สเตียรอยด์ ยาสเตียรอยด์ Corticosteroid

สเตียรอยด์ ยาสเตียรอยด์ คอร์ติโคสเตียรอยด์ (Corticosteroid)

โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง พวงทอง ไกรพิบูลย์
28 มกราคม 2561
Tweet

บทความที่เกี่ยวข้อง

สเตียรอยด์ หรือ ยาสเตียรอยด์ (Steroid) เป็นยามีหลายกลุ่ม (เช่น ยาฮอร์โมนต่างๆ) แต่โดยทั่วไป ถ้าไม่กล่าวเฉพาะเจาะจง จะหมายถึง ยาในกลุ่ม คอร์ติโคสเตียรอยด์(Corticosteroid) ซึ่งยาคอร์ติโคสเตียรอยด์นี้ ยังแบ่งย่อยเป็น2 กลุ่มตามตัวรับ(Receptor)ของแต่ละกลุ่มยา คือ ยา Glucocorticoids และยา Mineralocorticoids ดังนั้นยาสเตียรอยด์ในบทความนี้ จะหมายถึง ยา Corticosteroid

ยาสเตียรอยด์ เป็นยาที่มีคุณสมบัติทางเคมีเหมือนฮอร์โมนชนิดหนึ่งที่สร้างจากต่อมหมวกไต โดยมีสรรพคุณหลายอย่าง เช่น

ลดการอักเสบของเนื้อเยื่อทั้งไม่ได้เกิดจากติดเชื้อ (เช่น ในโรคภูมิต้านตนเอง/โรคออโตอิมมูน) และสาเหตุจากการติดเชื้อ อนึ่ง บางครั้งเรียกยานี้ว่า ยาแก้อักเสบ
ช่วยลดการบวมของเนื้อเยื่อที่ไม่ใช่เกิดจากบวมน้ำ (เช่น ในภาวะสมองบวม)
ลดภูมิคุ้มกันต้านทานโรค (จึงนำมาใช้รักษาโรคในกลุ่ม ออโตอิมมูน) ดังนั้นเมื่อใช้ยานี้ต่อเนื่อง จึงมีโอกาสติดเชื้อได้ง่าย
และบางครั้งแพทย์ใช้เพื่อช่วยลดอาการคัน และอาการไข้สูงมาก

ผลข้างเคียงจากยาสเตียรอยด์โดยเฉพาะการใช้ต่อเนื่อง คือ เกิดแผลในกระเพาะอาหาร (เลือดออกในทางเดินอาหาร) หิวบ่อยจึงอ้วนง่าย บวมใบหน้า และลำตัว กล้ามเนื้ออ่อนแรงจากมีกล้ามเนื้อลีบ ติดเชื้อง่าย น้ำตาลในเลือดสูง (โรคเบาหวาน) ความดันโลหิตสูง และโรคกระดูกพรุน

แพทย์ใช้ยาสเตีรอยด์รักษาโรคหลายโรค เช่น โรคออโตอิมมูน โรคภูมิแพ้ โรคหืด

ยาสเตียรอยด์ มีได้ทั้งเป็นยาทา(ยาใช้ภายนอก) ยากิน ยาฉีดเข้ากล้ามเนื้อ ยาฉีดเข้าหลอดเลือด และยาพ่น

อนึ่ง ยาสเตียรอยด์ เป็นยามีผลข้างเคียงสูง จัดเป็นยาอันตราย ไม่ควรซื้อใช้เองโดยไม่ปรึกษาแพทย์ หรือเภสัชกรก่อน

สเตียรอยด์ฮอร์โมน(Steroid hormone) คือ สารประกอบอินทรีย์ที่มีลักษณะการเรียงตัวรูปแบบเฉพาะของธาตุคาร์บอน ที่ทางการแพทย์มีได้หลายความหมาย คือ นอกจากหมายถึงกลุ่มยา Corticosteroids ดังได้กล่าวแล้วในตอนต้น ยังหมายถึง ฮอร์โมนต่างๆที่สร้างจาก รังไข่ อัณฑะ หรือ รก ที่เรียกว่า ฮอร์โมนเพศ หรือ สเตียรอยด์เพศ(Sex steroids)

Anabolic hormone หมายถึง ฮอร์โมนธรรมชาติ หรือฮอร์โมนสังเคราะห์ที่ ผลิตขึ้นมาเพื่อกระตุ้นให้เกิดการเจริญเติบโตของมวลกล้ามเนื้อ ทางการแพทย์จัดอยู่ในกลุ่มยา/สารเพิ่มสมรรถภาพ ซึ่งทางด้านการกีฬามักเรียกสาร/ฮอร์โมนกลุ่มนี้ว่า สเตียรอยด์(Steroid) เช่นกัน

ถ้า Anabolic steroid ที่หมายถึง ฮอร์โมนเพศชายชนิดที่เป็นฮอร์โมนสังเคราะห์ เรียกว่า Anabolic-androgenic steroids ซึ่งมีชื่อเรียกกันในหมู่ชาวตะวันตก หรือ นักเพาะกาย เช่น Gear, Juice, Roids, Stackers, หรือถ้านำมาใช้อย่างผิดกฏหมายทางการกีฬา มักเรียกกันว่า “สเตียรอยด์(Steroid)” เช่นกัน

บรรณานุกรม