ออกซิโคโดน (Oxycodone)
- โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
- 2 พฤษภาคม 2564
- Tweet
- บทนำ: คือยาอะไร?
- ออกซิโคโดนมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?
- ออกซิโคโดนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
- ออกซิโคโดนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
- ออกซิโคโดนมีขนาดรับประทานอย่างไร?
- เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
- หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
- ออกซิโคโดนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
- มีข้อควรระวังการใช้ออกซิโคโดนอย่างไร?
- ออกซิโคโดนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
- ควรเก็บรักษาออกซิโคโดนอย่างไร?
- ออกซิโคโดนมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
- บรรณานุกรม
- ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
- ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
- กลุ่มยาแก้ปวดและยาพาราเซตามอล (Analgesics and Paracetamol)
- นาลอกโซน (Naloxone)
- ความดันในกะโหลกศีรษะสูง (Increased intracranial pressure)
- พาราเซตามอล (Paracetamol)
- โรคซึมเศร้า (Major Depressive Disorder หรือ MDD)
- ความเครียด ภาวะซึมเศร้า และโรคซึมเศร้า (Stress, Depression and Depressive disorder)
บทนำ: คือยาอะไร?
ยาออกซิโคโดน (Oxycodone)คือยาที่เป็นสารกึ่งสังเคราะห์จากสารต้นแบบที่มีชื่อว่า Thebaine ที่จัดเป็นสารอยู่ในประเภท Opioid alkaloid (สารในกลุ่มฝิ่น/ โอปิออยด์) ซึ่งจะออกฤทธิ์ที่สมองช่วยระงับความเจ็บปวดระดับปานกลางจนกระทั่งถึงอาการเจ็บปวดระดับรุนแรง
ออกซิโคโดนถูกพัฒนาขึ้นในปี ค.ศ. 1917 (พ.ศ. 2460) รูปแบบของยาแผนปัจจุบันจะถูกพัฒนาเป็นยาเดี่ยวชนิดรับประทานและยาฉีด นอกจากนี้ยังมีการพัฒนาเป็นยาผสมร่วมกับยาอื่นเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพของการรักษาเช่น การนำยาออกซิโคโดนไปผสมกับยา Acetamino phen หรือบางสูตรตำรับได้นำออกซิโคโดนไปผสมร่วมกับยา Naloxone เพื่อลดพิษและลดอาการติดยาของออกซิโคโดนอีกด้วย
ยาออกซิโคโดนสามารถดูดซึมได้จากระบบทางเดินอาหารประมาณ 60 - 87% และ*สามารถซึมผ่านรกและเข้าสู่น้ำนมของมารดาได้ ตัวยาในกระแสเลือดจะเข้าจับกับพลาสมา โปรตีนประมาณ 45% ตับจะเป็นอวัยวะที่คอยเปลี่ยนโครงสร้างทางเคมีของยาออกซิโคโดนอย่างต่อเนื่อง ซึ่งร่างกายต้องใช้เวลาประมาณ 2 - 4 ชั่วโมงในการกำจัดยานี้ประมาณ 50% ออกจากกระแสเลือด โดยผ่านทิ้งไปกับปัสสาวะเสียเป็นส่วนมาก
ข้อจำกัดของการใช้ยาออกซิโคโดน นอกจากเรื่องการแพ้ยาแล้ว ยังมีข้อห้ามใช้กับผู้ป่วยด้วยโรคหืด, ผู้ป่วยทางเดินอาหาร/ลำไส้อุดตัน (อ่านเพิ่มเติมในเว็บ haamor. com บทความเรื่อง ลำไส้อุดตัน), ผู้ที่มีประวัติแพ้ยาแก้ปวดที่มีฤทธิ์เป็นยาเสพติด, อีกทั้งมีระยะเวลาของการใช้ยาที่เป็นเงื่อนไขสำคัญและช่วยป้องกันมิให้ผู้ป่วยเกิดอาการติดยา, จากเงื่อนไขที่กล่าวมาการใช้ยาออกซิโคโดนจึงต้องเป็นไปตามคำสั่งของแพทย์ผู้รักษาเท่านั้น
ออกซิโคโดนมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?
ยาออกซิโคโดนมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้:
- เป็นยาบรรเทาอาการปวดขั้นปานกลางจนถึงอาการปวดขั้นรุนแรง
ออกซิโคโดนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
กลไกการออกฤทธิ์ของยาออกซิโคโดนคือ ตัวยาจะออกฤทธิ์โดยเข้าไปจับกับตัวรับ (Receptor)ในสมองที่มีชื่อว่า Opiate receptors เป็นเหตุให้เกิดการยับยั้งกระแสประสาทของความรู้สึกเจ็บปวด หรือเป็นการกดการสั่งงานของสมองนั่นเอง จากกลไกที่กล่าวมาจึงก่อให้เกิดฤทธิ์ของการรักษาตามสรรพคุณ
ออกซิโคโดนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
ยาออกซิโคโดนมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น
- ยาแคปซูลชนิดรับประทาน ขนาด 5, 10 และ 20 มิลลิกรัม/แคปซูล
- ยาน้ำชนิดรับประทาน ขนาด 5 มิลลิกรัม/5 มิลลิลิตร
- ยาน้ำชนิดรับประทาน ขนาด 10 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร
- ยาฉีด ขนาด 10 และ 50 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร
- ยาเม็ดชนิดรับประทาน ขนาด 5, 10, 15, 20, 30, 40, 60, 80, 120 และ 160 มิลลิกรัม /เม็ด
- ยาเม็ดชนิดรับประทานที่ผสมร่วมกับยา Naloxone เช่น Naloxone hydrochloride 5 มิลลิ กรัม + Oxycodone hydrochloride 10 มิลลิกรัม
ออกซิโคโดนมีขนาดรับประทานอย่างไร?
ยาออกซิโคโดนมีขนาดรับประทาน เช่น
- ผู้ใหญ่: เริ่มต้นรับประทาน 5 - 15 มิลลิกรัมทุกๆ 4 - 6 ชั่วโมง, หากเป็นยาที่มีรูปแบบออก ฤทธิ์เนิ่นนาน/ยาวนานหรือประเภทค่อยๆปลดปล่อยตัวยา (Extended release tablet) ให้รับประทาน 10 มิลลิกรัมทุกๆ 12 ชั่วโมง, ซึ่งสามารถรับประทานยานี้ก่อนหรือพร้อมอาหารก็ได้, และหลีกเลี่ยงการรับประทานยานี้ร่วมกับอาหารที่มีไขมันสูง, ห้ามเคี้ยวยา, ให้กลืนยานี้พร้อมน้ำดื่มในปริมาณที่มากเพียงพอ
- เด็ก (นิยามคำว่าเด็ก): ยานี้มีผลข้างเคียงที่อันตราย การใช้ยานี้ในเด็กจึงต้องอยู่ในดุลพินิจของแพทย์ผู้ รักษาเท่านั้น
*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์ หรือเภสัชกรก่อนเสมอ
เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาออกซิโคโดน ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น
- ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก/ หอบเหนื่อย
- มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาออกซิโคโดนอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
- หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้
หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
หากลืมรับประทานยาออกซิโคโดน สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า
ออกซิโคโดนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
ยาออกซิโคโดนสามารถก่อให้เกิดผล/ อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น
- ปัสสาวะลำบาก/ปัสสาวะขัด
- ประสาทหลอน
- อารมณ์แปรปรวน
- ติดยา
- อาการ แพ้ยานี้
- คลื่นไส้
- ท้องผูก
- อาเจียน
- ปวดหัว
- มีผื่นคันขึ้นตามผิวหนัง
- นอนไม่หลับ
- วิงเวียน
*อนึ่ง: สำหรับอาการผู้ที่ได้รับยานี้เกินขนาด สามารถพบอาการหายใจติดขัด/หายใจลำบาก, เกิดภาวะกดการทำงานของสมอง, (เช่น ซึม หายใจเบา ช้า) ซึ่งหากพบอาการดังกล่าว ควรรีบนำตัวผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลทันที/ฉุกเฉิน การแก้ไขโดยแพทย์จะรักษาและปรับระบบหายใจของผู้ป่วยให้กลับมาเป็นปกติโดยเร็ว แพทย์สามารถใช้ยา Naloxone ในการต่อต้านพิษของยาออกซิโคโดนได้ แต่ทั้งนี้ขึ้นกับดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษา
มีข้อควรระวังการใช้ออกซิโคโดนอย่างไร?
มีข้อควรระวังการใช้ยาออกซิโคโดน เช่น
- ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
- ห้ามใช้ยานี้กับ ผู้ป่วยที่มีอาการหายใจลำบากเฉียบพลัน ผู้ป่วยด้วยโรคพิษสุราเรื้อรัง ผู้ป่วยลำไส้อุดตัน ผู้ ป่วยที่มีความดันในกะโหลกศีรษะสูง ผู้ที่ได้รับบาดเจ็บบริเวณศีรษะ ผู้ป่วยด้วยโรคพอร์ฟิเรีย (Porphyria: โรคทางพันธุกรรมที่พบได้น้อยที่มีความผิดปกติในการทำงานของเม็ดเลือดแดง)
- ห้ามใช้ยานี้กับ สตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร เด็กที่อายุต่ำกว่า 18 ปีลงมา
- ระวังการใช้ยานี้กับ ผู้ป่วยโรคตับ โรคไต ผู้ป่วยโรคความดันโลหิตต่ำ ผู้ป่วยโรคลมชัก ผู้ป่วยโรค/ภาวะฮอร์โมนจากต่อมไทรอยด์ต่ำ(ภาวะขาดไทรอยด์ฮอร์โมน) ผู้ป่วยโรคหืด ผู้ป่วยต่อมลูกหมากโต ผู้ป่วยด้วยโรคลำไส้อักเสบ ผู้ป่วยด้วยโรคของระบบทางเดินน้ำดี
- ระวังการใช้ยานี้กับผู้สูงอายุ
- ขนาดรับประทานยานี้ ควรเริ่มในขนาดต่ำๆที่สามารถรักษาอาการปวดของผู้ป่วยได้ ทั้งนี้เพื่อป้องกันภาวะดื้อต่อยา และอาการติดยาของผู้ป่วยเอง
- ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
- ห้ามใช้ยาหมดอายุ
- ห้ามเก็บยาหมดอายุ
***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาออกซิโคโดนด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิดและสมุนไพร ต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน
ออกซิโคโดนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
ยาออกซิโคโดน มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น
- การใช้ยาออกซิโคโดน ร่วมกับ ยากลุ่ม TCAs จะเกิดการเสริมฤทธิ์ของยากลุ่ม TCAs เพิ่มมากขึ้นจนอาจได้รับผลข้างเคียงจากยาTCAs ติดตามมา การจะใช้ยาร่วมกันแพทย์จะปรับขนาดการใช้ยาให้เหมาะสมเป็นรายบุคคลไป
- การใช้ยาออกซิโคโดน ร่วมกับ ยา Metoclopramide จะก่อให้เกิดฤทธิ์ในการสงบประสาท หรือทำให้รู้สึกง่วงนอนมากยิ่งขึ้น หากไม่มีความจำเป็นใดๆควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน
- ยาบางกลุ่มสามารถลดประสิทธิภาพการรักษาของยาออกซิโคโดน หากไม่มีความจำเป็นใดๆควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน ยากลุ่มดังกล่าว เช่นยา Rifampicin, Amiodarone, Quinidine, และยากลุ่ม Polycyclic antidepressants (ยาจิตเวชกลุ่มรักษาโรคซึมเศร้า)
- การใช้ยาออกซิโคโดน ร่วมกับ ยา Bupropion สามารถกระตุ้นให้เกิดภาวะลมชัก โดย เฉพาะกลุ่มผู้ป่วยที่ใช้ยาออกซิโคโดนในขนาดสูงๆหรือในกลุ่มผู้สูงอายุหรือผู้ที่ติดสุราเรื้อรัง เพื่อหลีกเลี่ยงภาวะลมชักดังกล่าวจึงควรเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน
ควรเก็บรักษาออกซิโคโดนอย่างไร?
ควรเก็บยาออกซิโคโดน:
- เก็บยาในอุณหภูมิช่วง 15 - 30 องศาเซลเซียส (Celsius)
- ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น
- เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อน และ ความชื้น
- เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
- ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์
ออกซิโคโดนมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
ยาออกซิโคโดน มียาชื่อการค้าอื่น และ บริษัทผู้ผลิตเช่น
| ชื่อการค้า | บริษัทผู้ผลิต |
|---|---|
| OxyContin (ออกซิคอนติน) | Napp Pharmaceuticals Ltd |
| OxyNorm (ออกซินอร์ม) | Napp Pharmaceuticals Ltd |
| Longtec (ลองเทค) | Odem Pharmaceuticals Ltd |
| Lynlor (ลินเลอร์) | Actavis UK Ltd |
| Reltebon (เรลเทบอน) | Actavis UK Ltd |
| Shortec (ชอร์เทค) | Odem Pharmaceuticals Ltd |
| Targinact (ทาร์จิแน็กท์) | Napp Pharmaceuticals Ltd |
บรรณานุกรม
- https://www.drugs.com/oxycodone.html [2021,May1]
- https://www.mims.com/thailand/drug/info/oxycodone?mtype=generic [2021,May1]
- https://en.wikipedia.org/wiki/Oxycodone [2021,May1]
- https://www.drugs.com/dosage/oxycodone.html#Usual_Adult_Dose_for_Pain [2021,May1]
- https://www.mims.co.uk/Drugs/pain/pain-fever [2021,May1]
- https://www.drugs.com/oxycontin-images.html [2021,May1]
- https://www.medicines.org.uk/emc/medicine/3507 [2021,May1]
- https://www.medsafe.govt.nz/consumers/cmi/o/OxyNormcap.pdf [2021,May1]
- https://www.medicines.org.uk/emc/medicine/24099 [2021,May1]
- https://www.drugs.com/imprints/onx-10-22277.html [2021,May1]
