อีมีทีน (Emetine)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 18 สิงหาคม 2560
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาอีมีทีน(Emetine หรือ Emetine Hydrochloride หรือ Emetine HCl) เป็นยาต้านเชื้อโปรโตซัว(Antiprotozoal agent) สามารถออกฤทธิ์ฆ่าเชื้ออะมีบาซึ่งเป็นต้นเหตุของ โรคบิดมีตัว โรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ โรคติดเชื้ออะมีบาของผิวหนัง และฝีตับ สารประกอบอีมีทีนถูกค้นพบอยู่ในรากของพืชจำพวกIpecac (พืชชนิดหนึ่ง ถิ่นกำเนิดในอเมริกาใต้)ที่มีฤทธิ์กระตุ้นให้ผู้ที่รับประทานยาเกิดอาการอาเจียน ด้วยอาการข้างเคียง(ผลข้างเคียง)นี้เอง ทำให้ยาอีมีทีนถูกลดบทบาทจากยารับประทาน เปลี่ยนมาเป็นยาฉีด โดยต้องฉีดเข้ากล้ามเนื้อหรือไม่ก็ฉีดเข้าใต้ผิวหนัง

หลังได้รับการฉีดยาอีมีทีน ตัวยานี้สามารถกระจายแพร่ผ่านเข้าในกระแสเลือด และในหลายอวัยวะ เช่น ตับ ไต ปอด และม้าม เป็นต้น ร่างกายต้องใช้เวลานานประมาณ 40–60 วันเพื่อกำจัดยานี้ออกไปกับปัสสาวะ

โดยทั่วไป การใช้ยาฉีดอีมีทีนจะมีแต่ในสถานพยาบาลและถูกระบุให้ใช้กับผู้ใหญ่เท่านั้น แพทย์จะเป็นผู้สั่งจ่ายการใช้ยานี้ได้เหมาะสมและปลอดภัยที่สุด ระหว่างที่ใช้ยานี้ผู้ป่วยควรได้รับการตรวจประเมินการทำงานของหัวใจ การทำงานของกล้ามเนื้อ และของไตร่วมด้วยตามคำสั่งแพทย์ เพราะยาอีมีทีนสามารถก่อให้เกิดอาการข้างเคียงกับอวัยวะดังกล่าวได้

ทางคลินิกได้ระบุระยะเวลาในการใช้ยาอีมีทีนเพื่อรักษาการติดเชื้ออะมีบาระยะ ลุกลามเป็นเวลา 10 วัน

สำหรับข้อจำกัดการใช้ยาอีมีทีนที่ควรทราบ มีดังนี้ เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้แพ้ยานี้
  • ห้ามใช้ยานี้กับสตรีมีครรภ์/ตั้งครรภ์ และสตรีในภาวะให้นมบุตร ทั้งนี้เพื่อป้องกันอันตรายที่จะเกิดขึ้นกับทั้งมารดาและทารก
  • ห้ามใช้กับผู้ที่มี โรคหัวใจ โรคความดันโลหิตสูง โรคไต โรคของระบบกล้ามเนื้อ/โรคกล้ามเนื้อ ด้วยยานี้จะทำให้อาการของโรคดังกล่าวรุนแรงได้มากขึ้น
  • ระหว่างที่ได้รับยานี้แล้วมีอาการผิดปกติของหัวใจ เช่น กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ ต้องหยุดการใช้ยานี้ทันที แล้วรีบพบแพทย์/ไปโรงพยาบาล

ปัจจุบันในตลาดการค้ายา เราสามารถพบเห็นยาที่มีโครงสร้างเลียนแบบและคล้ายกับยาอีมีทีน ซึ่งมีชื่อสามัญว่า Dehydroemetrine โดยการบริหารยากลุ่มนี้ต้องเป็นไปตามคำสั่งแพทย์แต่ผู้เดียว

อีมีทีนมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?

อีมีทีน

ยาอีมีทีนมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น

  • รักษา โรคบิดมีตัว โรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ โรคฝีตับ ที่มีสาเหตุจากเชื้ออะมีบา

อีมีทีนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

จากผลงานศึกษาวิจัยพบว่า ยาอีมีทีนมีกลไกการออกฤทธิ์ที่ตัวยาจะส่งผลยับยั้งการสังเคราะห์โปรตีนในสิ่งมีชีวิตเล็กๆอย่างอะมีบา โดยตัวยาจะเข้าจับกับสารพันธุกรรมของเชื้ออะมีบาที่เรียกว่า ไรโบโซม(Ribosome) ส่งผลให้เชื้ออะมีบาหมดสภาพในการเจริญเติบโตตลอดจนในการกระจายพันธุ์ เชื้ออะมีบาจึงตายลงในที่สุด

อีมีทีนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาอีมีทีนมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

  • ยาฉีดที่ประกอบด้วยตัวยา Emetine Hydrochloride 30 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร

อีมีทีนมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

ยาอีมีทีนมีขนาดการบริหารยา/ใช้ยา เช่น

  • ผู้ใหญ่: ฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อหรือเข้าใต้ผิวหนังขนาด 60 มิลลิกรัม/วัน โดยใช้ยาต่อเนื่องเป็นเวลา 10 วัน
  • เด็ก: ยังไม่มีข้อมูลทางคลินิกที่แน่ชัดถึง ขนาดยานี้ ผลข้างเคียง และความปลอดภัยในการใช้ยานี้ในเด็ก การใช้ยานี้ในเด็ก จึงอยู่ในดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษาเป็นกรณีๆไป

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียง ตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาอีมีทีน ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ช้าแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ อย่างเช่น โรคหัวใจ โรคไต โรคกล้ามเนื้อ รวมทั้ง กำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาอีมีทีนอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากไม่ได้รับการฉีดยาควรทำอย่างไร?

การใช้ยาอีมีทีน มีใช้แต่เฉพาะในสถานพยาบาลเท่านั้น และต้องใช้เป็นไปตามคำสั่งแพทย์ที่มีบันทึกเป็นลายลักษณ์อักษร ดังนั้นโอกาสที่ผู้ป่วยจะไม่ได้รับการฉีดยานี้จึงเป็นไปได้น้อยมาก

อีมีทีนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาอีมีทีนสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์จากยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกาย ดังนี้ เช่น

  • ผลต่อกล้ามเนื้อ: เช่น ปวดกล้ามเนื้อ
  • ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น ท้องเสีย คลื่นไส้ อาเจียน
  • ผลต่อระบบประสาท: เช่น วิงเวียน ปวดศีรษะ
  • ผลต่อผิวหนัง: เช่น เกิดผื่นคัน ลมพิษ
  • ผลต่อหัวใจ: เช่น การตรวจECG ให้ผลผิดปกติ/การทำงานของหัวใจผิดปกติ หัวใจล้มเหลว
  • ผลต่อไต: เช่น เกิดพิษกับไต/ไตอักเสบ

มีข้อควรระวังการใช้อีมีทีนอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาอีมีทีน เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
  • ห้ามใช้กับผู้ป่วยด้วย โรคหัวใจ โรคไต ผู้ที่มีภาวะเส้นประสาทอักเสบ
  • ห้ามใช้ยาที่มีสภาพเปลี่ยนไปจากเดิม เช่น มีตะกอนผงในยา
  • ห้ามใช้ยากับสตรีมีครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร และในเด็ก
  • ปฏิบัติตามคำสั่งแพทย์ พยาบาล เภสัชกร อย่างเคร่งครัด
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมยาอีมีทีนด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บhaamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ

อีมีทีนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ข้อมูลปฏิกิริยาระหว่างยาอีมีทีนกับยาชนิดอื่นๆ มีเผยแพร่ทางสื่อสาธารณะไม่มากเท่าใดนัก จึงไม่มีข้อมูลในการสืบค้น อย่างไรก็ตาม หากพบว่าการใช้ยาชนิดใดร่วมกับยาอีมีทีน แล้วเกิดอาการผิดปกติขึ้น ควรรีบแจ้งแพทย์/มาโรงพยาบาลทันทีเพื่อ ได้รับการรักษาโดยเร็ว

ควรเก็บรักษาอีมีทีนอย่างไร?

ควรเก็บยาอีมีทีนตามคำแนะนำในเอกสารกำกับยา ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งตู้เย็น เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น และเก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

อีมีทีนมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาอีมีทีน มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น

ชื่อการค้าบริษัทผู้ผลิต
Emetine injection (อีมีทีน อินเจ็คชั่น)Stembin

บรรณานุกรม

  1. http://www.druginfosys.com/drug.aspx?drugcode=273&type=1[2017,July29]
  2. http://www.mims.com/thailand/drug/info/emetine/?type=brief&mtype=generic[2017,July29]
  3. http://www.mims.com/india/drug/info/emetine?type=full&mtype=generic#Indications[2017,July29]
  4. https://en.wikipedia.org/wiki/Emetine#Use_as_anti-amoebic[2017,July29]
  5. https://www.scribd.com/document/344146576/Emetine-Hydrochloride-30-Mg-ML-Sterile-Injection[2017,July29]
  6. https://books.google.co.th/books?id=cJdplH5a6-IC&pg=SA7-PA3&lpg=SA7-PA3&dq=emetine+injection+brand+name&source=bl&ots=iMlqZUFzNF&sig=sKoZf6oawWeH6KKv3i1FpsMGLzE&hl=th&sa=X&ved=0ahUKEwjZhLm-s_DUAhUKvo8KHbjvD4QQ6AEIWDAG#v=onepage&q=emetine%20injection%20brand%20name&f=false[2017,July29]