เฮกซิน (Hexin)

  • โดย ภ.ญ. นลินี งามโชคชัยเจริญ
  • 4 พฤษภาคม 2563
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาเฮกซิน (Hexin) เป็นยาที่ใช้สำหรับรักษาโรคหิด เหา หรือโลน ซึ่งโรคดังกล่าวเกิดจาก ปรสิตชนิดหนึ่งที่ดำรงชีวิตอยู่บนผิวหนังคน (Ectoparasite) ซึ่งโรคมักจะเกิดในชุมชนแออัดและสามารถติดต่อไปยังคนรอบข้างได้ง่าย (อ่านเพิ่มเติมเรื่องโรคเหล่านี้ได้ในเว็บ haamor.com บท ความเรื่อง โรคหิด และเรื่อง เหาและโลน)

ยาเฮกซินมีตัวยาสำคัญชื่อ Gamma benzene hexachloride (แกมมา เบนซีน เฮกซะคลอ ไรด์) เป็นตัวยาที่มีมานาน และเป็นยาที่ใช้ในการกำจัด หิด เหา โลน และทำลายระยะตัวอ่อนของปรสิตเหล่านี้ได้

ยาเฮกซินมีสรรพคุณอย่างไร?

เฮกซิน

ยาเฮกซินมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น

  • ใช้สำหรับฆ่าเชื้อหิด (Sarcoptes scabiei หรือ Scabies), เหา (Pediculus capitis หรือ Head lice), และโลน (Phthirius Pubis หรือ Pubis lice), รวมถึงตัวอ่อนในไข่ของปรสิตเหล่านี้ด้วย

    • ยาเฮกซินมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

    ยาเฮกซินมีกลไกการออกฤทธิ์ โดยตัวยามีพิษต่อระบบประสาทของปรสิต ตัวยาจะถูกดูด ซึมเข้าโดยตรงไปในตัวปรสิต และไปกระตุ้นระบบประสาทของปรสิตทำให้ปรสิตชักและตายไปใน ที่สุด

    ยาเฮกซินมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

    ยาเฮกซินรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

    • โลชัน (20 - 60 มิลลิลิตร): สำหรับรักษาเหา หิด และโลน
    • ครีม (20 - 60 กรัม) : สำหรับรักษาเหา หิด และโลน
    • เจล (10 - 50 กรัม): สำหรับรักษาเหา หิด และโลน
    • แชมพู (60 มิลลิลิตร): สำหรับรักษาเหาและโลน

    เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์และเภสัชกรอย่างไร?

    เมื่อมีการสั่งยาเฮกซิน ควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น

    • ควรแจ้งว่า เคยใช้ยาเฮกซินหรือยารักษา หิด เหา โลน มาก่อนหรือไม่
    • ควรแจ้งแพทย์และเภสัชให้ทราบถึงโรคประจำตัว เช่น เคยเป็น โรคลมชัก โรคเอดส์ โรคกล้ามเนื้ออ่อนแรง หรือผื่นผิวหนังอักเสบ มาก่อนหรือไม่ รวมถึงการแพ้ยาต่างๆที่เคยใช้มาก่อน
    • ควรแจ้งแพทย์และเภสัชกรให้ทราบถึง ยา หรือวิตามิน หรืออาหารเสริม ที่กำลังทานอยู่
    • สตรีวัยเจริญพันธุ์ควรแจ้งว่า มีการตั้งครรภ์ /มีครรภ์ หรือให้นมบุตรหรือไม่
    • ควรแจ้งว่ามีเด็กเล็กอยู่ในบ้านหรือไม่

    มีวิธีใช้ยาเฮกซินอย่างไร?

    เนื่องจากยาเฮกซินมีผลข้างเคียงหลายประการ ดังนั้นก่อนใช้ยาเฮกซินควรต้องสอบถามวิธีใช้จาก แพทย์ พยาบาล หรือเภสัชกร และต้องอ่านเอกสารกำกับยาให้เข้าใจดีเสียก่อน ถ้าไม่เข้าใจต้องสอบถามจาก แพทย์ พยาบาล หรือเภสัชกร จนเข้าใจดี ทั้งนี้ โดยทั่วไปมีวิธีใช้ยานี้ เช่น

    ก. สำหรับรักษาโรคหิด: ใช้เฉพาะภายนอกเท่านั้น (อ่านเพิ่มเติมในเว็บ haamor.com เรื่อง ยาใช้ภายนอก) โดยทายาบางๆหลังอาบน้ำให้สะอาดอย่างน้อย 1 ชั่วโมง โดยชโลมลงบนผิวหนังที่แห้งและเย็น ห้ามทาบนผิวหนังที่เปียกและร้อนโดยเด็ดขาด และนวดทั่วตัว ทั้งส่วนที่เป็นและไม่เป็นหิด โดยทาตั้งแต่ส่วนคอจรดนิ้วมือและนิ้วเท้า ทิ้งไว้ 8 - 12 ชั่วโมง แล้วล้างออก โดยการล้างออกห้ามใช้น้ำอุ่น/น้ำร้อนเพราะผิวหนังที่ร้อนจะทำให้ยาซึมเข้าผ่านร่างกายมากขึ้น(ผลข้าง เคียงจากยาจะสูงขึ้น) นอกจากนี้ผิวหนังที่ชโลมยานี้ ห้ามใช้ครีมหรือโลชันอื่นร่วมกับใช้ยาเฮกซินนี้

    ข. สำหรับการรักษาเหา: ให้สระผมให้สะอาด ขณะสระ ห้ามเกาหนังศีรษะ หลังสระ เช็ดผมให้แห้ง แล้วให้ทายานี้ที่ผม ขยี้ให้ทั่ว ใช้ผ้าโพกหัว/ผมทิ้งไว้ประมาณ 12 ชั่วโมง สามารถใช้ยาตอนหัวค่ำและสระผมทำความสะอาดช่วงเช้าได้ สามารถใช้ซ้ำหลังห่างจากใช้ครั้งแรกประมาณ 8 - 10 วัน โดยยาสามารถขจัดตัวเหา ไข่เหา และเพื่อให้เหาและไข่เหาหลุดจากเส้นผมง่ายขึ้น อาจล้างผมโดยใช้น้ำส้มสายชู 1 ส่วน น้ำ 2 ส่วน แล้วใช้หวีซี่ถี่ๆ (หวีเสนียด, หวีที่ใช้กำจัดเหา) สางผมเพื่อให้เหาและไข่เหาหลุดไปกับหวี

    ค. สำหรับการรักษาโลน: สิ่งแรกควรโกนขนบริเวณหัวเหน่า (ขนบริเวณอวัยวะเพศ)ให้หมดก่อน ต่อจากนั้น ตามด้วยการใช้ยาเหมือนกับการรักษาเหา

    อนึ่ง:

    • ถ้าใช้เป็นยา Jacutin gel (จาคูติน เจล) จะเป็นตัวยา 0.3% Gamma benzene hexa chloride ให้ทำซ้ำดังวิธีใช้ข้างต้นอีก 2 วัน
    • แต่ยาเฮกซิน เป็นตัวยา 1% Gamma benzene hexa chloride ควรใช้ยาเพียงครั้งเดียว

    อีกประการที่สำคัญ เมื่อมีการใช้ยาเฮกซิน ผู้เป็นโรคต้องอาบน้ำให้สะอาด เปลี่ยนของใช้ และเครื่องนุ่งห่มทั้งหมดก่อนใช้ยานี้ โดยนำอุปกรณ์เครื่องใช้ทั้งหมดซัก/ทำความสะอาดด้วยน้ำร้อนอย่างน้อย 5 นาที หรือใส่ในถุงพลาสติกปิดแน่นประมาณ 7 วันเพื่อฆ่าเชื้อปรสิตเหล่านี้ เพราะ

    • หิดสามารถอยู่นอกร่างกายได้ประมาณ 72 ชั่วโมง
    • ส่วนเหาหรือโลนอยู่นอกร่างกายได้ประมาณ 24 ชั่วโมง

    นอกจากนี้ ผู้ใกล้ชิดผู้เป็นโรค ควรต้องทำการรักษาร่วมด้วย ทั้งการทายาและการดูแลเครื่อง ใช้ในบ้าน เพื่อป้องกันการติดต่อกันและการกลับเป็นซ้ำ

    กรณีของหิด อาการคันของรอยโรคอาจคงอยู่ได้นานถึงประมาณ 4 สัปดาห์แม้การรักษาจะ ได้ผลดีแล้ว เนื่องจากการตอบสนองของผิวหนัง (Hypersentivity) ที่มีต่อสาร/ตัวกระตุ้นจากตัวหิดที่ขุดรูใต้ผิวหนัง และเมื่อหิดตายจึงยังมีสารกระตุ้นจากซากหิด ที่ทำให้ยังคงมีอาการคันต่อไป ได้อีกระยะหนึ่ง

    *****หมายเหตุสำคัญ:

    • ยาเฮกซินควรใช้เพียงครั้งเดียว ไม่ควรใช้ซ้ำ ดังนั้นหากโรคยังเหลืออยู่หรือกลับเป็นซ้ำ ควร ปรึกษาแพทย์
    • กรณียาเฮกซินเข้าตา: ให้รีบล้างตาด้วยน้ำสะอาด แล้วให้รีบไปพบแพทย์/ไปโรงพยาบาล, หรือกรณียาเข้าปาก ให้รีบไปพบแพทย์/ไปโรงพยาบาล ทั้ง 2 กรณีควรนำฉลากยา หรือเอกสารกำกับยา หรือยาเฮกซินไปด้วย เพื่อแพทย์และพยาบาลจะได้ทราบว่าเป็นตัวยาอะไร
    • ยาเฮกซีนใช้สำหรับรักษาหิด เหา และโลน ในผู้ที่รักษาด้วยยาตัวอื่นแล้วไม่ได้ผลเท่านั้น และควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร ก่อนใช้ยาเสมอ

    *****หมายเหตุ: ขนาดยา และระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ผู้รักษาได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษา แพทย์ หรือเภสัชกร ก่อนเสมอ

    ยาเฮกซินมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

    ยาเฮกซินมีผล/อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น

    • ผลต่อระบบประสาท: เช่น ปวดศีรษะ มึนศีรษะ ชัก กล้ามเนื้ออ่อนแรง
    • ผลต่อผิวหนัง: เช่น แสบ ร้อน ผิวหนังอักเสบ ลมพิษ คัน
    • ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น คลื่นไส้ อาเจียน
    • ผลต่อหัวใจ: เช่น ภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ

    มีข้อควรระวังการใช้ยาเฮกซินอย่างไร?

    มีข้อควรระวังการใช้ยาเฮกซิน เช่น

    • ห้ามใช้กับผู้แพ้ยานี้
    • ห้ามใช้ในเด็กหรือผู้ป่วยที่น้ำหนักต่ำกว่า 50 กิโลกรัม
    • ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงต่อโรคลมชัก
    • ห้ามใช้ในสตรีตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร
    • ห้ามให้ยานี้สัมผัสโดนตา ใบหน้า หรือบริเวณเยื่อบุจมูก หรือเยื่ออ่อนอื่นๆ (เช่น ช่องปาก)
    • ห้ามใช้ในผู้ที่เป็นผิวหนังอักเสบ
    • ใช้ยานี้แต่ละครั้งไม่ควรเกิน 60 มิลลิลิตร ซึ่งส่วนใหญ่ของผู้ป่วยใช้เพียงประมาณ 30 มิลลิลิตร (2 ช้อนโต๊ะ)
    • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
    • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
    • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

    ***** อนึ่ง: ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวม ถึงยาเฮกซินด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกชนิดควรต้องปฏิบัติตาม ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด เสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

    ยาเฮกซินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

    เนื่องจากยาเฮกซินเป็นยาใช้ภายนอก จึงไม่มีรายงานแน่ชัดถึงปฏิกิริยาระหว่างยาเฮกซิน กับยารับประทานอื่นๆ

    ควรเก็บรักษายาเฮกซินอย่างไร?

    สามารถเก็บยาเฮกซิน เช่น

    • เก็บยาได้ที่อุณหภูมิห้อง
    • ควรเก็บยาในภาชนะที่ปิดสนิท
    • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและ สัตว์เลี้ยง
    • ไม่ควรเก็บยาในห้องน้ำ

    ยาเฮกซินชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

    ยาเฮกซิน มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต เช่น

    ชื่อการค้าบริษัทผู้ผลิต
    Hexin lice killer (เฮ้กซีน) ห้างขายยากรุงเทพฯฟามาซี
    Jacutin (จาคูติน) บริษัท สานิตแอนด์ซันส์ จำกัด

    อนึ่ง ยานี้ในชื่อการค้าอื่นๆที่จำหน่ายในต่างประเทศ เช่น Kwell (เคล), Thionex (ทิโอเน็ก), Lindane (ลินเดน), Hexit (เฮกซิต) และ PMS-Lindane (พีเอ็มเอด-ลินเดน)

    บรรณานุกรม

    1. สมเฮง นรเศรษฐีกุล. คู่มือประกอบการฝึกปฏิบัติงานเภสัชกรรมชุมชน. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพมหานคร. บริษัทเมดอินโฟ จี ดี จำกัด; 2551. หน้า 153-5.
    2. Dana WJ, Fuller MA, Goldman MP, Golembiewski JA, Gonzales JP, Lowe JF, Snoke J. Drug Information Handbook international. 22nd ed. Ohio:Lexi-Comp Inc;2013-2014. 1178-9
    3. https://www.fda.gov/media/75788/download [2020,April 25]
    4. http://www.dst.or.th/files_news/Scabies_2010.pdf [2020,April 25]
    5. https://www.si.mahidol.ac.th/sidoctor/e-pl/articledetail.asp?id=1095 [2020,April 25]