เวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ (Wakefulness-promoting agent or Eugeroic)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 27 กันยายน 2559
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์(Wakefulness-promoting agent) หรือจะเรียกว่า ยูเจอโรอิค (Eugeroic) หรือ Eugregoric หรือ Eugregorique เป็นกลุ่มยาที่นำมารักษาภาวะง่วงนอนหรือการนอนมากเกินไป(Excessive daytime sleepiness) ซึ่งอาจเกิดจากสาเหตุต่างๆ เช่น

  • นอนหลับในเวลากลางคืนไม่เพียงพอ
  • อาการอ่อนเพลียจากการเดินทางด้วยเครื่องบินเป็นเวลานาน (Jet lag)
  • ป่วยเป็นโรคลมหลับ (Narcolepsy) โรคซึมเศร้า โรคไต เกิดเนื้องอกในสมอง ศีรษะได้รับบาดเจ็บ โรคไทรอยด์ฮอร์โมนต่ำ/ภาวะขาดไทรอยด์ฮอร์โมน
  • เหตุจากสาร/ยาเสพติด
  • การขาดวิตามิน เช่น การขาดไบโอติน (วิตามินบี7)
  • ได้รับยารักษาโรคบางประเภท เช่น ยานอนหลับ

ยากลุ่มเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ มีฤทธิ์ตรงกันข้ามกับยาสงบประสาท/ยาคลายเครียด และยาต้านฮีสตามีน(Antihistamine) ปัจจุบันยังพบเห็นการใช้ยาในกลุ่มเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ อยู่ 2 รายการ คือ

1. ยา Armodafinil: มีรูปแบบยาแผนปัจจุบันจะเป็นยารับประทานขนาด 50,150, 200, และ 250 มิลลิกรัม/เม็ด ก่อให้เกิดฤทธิ์ของการติดยาได้ต่ำ ในต่างประเทศจึงจัดให้อยู่ในประเภทยาควบคุม อาการข้างเคียง(ผลข้างเคียง)ที่พบบ่อยจากยานี้ คือ ปวดศีรษะ และวิงเวียน

2. ยา Modafinil: มีฤทธิ์ที่ก่อให้เกิดการติดยาได้ต่ำกว่ายา Armodafinil รูปแบบยาแผนปัจจุบันจะเป็นยารับประทานขนาด 100 และ 200 มิลลิกรัม/เม็ด อาการข้างเคียงที่พบบ่อยคือ ปวดท้อง ท้องเสีย และวิงเวียน

ก่อนการใช้ยากลุ่มเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ แพทย์จะพิจารณาเงื่อนไขทางสุขภาพบางประการของผู้ป่วย เช่น

  • ผู้ป่วยเคยมีอาการแพ้ยากลุ่มเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ มาก่อนหรือไม่
  • หากเป็นสตรีอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรืออยู่ในภาวะให้นมบุตรหรือไม่
  • มีประวัติเป็นโรคหัวใจหรือไม่
  • มีการใช้ยาอื่นๆอยู่ก่อนหน้านี้หรือไม่ โดยเฉพาะยา Erythromycin, Ketoconazole, Carbamazepine, Phenobarbital, Rifampin

โดยทั่วไป แพทย์จะให้ผู้ป่วยรับประทานยากลุ่ม เวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ วันละครั้งในตอนเช้า และไม่ต้องปรับขนาดรับประทานในผู้ป่วยโรคไต แต่ควรต้องปรับขนาดรับประทานลดลงในผู้ป่วยโรคตับระยะรุนแรง

การเลือกใช้ยาเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ ตัวใดในการรักษานั้น ต้องเป็นไปตามคำสั่งของแพทย์เท่านั้น และห้ามมิให้ผู้ป่วยปรับขนาดรับประทานยานี้ด้วยตนเอง

เวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ มีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?

เวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์

ยาเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ มีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น

  • บำบัดภาวะง่วงนอน หรือการนอนหลับมากเกินไป
  • บำบัดอาการป่วยของโรคลมหลับ (Narcolepsy)

เวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

ยากลุ่มเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ จะมีกลไกการออกฤทธิ์คล้ายกับยา Sympathomimetic drug นอกจากนี้ยังเป็นสารประเภท Indirect dopamine receptor agonist และประเภท Atypical dopamine reuptake inhibitor ส่งผลกระตุ้นสมอง และเกิดการปรับสมดุลของสารสื่อประสาทต่างๆตามมา จากกลไกดังกล่าว จึงเป็นเหตุผลให้เกิดฤทธิ์ของการรักษาตามสรรพคุณ

เวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยากลุ่มเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ มีรูปแบบการจัดจำหน่ายเป็น ยาเม็ดชนิดรับประทาน

เวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ มีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยากลุ่มเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ มีขนาดรับประทาน เช่น

  • ผู้ใหญ่: รับประทานยานี้ในขนาดและระยะเวลาตามคำสั่งของแพทย์ผู้รักษา วันละครั้งในตอนเช้า โดยรับประทาน ก่อน หรือ พร้อมอาหารก็ได้
  • เด็ก: ทางคลินิก ยังไม่มีขนาดการใช้ยานี้ที่ชัดเจนกับเด็ก การใช้ยานี้กับเด็ก จึงอยู่ในดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษาเป็นกรณีๆไป

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนม หรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มขนาดรับประทานเป็น 2 เท่า

แต่อย่างไรก็ดี เพื่อประสิทธิผลของการรักษา ควรรับประทานยาเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ ตรงเวลา

เวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ สามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์(ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกายดังนี้ เช่น

  • ผลต่อระบบประสาท: เช่น ปวดศีรษะ นอนไม่หลับ หงุดหงิด รู้สึกสับสน
  • ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น รู้สึกไม่สบายในระบบทางเดินอาหาร
  • ผลต่อหัวใจ: เช่น ความดันโลหิตสูง ชีพจรเต้นผิดปกติ หัวใจเต้นเร็ว เบื่ออาหาร คลื่นไส้ และฝันร้าย
  • ผลต่อสภาพจิตใจ: เช่น ซึมเศร้า วิตกกังวล

*อนึ่ง อาการของผู้ที่ได้รับยานี้เกินขนาด อาจจะสังเกตุได้จากอาการ กระสับกระส่าย หงุดหงิด ก้าวร้าว สับสน กังวลใจ ตัวสั่น นอนไม่หลับ ใจสั่น ซึ่งเมื่อเกิดอาการดังกล่าวหลังการใช้ยานี้ ควรรีบพบแพทย์/ไปโรงพยาบาลโดยเร็ว

มีข้อควรระวังการใช้เวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์อย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
  • ห้ามปรับขนาดการรับประทานด้วยตนเอง
  • ห้ามดื่มสุราร่วมกับการรับประทานยาเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ ด้วยจะทำให้ฤทธิ์การรักษาของยานี้ลดลง
  • ห้ามใช้ยานี้กับสตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร เด็ก และผู้สูงอายุโดยไม่มีคำสั่งจากแพทย์
  • แจ้งแพทย์ พยาบาล เภสัชกร ทุกครั้งว่ามียาอื่นใดใช้อยู่ก่อนแล้ว
  • ปฏิบัติตามคำแนะนำของ แพทย์ พยาบาล เภสัชกร อย่างเคร่งครัด
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บhaamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ

เวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • หลีกเลี่ยงการใช้ยาเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ ร่วมกับยา Hydrocodone ด้วยจะทำให้ระดับยา Hydrocodone ในกระแสเลือดลดต่ำลงจนส่งผลเสียต่อการรักษา
  • หลีกเลี่ยงการใช้ยาเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ ร่วมกับยา Citalopram ด้วยจะทำให้ระดับยา Citalopram ในกระแสเลือดเพิ่มมากขึ้นจนอาจก่อให้เกิดอาการข้างเคียงจากยา Citalopram ตามมา

ควรเก็บรักษาเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ อย่างไร?

ควรเก็บยาเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ ในอุณหภูมิห้องที่เย็น ไม่เก็บยานี้ในช่องแช่แข็งของตู้เย็น ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์ เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงสว่าง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น และ เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

เวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ มีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาเวคฟูลเนสโปรโมติ้งเอเจนท์ ที่จำหน่ายในประเทศไทย มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น

ชื่อการค้าบริษัทผู้ผลิต
Nuvigil (นูไวจิล) Cephalon Inc
Provigil (โปรไวจิล) Cephalon Inc

บรรณานุกรม

  1. http://smart-drugs.net/modafinil-adrafinil.html [2016,Sept10]
  2. https://en.wikipedia.org/wiki/Wakefulness-promoting_agent [2016,Sept10]
  3. http://broom02.revolvy.com/main/index.php?s=Armodafinil&item_type=topic&overlay=1 [2016,Sept10]
  4. https://www.drugs.com/nuvigil.html [2016,Sept10]
  5. http://www.fda.gov/downloads/Drugs/DrugSafety/UCM231717.pdf [2016,Sept10]
  6. https://www.drugs.com/imprints/provigil-100-mg-1495.html [2016,Sept10]
  7. https://www.drugs.com/drug-interactions/modafinil-index.html?filter=3&generic_only= [2016,Sept10]