เมทแอมเฟตามีน (Methamphetamine)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 16 สิงหาคม 2559
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาเมทแอมเฟตามีน(Methamphetamine หรือ Methamphetamine hydrochloride หรือ N-methylamphetamine) จัดเป็นยาที่มีฤทธิ์กระตุ้นระบบประสาทส่วนกลางอย่างแรง หากใช้อย่างถูกต้อง สามารถทำให้ร่างกายรู้สึกกระตือรือร้น เมทแอมเฟตามีนถูกค้นพบเมื่อปี ค.ศ.1893 (พ.ศ.2436) ทางคลินิกได้นำยามานี้มารักษาภาวะสมาธิสั้น รวมถึงใช้เป็นยาลดน้ำหนักเมื่อผู้ป่วยใช้การอดอาหารหรือใช้ยาลดน้ำหนักชนิดอื่นแล้วไม่ได้ผล ยานี้เคยถูกนำมาใช้อย่างผิดๆ เช่น นำยารับประทานมาละลายแอลกอฮอล์แล้วฉีดเข้าเส้นเลือด หรือใช้เป็นยาสูบเหมือนบุหรี่ การใช้ยานี้เป็นเวลานานๆ ติดต่อกันเกินจากคำสั่งแพทย์ ล้วนแล้วมีแต่จะก่อให้เกิดผลเสียต่อร่างกายโดยเฉพาะต่อ ระบบประสาท สภาพจิตใจ ระบบการทำงานของหัวใจ และหลอดเลือด ตัวยาจะทำให้มีความรู้สึกวิตกกังวล และอาการจะเลวร้ายขึ้นเรื่อยๆ

รูปแบบของยาแผนปัจจุบันของยาเมทแอมเฟตามีนจะมีทั้งยาชนิดรับประทานและยาฉีด ตัวยานี้มีการดูดซึมจากระบบทางเดินอาหาร และเข้าสู่กระแสเลือดได้ประมาณ 70% จากนั้นตัวยาในกระแสเลือดจะมีการรวมตัวกับพลาสมาโปรตีน ยานี้สามารถซึมผ่านเข้าในน้ำนมของมารดาได้ เมทแอมเฟตามีนเป็นยาที่ออกฤทธิ์ได้เร็วและมีระยะเวลาออกฤทธิ์นาน 10 – 20 ชั่วโมง ร่างกายต้องใช้เวลา 5 – 30 ชั่วโมง เพื่อกำจัดยานี้ทิ้งไปกับปัสสาวะ

การรับประทานยาเมทแอมเฟตามีนเกินขนาด สามารถส่งผลให้มีอาการหัวใจเต้นผิดจังหวะ รู้สึกสับสน ปัสสาวะลำบาก/ปัสสาวะขัด มีความดันโลหิตสูงหรือไม่ก็ต่ำ อุณหภูมิร่างกายสูงขึ้นจนอาจเป็นอันตราย ปวดกล้ามเนื้อ หายใจเร็ว เกิดอาการสั่น เกิดภาวะช็อก เลือดออกในสมอง/เลือดออกในกะโหลกศีรษะ ระบบการไหลเวียนโลหิตล้มเหลว มีภาวะ Serotonin syndrome เกิดมีความเสียหายต่อสมอง อาจมีอาการชักจนเข้าขั้นโคม่าจนถึงกับเสียชีวิต

การบำบัดผู้ป่วยที่ได้รับพิษจากยาเมทแอมเฟตามีน แพทย์จะสั่งจ่ายยาถ่านกัมมันต์ และยาสงบประสาท/ยากล่อมประสาทเพื่อช่วยบรรเทาอาการของผู้ป่วยในเบื้องต้น การฟอกเลือดดูจะเป็นวิธีที่ให้ประโยชน์ต่อผู้ป่วยได้มาก นอกจากนี้ แพทย์อาจให้ยา Haloperidol เพื่อช่วยบำบัดภาวะทางจิตให้สงบลง และการให้ยากลุ่ม Beta-blocker เพื่อบำบัดอาการของสมองรวมถึงของหัวใจและหลอดเลือด

ทั้งนี้ การใช้ยาเมทแอมเฟตามีนต่อเนื่อง เป็นเวลานาน สามารถก่อให้เกิดการติดยาได้

ในประเทศไทยจะไม่พบเห็นการใช้ยานี้ แต่ในต่างประเทศยังมีการใช้ยานี้ โดยอยู่ภายใต้การควบคุมที่เข้มงวดของกฎหมายของประเทศนั้นๆ

อนึ่ง ในประเทศไทย มีบุคคลบางกลุ่ม นำยานี้มาใช้อย่างผิดกฎหมายเป็นสารเสพติด โดยเรียกในกลุ่มผู้เสพว่า ยาไอซ์(Ice) เนื่องจากเป็นสารเสพติดที่มีลักษณะเป็นผลึกใส ไม่มีสี คล้ายน้ำแข็ง(Ice)

เมทแอมเฟตามีนมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?

เมทแอมเฟตามีน

ยาเมทแอมเฟตามีน มีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น

  • ใช้เป็นยาลดน้ำหนัก
  • ใช้บำบัดภาวะสมาธิสั้น

เมทแอมเฟตามีนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

ยาเมทแอมเฟตามีน มีกลไกการออกฤทธิ์เป็นยากระตุ้นระบบประสาท จึงใช้ข่วยในการบำบัดภาวะสมาธิสั้น นอกจากนั้น ตัวยายังส่งผลต่อผู้รับประทานยานี้ ให้รู้สึกเบื่ออาหาร ซึ่งเมื่อรับประทานอาหารได้น้อย ร่างกายต้องเร่งการเผาผลาญอาหารและพลังงานที่สะสมอยู่ในร่างกายทดแทน จึงเป็นผลให้เกิดการลดน้ำหนักได้ตามมา

เมทแอมเฟตามีนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาเมทแอมเฟตามีนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายเป็น ยาเม็ดชนิดรับประทาน ขนาด 5 มิลลิกรัม/เม็ด

เมทแอมเฟตามีนมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยาเมทแอมเฟตามีนมีขนาดรับประทาน เช่น

ก. สำหรับลดน้ำหนัก โดยต้องใช้ตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น:

  • ผู้ใหญ่: รับประทานครั้งละ 5 มิลลิกรัม หรือขนาดตามคำสั่งแพทย์ โดยรับประทานก่อนอาหารประมาณ 1.5 ชั่วโมง ระยะเวลาในการใช้ยานี้ขึ้นกับคำสั่งแพทย์
  • เด็ก: ห้ามใช้ยานี้กับเด็ก

ข. สำหรับบำบัดภาวะสมาธิสั้น: การใช้ยานี้ต้องเป็นคำสั่งจากแพทย์ผู้รักษาเท่านั้น โดยแพทย์จะพิจารณาการใช้ยานี้เฉพาะกรณีๆไป

*****หมายเหตุ: ขนาดและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้นไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาเมทแอมเฟตามีน ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาเมทแอมเฟตามีนอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรี ควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนม หรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาเมทแอมเฟตามีน สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2เท่า

เมทแอมเฟตามีนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

การใช้ยาเมทแอมเฟตามีน สามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์(ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกาย ดังนี้ เช่น

  • ผลต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด: เช่น ความดันโลหิตสูงขึ้น หัวใจและชีพจรเต้นเร็ว หัวใจหยุดเต้น
  • ผลต่อกล้ามเนื้อ: เช่น กดการเจริญของกล้ามเนื้อ เกิดภาวะกล้ามเนื้อลายสลาย
  • ผลต่อระบบประสาท: เช่น วิงเวียน อาการสั่น ปวดศีรษะ มีภาวะTourette’s syndrome
  • ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น ท้องเสียหรือท้องผูก ปากแห้ง การรับรสชาติผิดปกติ
  • ผลต่อระบบต่อมไร้ท่อ: เช่น สมรรถภาพทางเพศถดถอย มีความต้องการทางเพศน้อยลง

มีข้อควรระวังการใช้เมทแอมเฟตามีนอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาเมทแอมเฟตามีน เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
  • ต้องใช้ยานี้ตามคำสั่งของแพทย์ผู้รักษาเท่านั้น ห้ามปรับขนาดการใช้ยานี้ด้วยตนเอง
  • ห้ามใช้ยานี้นานเกินกว่าคำสั่งแพทย์ ด้วยจะทำให้เกิดภาวะติดยาจนเป็นอันตรายต่อร่างกาย
  • ห้ามใช้ยานี้กับสตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร เด็ก และผู้สูงอายุ
  • ห้ามใช้ยานี้กับผู้ที่อยู่ในภาวะอดอาหาร ผู้ป่วยโรคหัวใจ โรคความดันโลหิตสูง ผู้ที่มีภาวะหลอดเลือดตีบ ผู้ป่วยต้อหิน ผู้ป่วยต่อมไทรอยด์เป็นพิษ ผู้ที่มีประวัติติดยา
  • ยานี้อาจทำให้เกิดอาการวิงเวียน จึงห้ามรับประทานร่วมกับสุรา ด้วยจะทำให้มีอาการวิงเวียนที่แย่ลง
  • ไม่ควรรับประทานยานี้ช่วงหัวค่ำเพราะจะทำให้นอนไม่หลับ
  • การใช้ยานี้กับผู้ป่วยโรคเบาหวาน ต้องคอยตรวจสอบระดับน้ำตาลในเลือดอย่างสม่ำเสมอ เพราะยานี้อาจทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดต่ำลงได้
  • ระหว่างใช้ยานี้ ต้องปฏิบัติตามคำสั่งแพทย์อย่างเคร่งครัด และมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลตามนัดทุกครั้ง
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาเมทแอมเฟตามีนด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ

เมทแอมเฟตามีนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาเมทแอมเฟตามีนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • หลีกเลี่ยงการใช้ยาเมทแอมเฟตามีนร่วมกับ ยา Furazolidone ยากลุ่ม MAOI ยาSodium bicarbonate ด้วยจะทำให้เกิดอาการข้างเคียงอย่างมาก เช่น วิงเวียนและหัวใจเต้นช้าผิดปกติ
  • ห้ามรับประทานยาเมทแอมเฟตามีนร่วมกับยา Phenothiazines ด้วยจะทำให้ประสิทธิภาพของยาเมทแอมเฟตามีนลดลง
  • ห้ามใช้ยาเมทแอมเฟตามีนร่วมกับยา Phenylpropanolamine ด้วยจะทำให้มีอาการรุนแรงต่อหัวใจ เช่น แน่นหน้าอก /เจ็บหน้าอก หายใจลำบาก วิงเวียน และเป็นลม
  • การใช้ยาเมทแอมเฟตามีนร่วมกับยา Bupropion จะทำให้ระดับยาเมทแอมเฟตามีนในกระแสเลือดเพิ่มสูงขึ้น จนอาจทำให้ผู้ป่วยได้รับอาการข้างเคียงของยาเมทแอมเฟตามีนได้มาก หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกัน แพทย์จะปรับขนาดการใช้ยาให้เหมาะสมเป็นรายบุคคลไป

ควรเก็บรักษาเมทแอมเฟตามีนอย่างไร?

ควรเก็บยาเมทแอมเฟตามีนภายใต้อุณหภูมิต่ำกว่า 30 องศาเซลเซียส(Celsius) ไม่เก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อนและความชื้น และไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์

เมทแอมเฟตามีนมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาเมทแอมเฟตามีน มียาชื่อการค้าและบริษัทผู้ผลิต เช่น

ชื่อการค้าบริษัทผู้ผลิต
Desoxyn (เดสโซซิน) Abbott Laboratories

บรรณานุกรม

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Methamphetamine#Overdose [2016,July23]
  2. https://www.drugs.com/methamphetamine.html [2016,July23]
  3. https://www.drugs.com/imprints/a-te-6969.html [2016,July23]
  4. https://www.drugabuse.gov/publications/drugfacts/methamphetamine [2016,July23]