ลีโวนอร์เจสเตรล (Levonorgestrel)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 9 พฤศจิกายน 2554
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ลีโวนอร์เจสเตรล (Levonorgestrel) เป็นยาคุมกำเนิด จัดเป็นฮอร์โมนสังเคราะห์กลุ่มเดียวกับฮอร์โมนโปรเจสโตเจน (Progestogen) และถูกนำไปใช้เป็นยาคุมกำเนิดอย่างแพร่หลาย โดยผลิตเป็นยาฮอร์โมนเดี่ยวและผลิตผสมรวมกับฮอร์โมนเอสโตรเจน (Estrogen) นอกจากนี้ยังใช้เป็นยาเม็ดคุมกำเนิดฉุกเฉิน (อ่านเพิ่มเติมในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง การคุมกำเนิดฉุกเฉิน) ซึ่งต้องเพิ่มปริมาณความเข้มข้นของฮอร์โมนลีโวนอร์เจสเตรลหลายเท่าตัว

ลีโวนอร์เจสเตรลมีสรรพคุณอย่างไร?

ลีโวนอร์เจสเตรล

ยาลีโวนอร์เจสเตรลมีสรรพคุณดังนี้

  • ใช้เป็นยาคุมกำเนิดและป้องกันการตั้งครรภ์
  • ใช้เป็นยาเม็ดคุมกำเนิดฉุกเฉินในกรณีที่การคุมกำเนิดเดิมเกิดข้อผิดพลาด เช่น ถุงยางอนามัยรั่วหรือฉีกขาดในขณะที่มีเพศสัมพันธ์ หรือกรณีถูกข่มขืน
  • ใช้เป็นฮอร์โมนทดแทนในหญิงที่หมดประจำเดือน
  • รักษาอาการประจำเดือนมามาก

ลีโวนอร์เจสเตรลออกฤทธิ์อย่างไร?

ยาลีโวนอร์เจสเตรลออกฤทธิ์โดยยับยั้งการตกไข่ในรอบเดือนของผู้หญิง ทำให้เยื่อบุโพรงมดลูกหนาตัวขึ้นและยากต่อการฝังตัวของไข่ นอกจากนี้ยังทำให้บริเวณปากมดลูกมีสารคัดหลั่งลักษณะเหนียวข้นจึงทำให้ตัวอสุจิเข้าไปผสมกับไข่ได้ยาก

ลีโวนอร์เจสเตรลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

รูปแบบจำหน่ายของยาลีโวนอร์เจสเตรลสำหรับคุมกำเนิดคือ

  • ชนิดเม็ด ขนาด 30 และ 37.5 ไมโครกรัม
  • ชนิดเม็ดร่วมกับฮอร์โมนเอสโตรเจน ขนาด 150 และ 50 - 125 ไมโครกรัม
  • ชนิดฝังใต้ผิวหนัง ขนาด 75 มิลลิกรัม

รูปแบบจำหน่ายของยาลีโวนอร์เจสเตรลสำหรับคุมกำเนิดฉุกเฉินคือ

  • ชนิดเม็ด ขนาด 750 ไมโครกรัม

รูปแบบจำหน่ายของยาลีโวนอร์เจสเตรลสำหรับใช้เป็นฮอร์โมนทดแทนในหญิงวัยหมดประจำเดือนคือ

  • ชนิดเม็ด ขนาด 75 ไมโครกรัม
  • ชนิดแผ่นปิดผิวหนัง 7 ไมโครกรัม/24 ชั่วโมง และขนาด 15 ไมโครกรัม/24 ชั่วโมง

รูปแบบจำหน่ายของยาลีโวนอร์เจสเตรลสำหรับรักษาอาการประจำเดือนมามากคือ

  • ชนิดสอดช่องคลอด ขนาด 52 มิลลิกรัม

ลีโวนอร์เจสเตรลมีขนาดรับประทานอย่างไร?

การรับประทานยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดต่างๆรวมทั้งยาลีโวนอร์เจสเตรลจะมีวิธีรับประทานที่แตกต่างกันไป ทั้งนี้ขึ้นกับวัตถุประสงค์ของผู้ใช้ ขนาด และปริมาณฮอร์โมนที่ประกอบอยู่ในเม็ดยาปกติสามารถรับประทานก่อนหรือหลังอาหารก็ได้ ที่สำคัญต้องได้รับคำแนะนำและวิธีรับประทานที่ถูกต้องจากแพทย์หรือเภสัชกร เพื่อเพิ่มความมั่นใจในการคุมกำเนิด ผู้บริโภคควรอ่านข้อแนะนำและรายละเอียดปลีกย่อยได้จากเอกสารกำกับยา การรับประทานยาลีโวนอร์เจสเตรลผิดวิธีหรือผิดขนาด นอกจากจะไม่ได้รับประสิทธิผลของการคุมกำเนิดและการรักษาแล้ว ยังอาจได้รับผลอันไม่พึงประสงค์หรือผลข้างเคียงติดตามมา กรณีที่ใช้ยาลีโวนอร์เจสเตรลสำหรับคุมกำเนิดฉุกเฉินไม่ควรใช้เกิน 2 ครั้ง/เดือน

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมทั้งยาลีโวนอร์เจสเตรล ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรดังนี้

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิดรวมทั้งอาการจากการแพ้ยาเช่น กินยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่น หายใจติดขัด/หายใจลำบาก - มีโรคประจำตัวต่างๆเช่น โรคเบาหวาน โรคไมเกรน โรคความดันโลหิตสูง ซึมเศร้า และอื่นๆรวมทั้งกำลังกินยาอะไรอยู่ เพราะยาอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรือเกิด ปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กินอยู่ก่อนแล้ว
  • สุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายชนิดมักผ่านรกหรือ ผ่านเข้าสู่น้ำนมและส่งผลข้างเคียงต่อทารก สำหรับยาลีโวนอร์เจสเตรลห้ามใช้กับหญิงมีครรภ์โดยเด็ดขาดเพราะสามารถทำให้ทารกในครรภ์พิการได้

หากลืมรับประทานลีโวนอร์เจสเตรลควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาลีโวนอร์เจสเตรลที่ใช้คุมกำเนิด (ยาเม็ดคุมกำเนิด) สามารถรับประทานทันทีที่นึกได้ โดยไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เท่า แต่ถ้าลืมรับประทานยาลีโวนอร์เจสเตรล ที่ใช้เพื่อวัตถุประสงค์อื่นๆรวมทั้งในภาวะฉุกเฉิน ควรต้องปรึกษาแพทย์

ลีโวนอร์เจสเตรลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ผลไม่พึงประสงค์ (ผลข้างเคียง) จากยาลีโวนอร์เจสเตรลได้แก่ มีเลือดออกทางช่องคลอดกะปริดกะปรอย คลื่นไส้ อาเจียน ปวดศีรษะ เวียนศีรษะ คัดเต้านม ซึมเศร้า อาจเกิดฝ้า ผมร่วง มีอาการบวมน้ำ โรคความดันโลหิตสูง และมีภาวะเกล็ดเลือดต่ำ

มีข้อควรระวังการใช้ลีโวนอร์เจสเตรลอย่างไร?

ข้อควรระวังในการใช้ยาลีโวนอร์เจสเตรลคือ

  • ระวังการใช้ยาลีโวนอร์เจสเตรลกับสตรีที่กำลังตั้งครรภ์ด้วยมีผลทำให้ทารกในครรภ์พิการ
  • ระวังการใช้ยาลีโวนอร์เจสเตรลกับสตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร เพราะยาสามารถปนออก มาในน้ำนมได้ซึ่งอาจส่งผลถึงทารก ดังนั้นจึงควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ยาเสมอ หรือสตรีที่มีประวัติท้องนอกมดลูกเพราะอาจเกิดการท้องนอกมดลูกซ้ำได้
  • ห้ามใช้ยาลีโวนอร์เจสเตรลรักษาภาวะเลือดออกบริเวณช่องคลอดโดยที่ไม่ได้ผ่านการตรวจร่างกายและวิเคราะห์อาการจากแพทย์ว่าเกิดจากสาเหตุใด เพราะอาจทำให้อาการของโรครุนแรงมากขึ้น
  • ห้ามใช้ยาลีโวนอร์เจสเตรลกับหญิงที่มีประวัติเป็นโรคมะเร็งเต้านม หรือกำลังเป็นโรคมะเร็งด้วยจะทำให้โรคมะเร็งกำเริบและรุนแรงขึ้น
  • ระวังการใช้ยาลีโวนอร์เจสเตรลกับผู้ป่วยโรคตับ-ไต ผู้ที่มีภาวะตับโต ตับทำงานผิดปกติ ผู้ป่วยโรคเบาหวาน โรคหืดลมชัก โรคไมเกรน เพราะอาจส่งผลให้โรครุนแรงขึ้นได้
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ

***** อนึ่ง

ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมถึงยาลีโวนอร์เจสเตรล) ยาแผนโบราณทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกชนิดควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ลีโวนอร์เจสเตรลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาลีโวนอร์เจสเตรลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นๆดังนี้

  • การกินยาลีโวนอร์เจสเตรลร่วมกับยาต้านฮอร์โมนบางชนิดจะกระตุ้นการทำงานของตับ และก่อให้เกิดภาวะลีโวนอร์เจสเตรลในกระแสเลือดต่ำ ดังนั้นต้องปรับปริมาณการรับประทานของลีโวนอร์เจสเตรลเพิ่มขึ้นเพื่อให้ได้ประสิทธิภาพในการคุมกำเนิด ยาต้านฮอร์โมนดังกล่าวเช่น ยาอะมิโนกลูเททิไมด์ (Aminoglutethimide)
  • การกินยาลีโวนอร์เจสเตรลร่วมกับยาที่กดภูมิคุ้มกันต้านทานของร่างกายพบว่า ยาลีโวนอร์เจสเตรลจะทำให้ความเข้มข้นของยาดังกล่าวเพิ่มขึ้น นอกจากนี้ยังก่อให้เกิดความเป็นพิษต่อตับได้ด้วยยากดภูมิคุ้มกันต้านทานของร่างกายเช่น ไซโคลสปอริน (Ciclosporin หรือ Cyclosporin)

ควรเก็บรักษาลีโวนอร์เจสเตรลอย่างไร?

ควรเก็บยาลีโวนอร์เจสเตรลให้พ้นแสงแดด เก็บภายใต้อุณหภูมิ 25 เซลเซียส (Celsius) เลี่ยงการเก็บในที่ชื้น ไม่ควรเก็บยาที่หมดอายุควรทิ้งทำลาย และเก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง และไม่ควรเก็บยาในห้องน้ำ

ลีโวนอร์เจสเตรลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาลีโวนอร์เจสเตรลมีชื่อทางการค้าอื่นและบริษัทผู้ผลิตในประเทศไทย เช่น

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
Anna (แอนนา) Thai Nakorn Patana
Dior 21 (ไดออร์ 21) Thai Nakorn Patana
Dior 28 (ไดออร์ 28) Thai Nakorn Patana
Hyan (ไฮแอน) Famy Care
Jadelle (จาเดล) Bayer HealthCare Pharma
Madonna (มาดอนนา) Biolab
Microgynon 30 ED (ไมโครไกนอน 30 อีดี) Bayer HealthCare Pharma
Microlenyn 30 ED (ไมโครลีนิน 30 อีดี) DKT Healthcare
R-Den (อาร์-เดน) Thai Nakorn Patana
Trigestrel (ไตรเจสเตรล) Famy Care
Triquilar ED (ไตรควิลาร์ อีดี) Bayer HealthCare Pharma

บรรณานุกรม

1. Levonorgestrel. http://www.mims.com/Thailand/drug/search/levonorgestrel [2014,Oct25]
2. บุษบา จินดาวิจักษณ์. (2533). การใช้ยาในสตรีเพศ.คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล

Updated 2014, Oct 25