ฮิบิเทน (Hibitane)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 7 กรกฎาคม 2560
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาฮิบิเทน(Hibitane) เป็นยาชื่อการค้าของน้ำยาฆ่าเชื้อของผิวหนัง เช่น แบคทีเรียทั้งชนิดแกรมลบและชนิดแกรมบวก(Gram-negative and gram-positive bacteria)รวมถึงยีสต์(Yeasts), เชื้อรา(Dermatophytes), เชื้อไวรัส (Lipophilic virus) นอกจากนี้ยาฮิบิเทนยังสามารถทำลายสปอร์(Spore)ของแบคทีเรียแต่ต้องในภาวะที่ใช้อุณหภูมิสูงในการฆ่าเชื้อร่วมด้วย

ตัวยาสำคัญของผลิตภัณฑ์ยาฮิบิเทน คือ คลอเฮกซิดีน กลูโคเนท (Chlorhexidine gluconate) โดยมีขนาดความเข้มข้นตั้งแต่ 1, 2, 4 และ 5% รูปแบบเภสัชภัณฑ์ที่มักพบเห็นจะเป็นสารละลาย และบางสูตรตำรับเป็นลักษณะครีมทาผิว

ทางคลินิกได้นำยาฮิบิเทนมารักษา การติดเชื้อทริโคโมแนส การติดเชื้อบริเวณแผลที่ปากมดลูก(ปากมดลูกอักเสบ) ใช้ทำความสะอาดและลดอาการคันบริเวณผิวภายนอกช่องคลอด/อวัยวะเพศภายนอกของสตรี(Vulva) ใช้ทาป้องกันการติดเชื้อโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ เช่น โกโนเรีย(หนองใน) ซิฟิลิส การติดเชื้อคลามัยเดีย(Chlamydia)/หนองในเทียม การติดเชื้อประเภท Ureaplasmosis(แบคทีเรียชนิดหนึ่งในช่องคลอด) รวมถึงบำบัดอาการ โรคเหงือกอักเสบ ช่องปากอักเสบ เจ็บคอ โรคของปริทันต์(เหงือกปละฟันติดเชื้อรุนแรง) นอกจากนี้ ในสถานพยาบาลยังใช้ยาฮิบิเทนทำความสะอาดแผลสด แผลไหม้ ใช้เป็นน้ำยาฆ่าเชื้อโรคที่มือของแพทย์และของพยาบาลที่ต้องปฏิบัติงานในห้องผ่าตัด

ยาฮิบิเทน สามารถก่อให้เกิดอาการข้างเคียง(ผลข้างเคียง)ต่อผิวหนังที่สัมผัสยา เช่น ทำให้มีอาการคัน หรือผิวแห้ง หรือการใช้ยาฮิบิเทนในช่องปากอาจก่อให้เกิดคราบติดบริเวณฟัน

ก่อนการใช้ผลิตภัณฑ์ยาฮิบิเทน ควรศึกษาวิธีการใช้อย่างถูกต้องจากคู่มือ หรือจากเอกสารกำกับยา การนำยานี้มาใช้โดยผสมกับสบู่ซึ่งมักจะประกอบไปด้วยอนุมูลของประจุลบ(Anionic)จะทำให้ฤทธิ์การทำลายเชื้อโรคด้อยลง แต่ในทางกลับกันยาฮิบิเทนสามารถเข้ากันได้ดีกับยาใช้ภายนอกที่มีส่วนประกอบของอนุมูลประจุบวกอย่าง Cetrimonium bromide หรือ Benzalkonium chloride

ขณะที่มีการใช้ยาฮิบิเทน ต้องระวังมิให้ยานี้เข้าตา และห้ามใช้กับผู้ที่มีประวัติแพ้ยาฮิบิเทน รวมถึงห้ามทายานี้บนผิวหนังที่อักเสบ หรือใช้ยานี้กับผู้ป่วยที่มีการอักเสบของผิวหนังหรือมีประวัติผิวหนังอักเสบได้ง่าย

โดยทั่วไป เราจะพบเห็นการใช้ยาฮิบิเทนแต่ในสถานพยาบาล โดยการใช้ผลิตภัณฑ์นี้จะเป็นหน้าที่ของบุคลากรในสถานพยาบาล การให้ผู้ป่วยนำยาฮิบิเทน กลับมาใช้ในที่พักอาศัย ผู้ป่วยจะต้องเรียนรู้การใช้งานยานี้อย่างถูกต้อง ทั้งขนาดยาและวิธีการใช้ยานี้อย่างเหมาะสมตามคำแนะนำของ แพทย์ พยาบาล เภสัชกร

ฮิบิเทนมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?

ฮิบิเทน

ยาฮิบิเทนมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น

  • ใช้ฆ่าเชื้อโรคบริเวณผิวหนัง โดยสามารถกำจัดเชื้อโรคได้ทั้ง แบคทีเรีย ยีสต์ เชื้อราบางประเภท และเชื้อไวรัสบางประเภท
  • ใช้ทำความสะอาดแผล โดยต้องเป็นไปตามหัตถการทางการแพทย์อย่างถูกต้อง
  • สามารถเจือจางตามสัดส่วนในเอกสารกำกับยา เพื่อใช้เป็นน้ำยาบ้วนปาก

ฮิบิเทนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาฮิบิเทนคือ ตัวยาจะปลดปล่อยสารเคมีหรืออนุมูลที่มีประจุบวกออกมาจับกับผนังเซลล์ของเชื้อโรคที่มักจะประกอบไปด้วยอนุมูลที่มีประจุลบ ทำให้เกิดการรวมตัวของอนุมูลประจุบวกจากยานี้และประจุลบบนผนังเซลล์เชื้อโรค จากเหตุผลดังกล่าวส่งผลให้ผนังเซลล์ของเชื้อโรคแตกออก และทำให้เชื้อโรค ตายลงในที่สุด

ฮิบิเทนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาฮิบิเทนมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

  • สารละลายใช้เช็ดผิวหนังภายนอกประกอบด้วย Chlorhexidine gluconate 2, 4 และ5%
  • ครีมทาผิวหนังภายนอกที่ประกอบด้วย Chlorhexidine gluconate 1%

ฮิบิเทนมีวิธีการใช้อย่างไร?

ยาฮิบิเทนมีวิธีการใช้ เช่น

ก.สำหรับถู/เช็ดมือเพื่อฆ่าเชื้อโรค: มักจะผสมผลิตภัณฑ์ฮิบิเทนร่วมกับแอลกอฮอล์ และมีวิธีใช้โดย

  • บรรจุผลิตภัณฑ์ฮิบิเทนที่ผสมแล้วในภาชนะ เช่น ขวดปั๊ม และติดตั้งในที่ที่มีอากาศระบายได้ดี
  • ล้างมือทำความสะอาดเบื้องต้น ทิ้งให้แห้ง
  • ถูทำความสะอาดมือด้วยผลิตภัณฑ์ผสมฮิบิเทนที่เตรียมไว้แล้ว โดยลูบไล้ให้ทั่ว ฝ่ามือ ซอกนิ้ว และซอกเล็บ และทิ้งไว้ประมาณ 15 วินาที ไม่ต้องใช้ผ้าเช็ดหรือ ล้างน้ำออก

ข. สำหรับฟอกมือก่อนและหลังผ่าตัด: มักเป็นสารละลายฮิบิเทนชนิด 4% ใช้ฟอกมือแทนสบู่ก่อนทำการผ่าตัด

อนึ่ง:

  • การใช้ยาฮิบิเทน ยังมีรูปแบบการใช้งานได้อีกหลายรูปแบบ ทั้งนี้ ขึ้นกับขนาดความเข้มข้นของยา ซึ่งก่อนการใช้งานยานี้ ควรต้องอ่านรายละเอียดวิธีการใช้ตามเอกสารกำกับของผลิตภัณฑ์/เอกสารกำกับยา และปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัด
  • เด็ก: การใช้ยานี้ในเด็ก ต้องเป็นไปตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาฮิบิเทน ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาฮิบิเทนอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

ฮิบิเทนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ผลิตภัณฑ์ยาฮิบิเทนสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์จากยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น สามารถทำให้ผิวหนังบริเวณที่สัมผัสยา มีอาการระคายเคือง คันและ แห้ง

สำหรับน้ำยาบ้วนปากที่ผสมยาฮิบิเทน อาจพบว่า จะทำให้ฟันมีสีคล้ำขึ้น ลิ้นมีสีซีด เป็นต้น

มีข้อควรระวังการใช้ฮิบิเทนอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาฮิบิเทน เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่มีประวัติแพ้ยาฮิบิเทน และแพ้ ยาคลอเฮกซิดีน
  • ห้ามใช้กับผู้ที่มีผิวหนังอักเสบ หรือผิวหนังขณะที่ยังอยู่ในอาการแพ้
  • ห้ามใช้ยานี้กับสตรีมีครรภ์/ตั้งครรภ์ สตรีในภาวะให้นมบุตร เด็ก นอกจากมีคำสั่งแพทย์
  • ขนาดการใช้ของยาฮิบิเทนต้องเป็นไปตามคำแนะนำในเอกสารกำกับยา และ/หรือตามคำแนะนำของแพทย์
  • ห้ามใช้ผลิตภัณฑ์ที่หมดอายุ
  • ห้ามเก็บผลิตภัณฑ์ที่หมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมน้ำยาฮิบิเทนด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ

ฮิบิเทนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

เนื่องจากยาฮิบิเทนเป็นยาใช้ภายนอก จึงยังไม่พบว่ายาฮิบิเทนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยารับประทานชนิดต่างๆ

ควรเก็บรักษาฮิบิเทนอย่างไร

ควรเก็บผลิตภัณฑ์ยาฮิบิเทนภายใต้อุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส(Celsius) ห้ามเก็บในช่องแช่แข็งตู้เย็น เก็บยานี้ให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง ไม่เก็บยานี้ในห้องน้ำหรือในรถยนต์ และเก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น

ฮิบิเทนมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาฮิบิเทน มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น

ชื่อการค้าบริษัทผู้ผลิต
Hibitane Antiseptic Cream (ฮิบิเทน แอนไทเซพติก ครีม)Adams Healthcare
Hibitane Disinfectant (ฮิบิเทน ดิซินเฟกแทนท์)Wyeth

บรรณานุกรม

  1. http://www.catalog.md/drugs/hibitane-skin-cleanser.html[2017,June17]
  2. https://www.drugs.com/uk/hibitane-antiseptic-cream-leaflet.html[2017,June17]
  3. https://www.drugs.com/uk/pdf/leaflet/888991.pdf[2017,June17]
  4. https://en.m.wikipedia.org/wiki/Chlorhexidine[2017,June17]
  5. http://www.netdoctor.co.uk/medicines/skin-and-hair/a6846/hibitane-5-concentrate-discontinued-in-the-uk/[2017,June17]