เบนซ์นิดาโซล (Benznidazole)
- โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
- 28 มิถุนายน 2559
- Tweet
- บทนำ
- เบนซ์นิดาโซลมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?
- เบนซ์นิดาโซลมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
- เบนซ์นิดาโซลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
- เบนซ์นิดาโซลมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?
- เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
- หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
- เบนซ์นิดาโซลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
- มีข้อควรระวังการใช้เบนซ์นิดาโซลอย่างไร?
- เบนซ์นิดาโซลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
- ควรเก็บรักษาเบนซ์นิดาโซลอย่างไร?
- เบนซ์นิดาโซลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
- บรรณานุกรม
- ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
- ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
- โรคติดเชื้อ ภาวะติดเชื้อ (Infectious disease)
- ไนโตรอิมิดาโซล (Nitroimidazole)
- ยาต้านการแข็งตัวของเลือด: ยากันเลือดแข็งตัว (Anticoagulants)
บทนำ
ยาเบนซ์นิดาโซล (Benznidazole) เป็นยาในกลุ่มยาไนโตรอิมิดาโซล (Nitroimidazole) ใช้ ต่อต้านเชื้อโปรโตซัว/สัตว์เซลล์เดียวชนิด Trypanosoma cruzi ที่เป็นสาเหตุของโรคอเมริกัน ทริปพาโนโซเมียซีส (American trypanosomiasis/chagas disease, โรคประจำถิ่นของเขตอเมริกากลาง ที่ทำให้เกิดอาการเรื้อรังทางสมอง ระบบทางเดินอาหาร และทางหัวใจ) โดยตัวยาสามารถออกฤทธิ์ได้ดีในระยะที่ผู้ป่วยมีการติดเชื้อแบบเฉียบพลัน นอกจากนี้ยังนำไปรักษาผู้ป่วยโรคเอดส์ที่มีการติดเชื้อโปรโตซัวดังกล่าวได้อีกด้วย เคยมีรายงานจากศูนย์ควบคุมโรคแถบทวีปอเมริการายงานว่า ตัวยาเบนซ์นิดาโซลจะมีประสิทธิภาพในการรักษาผู้ป่วยที่มีช่วงอายุตั้งแต่วัยเด็กไปจนถึงผู้ ใหญ่วัย 50 ปี กรณีของผู้สูงวัยขึ้นไปต้องให้แพทย์พิจารณาผลดีผลเสียของการรักษากับผู้ป่วยเป็นกรณีบุคคลไป
รูปแบบผลิตภัณฑ์ยาเบนซ์นิดาโซลจะเป็นยาเม็ดชนิดรับประทานที่สามารถดูดซึมได้อย่างรวดเร็วจากระบบทางเดินอาหาร โดยใช้เวลาประมาณ 2 - 4 ชั่วโมงก็จะทำให้ตัวยาในกระแสเลือดมีระดับสูงสุด ร่างกายต้องใช้เวลาประมาณ 12 ชั่วโมงขึ้นไปเพื่อกำจัดยานี้ออกจากกระแสเลือดโดยผ่านทิ้งไปกับปัสสาวะและอุจจาระ
ระยะเวลาของการใช้ยาเบนซ์นิดาโซลเพื่อรักษาโรคที่องค์การอนามัยโลกได้บันทึกไว้คือ 60 วันและแบ่งการรับประทานเป็น 2 ครั้งในแต่ละวันอย่างต่อเนื่อง ยานี้ถูกห้ามใช้กับผู้ป่วยโรคตับโรคไต รวมถึงผู้ป่วยที่มีปัญหาสุขภาพทางระบบเลือด สตรีตั้งครรภ์ และสตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร ที่จัดอยู่ในกลุ่มเสี่ยงของการใช้ยาเบนซ์นิดาโซลที่จะเกิดผลข้างเคียงรุนแรงจากการใช้ยานี้ ซึ่งแพทย์ผู้รักษาเท่านั้นที่จะสามารถพิจารณาสั่งจ่ายการใช้ยาเบนซ์นิดาโซลกับกลุ่มผู้ป่วยดังกล่าวได้เหมาะสมที่สุด
ในช่วงแรกของการรับประทานยาเบนซ์นิดาโซลอาจพบอาการข้างเคียง (ผลข้างเคียง) เช่น ผื่นคันและคลื่นไส้ หากอาการดังกล่าวมีความรุนแรงเพิ่มขึ้นเช่น มีไข้ หรือมีจุดเลือดออกใต้ผิวหนัง (Purpura) หรือมีความรู้สึกสัมผัสเพี้ยน ต้องให้ผู้ป่วยหยุดการใช้ยานี้ทันทีและรีบนำตัวผู้ป่วยมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลโดยเร็วทันที/ฉุกเฉิน
อนึ่งยาเบนซ์นิดาโซลเป็นอีกหนึ่งรายการยาที่องค์การอนามัยโลกระบุให้เป็นยาขั้นพื้นฐานที่ สถานพยาบาลควรมีสำรองไว้ใช้เพื่อให้บริการแก่ประชาชน
เบนซ์นิดาโซลมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร
ยาเบนซ์นิดาโซลมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้เพื่อรักษาโรคติดเชื้อสัตว์เซลล์เดียวที่เรียกว่าโรคอเมริกัน ทริปพาโนโซเมียซีส (American trypanosomiasis)
เบนซ์นิดาโซลมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
กลไกการออกฤทธิ์ของยาเบนซ์นิดาโซลคือ ตัวยาจะออกฤทธิ์โดยทำให้เกิดสารอนุมูลอิสระ และสารประกอบที่มีประจุไฟฟ้าเกิดขึ้นในตัวเชื้อโปรโตซัว ทำให้ไม่สามารถเจริญเติบโตและแพร่พันธุ์ต่อไปได้ ด้วยกลไกนี้จะทำให้อาการป่วยทุเลาและดีขึ้นเป็นลำดับตลอดระยะเวลาของการใช้ยานี้
เบนซ์นิดาโซลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
ยาเบนซ์นิดาโซลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายเป็นยาชนิดรับประทานขนาด 100 มิลลิกรัม/เม็ด
เบนซ์นิดาโซลมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?
ยาเบนซ์นิดาโซลมีขนาดการบริหารยา/ใช้ยาเช่น
- ผู้ใหญ่: รับประทาน 5 - 7 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมโดยแบ่งรับประทานวันละ 2 ครั้ง เช้า - เย็นเป็นเวลาต่อเนื่อง 60 วัน
- เด็กอายุน้อยกว่า 12 ปีลงมา: รับประทาน 5 - 7 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมโดยแบ่งรับ ประทานวันละ 2 ครั้งเช้า - เย็นเป็นเวลาต่อเนื่อง 60 วัน
- เด็กอายุตั้งแต่ 12 ปีขึ้นไป: รับประทาน 5 - 7 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมโดยแบ่งรับ ประทานวันละ 2 ครั้งเช้า - เย็นเป็นเวลาต่อเนื่อง 60 วัน
*อนึ่ง: ควรบริโภคยานี้พร้อมอาหาร
*****หมายเหตุ: ขนาดและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้นไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ
เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาเบนซ์นิดาโซล ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรดังนี้
- ประวัติแพ้ยาทุกชนิดเช่น กินยา/ใช้ยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
- มีโรคประจำตัวต่างๆรวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาเบนซ์นิดาโซลอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
- หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรกและเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้
หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
หากลืมรับประทานยาเบนซ์นิดาโซลสามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มขนาดรับประทานเป็น 2 เท่า
อย่างไรก็ตามเพื่อประสิทธิผลของการรักษาควรรับประทานยาเบนซ์นิดาโซลตรงเวลา
เบนซ์นิดาโซลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
ยาเบนซ์นิดาโซลสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์ (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) ดังนี้ เช่น อาจพบผื่นคันในช่วงแรก 2 สัปดาห์ของการใช้ยานี้แต่มักจะไม่รุนแรงมากนัก แต่ผู้ป่วยบางราย อาจเกิดอาการไข้ร่วมกับมีจุดเลือดออกใต้ผิวหนัง วิงเวียน อาเจียน ปวดศีรษะ เบื่ออาหาร และนอนไม่หลับ นอกจากนี้ยังอาจพบเห็นอาการเส้นประสาทอักเสบหลายเส้นพร้อมกัน ซึ่งถ้าผลข้างเคียงจากยานี้ก่อเกิดอาการรุนแรงหรืออาการเลวลงควรรีบไปโรงพยาบาลหรือไปโรงพยาบาลฉุกเฉินขึ้นกับความรุนแรงของอาการไม่ต้องรอจนถึงวันนัด
มีข้อควรระวังการใช้เบนซ์นิดาโซลอย่างไร?
มีข้อควรระวังการใช้ยาเบนซ์นิดาโซลเช่น
- ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
- ห้ามใช้ยานี้กับสตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร เด็ก และผู้สูงอายุ โดยไม่มีคำสั่งจากแพทย์
- ห้ามใช้ยาที่มีสภาพเปลี่ยนไปจากเดิม
- ห้ามปรับขนาดรับประทานหรือหยุดการใช้ยานี้โดยมิได้ขอคำปรึกษาจากแพทย์
- ผู้ป่วยต้องรับประทานยานี้จนครบคอร์ส (Course) ของการรักษาตามแพทย์สั่ง
- หากพบอาการแพ้ยานี้เช่น อึดอัดหายใจไม่ออก/หายใจลำบาก มีไข้สูง ตัวบวม ให้หยุดการ ใช้ยานี้ทันทีแล้วรีบมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลโดยเร็วทันที/ฉุกเฉิน
- ปฏิบัติตัวตามคำสั่งแพทย์อย่างเคร่งครัดและมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลเพื่อตรวจผลในการรักษาตามนัดทุกครั้ง
- ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
- ห้ามใช้ยาหมดอายุ
- ห้ามเก็บยาหมดอายุ
***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาเบนซ์นิดาโซลด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิดและสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ
เบนซ์นิดาโซลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
เบนซ์นิดาโซลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นเช่น
- ห้ามรับประทานยาเบนซ์นิดาโซลร่วมกับสุราหรือเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์เจือปนด้วยอาจทำให้เกิดอาการปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน ปวดศีรษะ และหน้าแดงตามมา
- ยาเบนซ์นิดาโซลอาจทำให้ระดับเม็ดเลือดขาวและเกล็ดเลือดในเลือดต่ำ หากใช้ร่วมกับยาต้านการแข็งตัวของเลือด แพทย์จะปรับขนาดการใช้ยาอย่างเหมาะสมและมีการเฝ้าระวังความผิดปกติในระบบเลือดที่อาจเกิดขึ้นได้เช่น การตรวจเลือดซีบีซี/CBC เป็นระยะๆระหว่างใช้ยานี้ เป็นต้น
ควรเก็บรักษาเบนซ์นิดาโซลอย่างไร?
ควรเก็บยาเบนซ์นิดาโซลตามคำแนะนำในเอกสารกำกับยา เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อนและความชื้น ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์ และไม่เก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น
เบนซ์นิดาโซลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
ยาเบนซ์นิดาโซลที่จำหน่ายในประเทศไทย มียาชื่อการค้าและบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่ายเช่น
| ชื่อการค้า | บริษัทผู้ผลิต |
|---|---|
| Radanil (ราดานิล) | Roche |
อนึ่งยาชื่อการค้าของยานี้ในประเทศอื่นๆเช่น Benznidazol, Benzonidazole, Benzonida zol, Rochagan, Ro7-1051
บรรณานุกรม
- https://en.wikipedia.org/wiki/Benznidazole [2016,June11]
- http://www.cdc.gov/parasites/chagas/health_professionals/tx.html [2016,June11]
- http://apps.who.int/medicinedocs/en/d/Jh2922e/2.11.1.html [2016,June11]
- http://latino.foxnews.com/latino/health/2012/05/31/chagas-disease-new-global-pandemic/ [2016,June11]
- http://www.dndi.org/wp-content/uploads/2009/11/i_ribeiro_paediatric-benznidazole-chagas_poster_astmh2009.pdf [2016,June11]
- https://www.google.co.th/search?q=radanil&biw=1896&bih=927&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ved=0ahUKEwj3q5b9pvnMAhWIMY8KHZIUAqIQsAQINA#imgrc=WgN7sq7xDESCBM%3A [2016,June11]
- http://www.drugs.com/cons/benznidazole.html [2016,June11]
