อีด็อกซาแบน (Edoxaban)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 25 พฤษภาคม 2561
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาอีด็อกซาแบน(Edoxaban) เป็นยาต้านการแข็งตัวของเลือด (Anticoagulant/blood thinner) ทางคลินิกใช้ยานี้เพื่อป้องกัน

  • ภาวะหลอดเลือดดำอุดตัน/ภาวะลิ่มเลือดในหลอดเลือดดำ(Deep vein thrombosis)
  • โรคลิ่มเลือดอุดกั้นในปอด/สิ่งหลุดอุดหลอดเลือดปอด(Pulmonary embolism)
  • ลดความเสี่ยงการเป็นอัมพาตด้วยสมองขาดเลือดในผู้ป่วยหัวใจเต้นผิดจังหวะที่ไม่มีความผิดปกติของลิ้นหัวใจ (Nonvalvular atrial fibrillation)
  • รูปแบบเภสัชภัณฑ์ของยาอีด็อกซาแบน เป็นชนิดรับประทาน ร่างกายจะใช้เวลา 1–2 ชั่วโมงเพื่อดูดซึมตัวยานี้จากระบบทางเดินอาหารเข้าสู่กระแสเลือด การรับประทานยานี้วันละ1ครั้ งก็สามารถป้องกันและควบคุมการแข็งตัวของเลือดได้แล้ว ยาอีด็อกซาแบนมีการออกฤทธิ์ได้ยาวนาน ร่างกายอาจต้องใช้เวลา 10–14 ชั่วโมงเพื่อกำจัดตัวยานี้ออกจากกระแสเลือดและผ่านทิ้งไปกับปัสสาวะ

ทั้งนี้ ยังมีข้อจำกัดการใช้ยาอีด็อกซาแบนบางประการที่บุคลากรทางการแพทย์จะให้ความสำคัญและเฝ้าระวังระหว่างใช้ยานี้กับผู้ป่วย อาทิ

  • ผู้ป่วยที่มีการทำงานของไตโดยวัดจากค่าครีอะตินีนเคลียรานซ์ (Creatinine clearance) มากกว่า 95 มิลลิลิตร/นาที จะทำให้ระดับยาอีด็อกซาแบนในกระแสเลือดลดต่ำลง และเพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะสมองเป็นอัมพาตด้วยเหตุขาดเลือด(Ischemic stroke) ดังนั้นยานี้จึงเหมาะกับผู้ที่มีค่าครีอะตินีนเคลียรานซ์ตั้งแต่ 95 มิลลิลิตร/นาทีลงมา
  • การใช้ยานี้ให้เกิดประสิทธิผลทางคลินิก ต้องอาศัยความต่อเนื่องของการใช้ยานี้ กรณีผู้ป่วยหยุดหรือเลิกการใช้ยานี้กะทันหัน(Premature discontinuation) ก็จะเป็นเหตุให้เกิดอัมพาตด้วยสมองขาดเลือดได้เช่นกัน
  • กรณีผู้ป่วยที่ต้องเข้ารับการให้ยาชาโดยฉีดเข้าน้ำไขสันหลัง จะต้องหยุดการใช้ยา อีด็อกซาแบนเป็นเวลาอย่างต่ำ 12 ชั่วโมงขึ้นไป เพื่อเป็นการป้องกันภาวะเลือดออกในเนื้อเยื่อของไขสันหลังซึ่งอาจส่งผลเป็นอัมพาตในระยะยาว และการจะกลับมาใช้ยาอีด็อกซาแบนได้ใหม่ ต้องกระทำหลังจากการให้ยาชาทางน้ำไขสันหลังไปแล้ว 2 ชั่วโมงเป็นอย่างต่ำ

ยาอีด็อกซาแบนที่มีจำหน่ายในประเทศไทยได้ขึ้นทะเบียนเป็นยาอันตราย และมีขนาดความแรงของยาที่แตกต่างออกไป ผู้ป่วยที่ได้รับยาชนิดนี้จะต้องปฏิบัติตัวตามแนวทางที่ แพทย์ พยาบาล เภสัชกร แนะนำอย่างเคร่งครัด เช่น รับประทานยานี้ตรงขนาดและตรงเวลาในแต่ละวัน ห้ามหยุดรับประทานหรือปรับขนาดรับประทานด้วยตนเอง และเราจะพบเห็นการใช้ยาชนิดนี้/ยานี้ในสถานพยาบาลหลายแห่ง และสามารถซื้อหาได้ตามร้านขายยาขนาดใหญ่ทั่วไป

อีด็อกซาแบนมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?

อีด็อกซาแบน

ยาอีด็อกซาแบนมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น

  • ใช้ป้องกันภาวะอัมพาตด้วยสมองขาดเลือดจากเหตุหัวใจเต้นผิดจังหวะ ชนิด Nonvalvular atrial fibrillation
  • ใช้ป้องกันภาวะลิ่มเลือดในหลอดเลือดดำ(Deep vein thrombosis)
  • ใช้ป้องกันภาวะสิ่งหลุดอุดหลอดเลือดปอด(Pulmonary embolism)

อีด็อกซาแบนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาอีด็อกซาแบนคือ ตัวยาจะเข้ายับยั้งเอนไซม์ที่มีชื่อว่า แฟคเตอร์ เทนเอ (Factor Xa) เอนไซม์ดังกล่าวมีหน้าที่สำคัญต่อกระบวนการแข็งตัวของเลือด การยับยั้ง แฟคเตอร์ เทนเอ จะทำให้กระบวนการรวมตัวของลิ่มเลือดถูกปิดกั้น ส่งผลป้องกันการอุดตันตามหลอดเลือด เช่น หลอดเลือดในสมอง หลอดเลือดในปอด ด้วยกลไกดังกล่าวจึงก่อให้เกิดที่มาของสรรพคุณ

อีด็อกซาแบนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาอีด็อกซาแบนมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

  • ยาเม็ดชนิดรับประทาน ที่ประกอบด้วยตัวยา Edoxaban ขนาด 15, 30, และ 60 มิลลิกรัม/เม็ด

อีด็อกซาแบนมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

ยาอีด็อกซาแบนมีขนาดการบริหารยา/ใช้ยา เช่น

ก. ป้องกันการอุดตันของหลอดเลือดในสมองของผู้ป่วยหัวใจเต้นผิดจังหวะ:

  • ผู้ใหญ่: รับประทานยา 60 มิลลิกรัม วันละ1ครั้ง ก่อนหรือหลังอาหารก็ได้

ข. บำบัดภาวะสิ่งหลุดอุดหลอดเลือดปอด และภาวะลิ่มเลือดในหลอดเลือดดำ:

  • ผู้ใหญ่: รับประทานยา 60 มิลลิกรัม วันละ1ครั้ง แต่กรณีผู้ป่วยมีน้ำหนักต่ำกว่า 60 กิโลกรัมลงมา แพทย์จะให้รับประทานยาเพียง 30 มิลลิกรัม วันละ1ครั้ง และแพทย์อาจพิจารณาใช้ร่วมกับยาต้านการแข็งตัวของเลือดชนิดอื่นที่เป็นยาฉีด

อนึ่ง:

  • กรณีค่าครีอะตินีนเคลียรานซ์(Creatinine clearance)อยู่ระหว่าง 15–50 มิลลิลิตร/นาที แพทย์จะปรับลดขนาดรับประทานลงมาเป็น 30 มิลลิกรัม วันละ1ครั้ง
  • การเปลี่ยนจากยาอีด็อกซาแบนเพื่อไปรับประทานยาต้านการแข็งตัวของเลือด ตัวใหม่ แพทย์จะปรับขนาดรับประทานของยาอีด็อกซาแบนลงมาเป็น 30 มิลลิกรัม/ วัน หรือถ้าผู้ป่วยใช้ยาอีด็อกซาแบน 30 มิลลิกรัม/วันอยู่แล้ว แพทย์อาจปรับลดขนาดการใช้ยาลงมาเป็น 15 มิลลิกรัม/วัน โดยใช้ร่วมกับยา Vitamin K antagonist
  • เด็ก: ทางคลินิก ยังไม่มีข้อมูลด้านความปลอดภัยและขนาดของการใช้ยานี้ในเด็ก

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาอีด็อกซาแบน ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ โดยเฉพาะ ยาแอสไพริน หรือยาต้านเกล็ดเลือด เพราะการใช้ยาอีด็อกซาแบนร่วมกับยาอื่นๆ อาจส่งผลให้อาการของโรครุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

กรณีลืมรับประทานยาอีด็อกซาแบน สามารถรับประทานทันทีที่นึกขึ้นได้ หากเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ห้ามเพิ่มขนาดรับประทานเป็น 2 เท่า ให้รับประทานยาที่ขนาดปกติเท่านั้น

ทั้งนี้ ผู้ป่วยต้องได้รับยาอีด็อกซาแบนต่อเนื่องตามคำสั่งแพทย์ จึงจะเกิดประสิทธิผลของการรักษา

อีด็อกซาแบนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาอีด็อกซาแบนสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์จากยา(ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกายดังนี้ เช่น

  • ผลต่อระบบโลหิตวิทยา: เช่น อาจมีภาวะโลหิตจาง เลือดออกง่าย มีเลือดออกในสมอง เกิดเลือดออกในทางเดินอาหาร
  • ผลต่อผิวหนัง: เช่น เกิดเลือดออกใต้ผิวหนัง อาจพบผื่นคัน
  • ผลต่อระบบทางเดินปัสสาวะ: เช่น ปัสสาวะมีเลือดปน/ ปัสสาวะเป็นเลือด
  • ผลต่อตับ: เช่น ตับทำงานผิดปกติ/ตับอักเสบ
  • อื่นๆ: เกิดเลือดประจำเดือนมาผิดปกติในผู้ป่วยสตรี

*อนึ่ง: การได้รับยาอีด็อกซาแบนเกินขนาด จะเสี่ยงต่อภาวะเลือดออกง่ายตามมา แพทย์อาจใช้ยา Protamine sulfate, Vitamin k และ Tranexamic acid เพื่อบรรเทาและป้องกันภาวะเลือดออกง่ายดังกล่าว

มีข้อควรระวังการใช้อีด็อกซาแบนอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาอีด็อกซาแบน เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้ หรือแพ้ส่วนประกอบอื่นในสูตรตำรับยานี้
  • ห้ามใช้ยานี้กับ สตรีมีครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร เด็ก และผู้สูงอายุ นอกจาก มีคำสั่งแพทย์
  • ห้ามใช้ยาที่มีสภาพเปลี่ยนไปจากเดิม เช่น เม็ดยาแตกหัก
  • ห้ามปรับขนาดรับประทานหรือหยุดการใช้ยานี้อย่างกะทันหัน
  • หากเกิดภาวะเลือดออกง่ายหรือพบเลือดปนมากับอุจจาระ/อุจจาระเป็นเลือด ปัสสาวะเป็นเลือด ต้องหยุดการใช้ยานี้ทันที แล้วรีบมาพบแพทย์โดยเร็ว ไม่ต้องรอถึงวันแพทย์นัด
  • หลีกเลี่ยงการเกิดบาดแผลต่างๆ ด้วยอาจเกิดภาวะเลือดไหลออกเป็นปริมาณมาก
  • ปฏิบัติตัวตามคำแนะนำของ แพทย์ พยาบาล เภสัชกร อย่างเคร่งครัด และมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลตามแพทย์นัดทุกครั้ง
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมยาอีด็อกซาแบนด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ

อีด็อกซาแบนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาอีด็อกซาแบนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • การใช้ยาอีด็อกซาแบนร่วมกับยา Aspirin , Ibuprofen อาจเพิ่มความเสี่ยง ด้วยอาการเลือดออกง่าย หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกัน แพทย์จะปรับขนาดการใช้ยาให้เหมาะสมเป็นกรณีไป
  • หลีกเลี่ยงการใช้ยาอีด็อกซาแบนร่วมกับยา Phenytoin , Dexamethasone เพราะจะทำให้ระดับยาอีด็อกซาแบนในกระแสเลือดลดต่ำลงจนส่งผลให้ยาอีด็อกซาแบนด้อยประสิทธิภาพในการป้องกันการรวมตัวของก้อนลิ่มเลือด
  • หลีกเลี่ยงการใช้ยาอีด็อกซาแบนร่วมกับยาน้ำแร่รังสีไอโอดีน(Sodium iodide-I -131)ด้วยจะทำให้ผลการวินิจฉัยของ Sodium iodide-i-131 ผิดเพี้ยนไป
  • หลีกเลี่ยงการใช้ยาอีด็อกซาแบนร่วมกับ ยาSugammadex(ยาต้านฤทธิ์ยาหย่อนกล้ามเนื้อ) เพราะอาจทำให้ร่างกายต้องใช้เวลาในการยับยั้งภาวะเลือดออกนานกว่าปกติ

ควรเก็บรักษาอีด็อกซาแบนอย่างไร?

ควรเก็บยาอีด็อกซาแบนภายใต้อุณหภูมิ 20–25 องศาเซลเซียส(Celsius) ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งตู้เย็น เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์ และเก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

อีด็อกซาแบนมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาอีด็อกซาแบน มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น

ชื่อการค้าบริษัทผู้ผลิต
Savaysa (สเวย์ซา)Daiichi Sankyo
Lixiana (ลิซิอะนา)Daiichi Sankyo

บรรณานุกรม

  1. https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2015/206316lbl.pdf [2018,May5]
  2. https://www.drugs.com/dosage/edoxaban.html [2018,May5]
  3. http://www.mims.com/thailand/drug/info/lixiana/?type=brief [2018,May5]
  4. https://www.youtube.com/watch?v=cy3a__OOa2M [2018,May5]
  5. https://www.drugs.com/sfx/edoxaban-side-effects.html [2018,May5]
  6. https://www.drugs.com/drug-interactions/edoxaban-index.html?filter=2#P [2018,May5]