โดนีพีซิล (Donepezil)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 26 ตุลาคม 2563
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาโดนีพีซิล (Donepezil) เป็นยาสำหรับรักษาภาวะสมองเสื่อมชนิดที่มีอาการอัลไซเมอร์ (Alzheimer’s disease) ถูกพัฒนาขึ้นในปี ค.ศ. 1983 (พ.ศ. 2526) และเปิดตัวโดยใช้ชื่อการค้าว่า “Aricept” รูปแบบผลิตภัณฑ์จะเป็นยาชนิดรับประทาน

การดูดซึมของยาโดนีพีซิลจากระบบทางเดินอาหารมีถึงประมาณ 100% เมื่อยานี้เข้าสู่กระแสเลือดจะเข้าจับตัวกับพลาสมาโปรตีนประมาณ 96% ร่างกายต้องใช้เวลาประมาณ 70 ชั่วโมงในการกำจัดยานี้ประมาณ 50% ออกจากกระแสเลือด

การรับประทานยานี้เพียงวันละครั้ง ก็เพียงพอที่จะควบคุมอาการผู้ป่วยให้ดูเหมือนปกติ แต่ไม่สามารถรักษาให้โรคหายขาดได้ การใช้ยานี้จำเป็นต้องใช้แบบต่อเนื่องโดยแพทย์จะให้รับประทานยาในขนาดเริ่มต้นที่น้อยๆก่อน แล้วค่อยๆปรับขนาดรับประทานเพิ่มขึ้นหลังจากนั้นอีก 4 - 6 สัปดาห์

ยาโดนีพีซิล มีผลข้างเคียงที่สามารถพบได้ทั่วไป เช่น มีอาการหัวใจเต้นช้า, คลื่นไส้, ท้องเสีย,

ด้วยความจำเพาะเจาะจงของโรค รวมถึงความเหมาะสมและปลอดภัยต่อตัวผู้ป่วยเอง การรับ ประทานยานี้จะต้องเป็นไปตามคำสั่งของแพทย์ผู้รักษาเท่านั้น และผู้ป่วยไม่สมควรปรับเปลี่ยนขนาดการรับประทานยาเองโดยเด็ดขาด

โดนีพีซิลมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?

โดนีพีซิล

ยาโดนีพีซิลมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้:

  • ใช้รักษาโรคสมองเสื่อมที่มีอาการอัลไซเมอร์ร่วมด้วย

โดนีพีซิลมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาโดนีพีซิลคือ ตัวยาจะออกฤทธิ์ที่สมอง โดยจะไปยับยั้งและขัดขวางการทำงานของเอนไซม์ Acetylcholinesterase (เอนไซม์ที่ทำลายสารสื่อประสาท Acetylcholine) จึงส่งผลให้อาการความจำเสื่อมดีขึ้นเป็นลำดับ

โดนีพีซิลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาโดนีพีซิลมีรูปแบบการจัดจำหน่าย:

  • เป็นยาเม็ดชนิดรับประทานขนาด 5 และ 10 มิลลิกรัม/เม็ด

โดนีพีซิลมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยาโดนีพีซิลมีขนาดรับประทาน เช่น

  • ผู้ใหญ่และผู้สูงอายุ: เริ่มต้นรับประทาน 5 มิลลิกรัมก่อนนอนวันละครั้ง หากจำเป็นสามารถ เพิ่มขนาดรับประทานเป็น 10 มิลลิกรัมก่อนนอนวันละครั้ง หลังจากใช้ยาขนาดเริ่มต้นไปแล้ว 4 - 6 สัปดาห์ แพทย์อาจแนะนำการปรับขนาดรับประทาน ซึ่งสูงสุดไม่เกิน 10 มิลลิกรัม/วัน โดยสามารถรับประทานยานี้ก่อนหรือหลังอาหารก็ได้
  • เด็ก: ยังไม่มีการศึกษาแน่ชัดถึงการใช้ยานี้ในเด็ก การใช้จึงขึ้นกับดุลพินิจของแพทย์

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาโดนีพีซิลด้วย ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่น/หายใจติดขัด/หายใจลำบาก /หอบเหนื่อย
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาโดนีพีซิลอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาโดนีพีซิล สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

โดนีพีซิลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาโดนีพีซิลสามารถก่อให้เกิดผล/ อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น

  • คลื่นไส้-อาเจียน
  • เบื่ออาหาร
  • น้ำหนักตัวลด
  • ท้องเสีย
  • นอนไม่หลับ
  • อ่อนแรง
  • เป็นตะคริว
  • ปวดหัว
  • วิงเวียน
  • หัวใจเต้นช้า
  • มีอาการชัก
  • ตรวจเลือดพบ ค่า เอนไซม์การทำงานของตับผิดปกติ
  • จิตหลอน/ประสาทหลอนเกิดขึ้น
  • ก้าวร้าว

*อนึ่ง: ผู้ได้รับยานี้เกินขนาด อาจพบอาการ

  • น้ำลายมาก
  • ความดันโลหิตต่ำ
  • หัวใจเต้นช้า
  • หายใจติดขัด/หายใจลำบาก
  • ชักกระตุก และ
  • อาจถึงขั้นเสียชีวิต (ตาย)

ทั้งนี้ การรักษาอาการต่างๆดังกล่าวต้องอาศัยหัตถการทางการแพทย์ในสถานพยาบาล และยา (Antidote)ที่ใช้บำบัดอาการ เช่น ยา Atropine โดยต้องเป็นไปตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น ดังนั้นเมื่อมีอาการดังกล่าวจึงควรต้องรีบไปโรงพยาบาลโดยเร็ว

มีข้อควรระวังการใช้โดนีพีซิลอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาโดนีพีซิล เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
  • ระวังการใช้ยานี้กับผู้ป่วยด้วยโรคหัวใจ
  • ยานี้อาจทำให้กรดในกระเพาะอาหารหลั่งออกมามากขึ้น จึงควรระวังการใช้ยากับผู้ที่มี แผลในกระเพาะอาหาร
  • ระวังการใช้ยานี้กับ ผู้ป่วยโรคหืด ผู้ที่มีประวัติเป็นโรคลมชัก ผู้มีโรคถุงน้ำดี (เช่น นิ่วในถุงน้ำดี) ผู้ป่วยต่อมลูกหมากโต
  • ไม่แนะนำการใช้ยากับ เด็ก สตรีตั้งครรภ์ หรือ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาโดนีพีซิลด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

โดนีพีซิลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาโดนีพีซิลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • การใช้ยาโดนีพีซิล ร่วมกับ สารสกัดจากเม็ดแป๊ะก๊วย (Ginkgo biloba) สามารถทำให้ผลข้าง เคียงของยาโดนีพีซิลเพิ่มมากขึ้น จึงควรหลีกเลี่ยงการรับประทานร่วมกัน
  • การใช้ยาโดนีพีซิล ร่วมกับยา ในกลุ่มเบต้า-บล็อกเกอร์ (Beta blocker) สามารถเพิ่มภาวะ หัวใจเต้นช้าได้มากยิ่งขึ้น หากต้องใช้ยาร่วมกัน แพทย์จะปรับขนาดรับประทานให้เหมาะสมกับผู้ป่วยเป็นกรณีไป
  • การใช้ยาโดนีพีซิล ร่วมกับ ยาแก้ปวดบางตัว เช่นยา Tramadol อาจเป็นเหตุให้กระตุ้นอาการชักเกิดขึ้นได้ หากไม่มีความจำเป็นใดๆควรเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน
  • การใช้ยาโดนีพีซิล ร่วมกับ ยาแก้แพ้บางตัว เช่นยา Chlorpheniramine อาจทำให้ประสิทธิภาพของยาโดนีพีซิลลดน้อยลง จึงควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน

ควรเก็บรักษาโดนีพีซิลอย่างไร?

สามารถเก็บยาโดนีพีซิล:

  • เก็บยาภายใต้อุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส (Celsius)
  • ไม่เก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น
  • ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์
  • เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อน และความชื้น
  • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

โดนีพีซิลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาโดนีพีซิลที่จำหน่ายในประเทศไทย มียาชื่อการค้าอื่นและบริษัทผู้ผลิตเช่น

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
Aricept Evess (อาริเซพท์ อีเวส) Eisai
Donept (โดเนพท์) Eisai
Dozemo (โดซีโม) Sandoz
Tonizep (โทไนเซพ) T. O. Chemicals

บรรณานุกรม

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Donepezil [2020,Oct24]
  2. https://medlineplus.gov/druginfo/meds/a697032.html#other-uses [2020,Oct24]
  3. http://www.mims.com/Captcha/DefaultCaptcha?returnUrl=http%3a%2f%2fwww.mims.com%2fUSA%2fdrug%2finfo%2fdonepezil%2f%3ftype%3dfull%26mtype%3dgeneric#Dosage [2020,Oct24]
  4. https://www.drugs.com/drug-interactions/donepezil.html [2020,Oct24]
  5. http://www.mims.com/Captcha/DefaultCaptcha?returnUrl=http%3a%2f%2fwww.mims.com%2fThailand%2fdrug%2finfo%2fAricept%2520Evess%2f%3ftype%3dbrief [2020,Oct24]