รีเฟล็กซ์ (Reflex)

  • โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง พวงทอง ไกรพิบูลย์
  • 7 สิงหาคม 2556
  • Tweet

รีเฟล็กซ์ พจนานุกรมศัพท์แพทยศาสตร์ อังกฤษ-ไทย ไทย-อังกฤษ ฉบับราชบัณฑิตย สถาน พ.ศ. 2547 ให้เรียกคำนี้ทับศัพท์ภาษาอังกฤษ

รีเฟล็กซ์ หมายถึง ปฏิกิริยาโต้ตอบ หรือ ปฏิกิริยาตอบสนองของร่างกายต่อสิ่งเร้า หรือ ต่อตัวกระตุ้น (Stimulus) ที่ร่างกายโต้ตอบทันทีโดยไม่ได้ตั้งใจ ทั้งนี้ รีเฟล็กซ์ เป็นปฏิกิริยาที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติของสิ่งมีชีวิตเพื่อใช้ช่วยเบื้องต้นในการป้องกันตนเอง เตรียมสู้หรือเตรียมหนี

รีเฟล็กซ์ เป็นการตอบโต้เฉียบพลัน ดังนั้น การทำงานของระบบประสาทที่เกี่ยวข้องจึงผ่านทาง Reflex arc ไม่มีการผ่านสมอง (ไม่ต้องใช้เวลาให้สมองคิดประเมินเพื่อการตอบสนอง ) แต่จะผ่านเพียงระดับไขสันหลังที่ซึ่งจะสั่งการเป็นอัตโนมัติ ไม่มีกระบวนการคิดเข้ามาเกี่ยวข้อง

เมื่อเป็นการโต้ตอบจากการทำงานของกล้ามเนื้อภายนอกร่างกาย (กล้ามเนื้อลาย, Striated muscle เช่น กล้ามเนื้อแขน ขา) เรียกว่า Somatic reflex เช่น การเคาะเอ็นตรงกระ ดูกสะบ้า จะส่งผลให้ขาท่อนล่างกระตุกทันที หรือ การที่มีสิ่งของเคลื่อนเข้าใกล้ลูกตา ร่างกายจะมีปฏิกิริยาตอบโต้โดยการหลับตาทันที เป็นต้น

เมื่อเป็นการตอบโต้โดยมีการเปลี่ยนแปลงในการทำงานของอวัยวะภายในร่างกาย เรียก ว่า Autonomic reflex เช่น เมื่อเห็นภาพที่ทำให้ตกใจกลัว ร่างกายจะโต้ตอบโดย หัวใจจะเต้นแรง หายใจแรง เหงื่อออกที่ฝ่ามือ ฝ่าเท้า หรือในบางคนเมื่อกินอาหารแล้วต้องถ่ายอุจจาระ เป็นเพราะอาหารจะเป็นตัวกระตุ้นกระเพาะอาหาร ส่งผลให้เกิดการกระตุ้นการเคลื่อนไหวบีบตัวของลำไส้ จึงเกิดการปวดถ่ายอุจจาระ ซึ่งเรียกรีเฟล็กซ์นี้ว่า Gastrocolic reflex เป็นต้น

บรรณานุกรม

  1. Reflex http://en.wikipedia.org/wiki/Reflex [2013,].
  2. Reflex arc http://en.wikipedia.org/wiki/Reflex_arc [2013,].