษะหลังรับประทานยานี้ ให้หลีกเลี่ยงการขับขี่ยวดยานพาหนะทุกชนิด รวมถึงการทำงานกับเครื่องจักร เพราะเป็นสาเหตุเกิดอุบัติเหตุได้ง่าย
  • ปฏิบัติตามคำแนะนำของ แพทย์ เภสัชกร พยาบาล และมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลตามแพทย์นัดหมายทุกครั้ง
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมยาโดรนาบินอลด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตาม ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ

โดรนาบินอลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาโดรนาบินอลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • ห้ามรับประทานยาโดรนาบินอลร่วมกับสุรา ด้วยสามารถกระตุ้นภาวะ Disulfiram-like reactions ได้
  • ห้ามรับประทานยาโดรนาบินอลร่วมกับยาเอนไซม์อินฮิบิเตอร์(CYP2C9 และ CYP3A4 inhibitors) ด้วยจะทำให้ระดับยาโดรนาบินอลในร่างกายมีปริมาณความเข้มข้นสูงขึ้นและก่อให้เกิดอาการข้างเคียงต่างๆต่อร่างกายตามมา
  • ห้ามรับประทานยาโดรนาบินอลร่วมกับยาเอนไซม์อินดิวเซอร์ (CYP2C9 และ CYP3A4 inducers) เพราะจะทำให้ระดับยาโดรนาบินอลในร่างกายลดต่ำลงและส่งผลให้ประสิทธิภาพการรักษาของยานี้ ด้อยลง

ควรเก็บรักษาโดรนาบินอลอย่างไร?

ควรเก็บรักษายาโดรนาบินอล เช่น

  • เก็บยาภายใต้อุณหภูมิ 8–15 องศาเซลเซียส(Celsius)
  • ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งตู้เย็น
  • เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น
  • ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์
  • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
  • ไม่เก็บยาที่หมดอายุ
  • ไม่ทิ้งยาลงในแม่น้ำคูคลองตามธรรมชาติ

โดรนาบินอลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาโดรนาบินอล มียาชื่อการค้าและบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น

ชื่อการค้าบริษัทผู้ผลิต
Syndros (ซินดรอส)Renaissance Lakewood
Marinol (มารินอล)Banner pharmacaps

บรรณานุกรม

  1. https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2005/018651s021lbl.pdf [2019,Sept14]
  2. https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2017/205525s003lbl.pdf [2019,Sept14]
  3. https://en.wikipedia.org/wiki/Dronabinol [2019,Sept14]
  4. https://www.drugbank.ca/drugs/DB00470 [2019,Sept14]