ออกซานเทล (Oxantel)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 17 มีนาคม 2560
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาออกซานเทล(Oxantel หรือ Oxantel pamoate) เป็นยารักษาโรคพยาธิที่สามารถใช้ได้ทั้งในคนและในสัตว์ โดยตัวยาจะออกฤทธิ์ฆ่าพยาธิที่ลำไส้เล็ก ยานี้มีการดูดซึมจากระบบทางเดินอาหารเข้าสู่กระแสเลือดต่ำ จึงเหมาะสมที่จะนำมาใช้รักษาการติดเชื้อพยาธิที่ลำไส้ เช่น พยาธิแส้ม้า(Trichuris trichiura) พยาธิปากขอ(Hook worm) และพยาธิเข็มหมุด(Enterobiassis) ขนาดการรับประทานของยานี้จะถูกคำนวณโดยมีความสัมพันธ์กับน้ำหนักตัวของผู้ป่วย

ผลข้างเคียงของยาออกซานเทลมักจะเกิดกับระบบทางเดินอาหาร เพื่อความปลอดภัยของผู้บริโภคก่อนการใช้ยาออกซานเทล ควรได้รับการตรวจร่างกายจากแพทย์ รวมถึงการตรวจอุจจาระเพื่อวิเคราะห์ว่ามีการติดโรคพยาธิจริง

ยาออกซานเทลยังถูกนำมาใช้กับโรคปริทันต์หรือโรคเหงือกอักเสบซึ่งมีสาเหตุจากเชื้อแบคทีเรียที่สะสมบริเวณคราบหินปูนและคราบอาหารที่ผิวฟันอีกด้วย โดยยาออกซานเทลจะเข้าไปรบกวนการทำงานของเอนไซม์ในตัวแบคทีเรียที่มีชื่อว่า Fumarate reductase ทำให้แบคทีเรียหยุดการเจริญเติบโตและตายลงในที่สุด

ทั้งนี้ในแถบเอเชีย จะพบเห็นการใช้ยาออกซานเทลเป็นยารักษาโรคพยาธิ โดยมีรูปแบบเภสัชภัณฑ์ที่เป็นยาผสมร่วมกับยา Pyrantel ซึ่งผู้บริโภค/ผู้ป่วยสามารถพบเห็นการจำหน่ายยาออกซานเทลภายใต้ชื่อการค้าว่ายา “Quantrel”

ออกซานเทลมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร

ออกซานเทล

ยาออกซานเทลมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้เพื่อ รักษาอาการติดโรคพยาธิตัวกลม(Round worm) เช่น พยาธิแส้ม้า พยาธิปากขอ พยาธิเข็มหมุด

ออกซานเทลมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

ยาออกซานเทลมีกลไกการออกฤทธิ์คือ ตัวยาจะออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทของตัวพยาธิ โดยจะเข้ายับยั้งการทำงานของเอนไซม์ที่เกี่ยวข้องกับการเคลื่อนไหวของตัวพยาธิที่มีชื่อว่า Acetylcholinesterase ส่งผลให้ตัวพยาธิเกิดภาวะเป็นอัมพาต ไม่สามารถหาอาหารได้เหมือนปกติ และตายลงในที่สุด

ออกซานเทลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ออกซานเทลมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

  • ยาน้ำแขวนตะกอนชนิดรับประทานที่ประกอบด้วยตัวยา Oxantel 20 มิลลิกรัม + Pyrantel embonate 20 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร

ออกซานเทลมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยาออกซานเทลมีขนาดรับประทาน เช่น

  • ผู้ใหญ่และเด็ก: รับประทานขนาด 10–20 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม ครั้งเดียว โดยสามารถรับประทานยาก่อนหรือหลังอาหารก็ได้

อนึ่ง: ด้วยสูตรตำรับของยาออกซานเทลเป็นรูปแบบของยาผสม โดยผู้บริโภคจะได้รับยา Pyrantel ขนาด 10–20 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมร่วมด้วย

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยา ควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาออกซานเทล ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆเช่น โรคตับ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาออกซานเทลอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

โดยทั่วไป การใช้ยาออกซานเทลเพียงครั้งเดียวก็สามารถเห็นผลการรักษาแล้ว ซึ่งหากไม่ได้รับประทานยาออกซานเทลตามเวลาที่กำหนดไว้ ก็สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้

ออกซานเทลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาOxantel ในรูปแบบยาผสมกับยา Pyrantel สามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์จากยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกาย ดังนี้ เช่น

  • ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น เป็นตะคริวที่ท้อง ทำให้เบื่ออาหาร รู้สึกไม่สบายในช่องท้อง
  • ผลต่อระบบประสาท: เช่น ปวดศีรษะ วิงเวียน ง่วงนอน
  • ผลต่ออาการทางจิตใจ: เช่น นอนไม่หลับ
  • ผลต่อผิวหนัง: เช่น เกิดผื่นคัน

มีข้อควรระวังการใช้ออกซานเทลอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาออกซานเทล เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยาในสูตรตำรับออกซานเทล
  • ห้ามใช้ยานี้หญิงมีครรภ์/ตั้งครรภ์ สตรีในภาวะให้นมบุตร และเด็กโดยไม่มีคำสั่งแพทย์
  • ห้ามปรับขนาดรับประทานด้วยตนเอง
  • ห้ามใช้ยาที่มีสภาพเปลี่ยนไปจากเดิม เช่น สียาเปลี่ยน ยามีเศษผงเจือปน
  • ห้ามรับประทานยานี้พร้อมกับเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์เป็นส่วนประกอบด้วยจะทำให้เกิดผลข้างเคียงที่รุนแรงจากยานี้
  • ด้วยสูตรตำรับยาออกซานเทลจะประกอบด้วยตัวยาPyrantel ซึ่งถูกดูดซึม เข้าสู่ร่างกายได้บ้างและจะมีผลต่อการทำงานของตับ จึงต้องระวังการใช้ยาสูตรผสมนี้ กับผู้ป่วยโรคตับ
  • ก่อนการใช้ยาออกซานเทล ควรได้รับการตรวจร่างกายและการตรวจอุจจาระจากแพทย์เพื่อยืนยันว่า ผู้ป่วยติดเชื้อพยาธิชนิดใด เพื่อผู้ป่วยได้รับยาถ่ายพยาธิที่เหมาะสมกับชนิดของพยาธิ
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาออกซานเทลด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิด อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ

ออกซานเทลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาออกซานเทลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • การใช้ยาออกซานเทลร่วมกับยาถ่ายพยาธิ Albendazole สามารถส่งผลสนับสนุน การฆ่าเชื้อพยาธิแส้ม้าให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น แต่การใช้ยาทั้ง 2 ตัวนี้ร่วมกัน ควร ต้องเป็นคำสั่งของแพทย์เท่านั้น

ควรเก็บรักษาออกซานเทลอย่างไร?

ควรเก็บยาออกซานเทลภายใต้เงื่อนไขที่ระบุในเอกสารกำกับยา ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์ และเก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น

ออกซานเทลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาออกซานเทลที่จำหน่ายในต่างประเทศ มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น

ชื่อการค้าบริษัทผู้ผลิต
Quantrel (ควอนเทรล)Johnson & Johnson

บรรณานุกรม

  1. http://www.mims.com/thailand/drug/info/oxantel/?type=brief&mtype=generic [2017,Feb25]
  2. https://en.wikipedia.org/wiki/Oxantel [2017,Feb25]
  3. http://www.drugsupdate.com/news/view/2/1066/oxantel-could-prevent-periodontitis [2017,Feb25]
  4. https://drug.mynahcare.com/drugs/genericdetail/oxantel-MTYzNQ [2017,Feb25]
  5. http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMc1403068?af%3DR%26rss%3DcurrentIssue#t=article [2017,Feb25]