article detail

ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟน (Dextromethorphan)

• โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
• 26 เมษายน 2557
• Tweet

• บทนำ
• เดกซ์โทรเมทอร์แฟนมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?
• ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
• ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
• ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนมีขนาดรับประทานอย่างไร?
• เมื่อมีการสั่งยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
• หากลืมรับประทานยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนควรทำอย่างไร?
• ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
• มีข้อควรระวังการใช้ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนอย่างไร?
• ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
• ควรเก็บรักษายาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนอย่างไร?
• ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
• บรรณานุกรม

• ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
• ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
• โรคปอด (Lung disease)
• โรคหืด (Asthma)
• โรคถุงลมโป่งพอง (Emphysema)
• โรคภูมิแพ้ (Allergy)
• โรคหลอดลมอักเสบ (Bronchitis)
• หลอดลมอักเสบในเด็ก (Bronchitis in children)

บทนำ

ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟน (Dextromethorphan) เป็นยาแก้ไอที่มีขายตามร้านขายยาทั่ว ไป มีทั้งรูปแบบยาเดี่ยวและผสมร่วมกับยาตัวอื่น นอกจากมีฤทธิ์ระงับอาการไอแล้ว ยังมีฤทธิ์ลดความเจ็บปวด และออกฤทธิ์ทางระบบประสาทได้ด้วย และเป็นยาสามารถดูดซึมได้ดีในระ บบทางเดินอาหาร

ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?

ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนใช้รักษาอาการไอโดยเฉพาะการไอแห้งๆ (ไอไม่มีเสมหะ) ยานี้ ไม่สามารถใช้รักษาอาการไอจากการสูบบุหรี่ ไอจากโรคหืด หรือไอจากถุงลมโป่งพอง

ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนออกฤทธิ์โดยกดศูนย์ควบคุมการไอในสมอง ซึ่งอยู่ในส่วนของก้านสมองที่เรียกว่า เมดัลลา ออปลองกาตา (Medulla oblongata)

ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟน มีรูปแบบจำหน่าย ดังนี้

• ยาเม็ด ขนาด 15 มิลลิกรัม และ 30 มิลลิกรัม
• ยาน้ำเชื่อม ขนาด 15 มิลลิกรัม ต่อ 1 ช้อนชา

ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนใช้รักษาอาการไอได้อย่างมีประสิทธิผล วิธีกินยาและขนาดยาที่ใช้กับเด็กและผู้ใหญ่ ย่อมมีความแตกต่างกันออกไป สามารถรับประทานยาก่อนหรือหลังอาหารก็ได้ ไม่แนะนำใช้ยานี้กับเด็กอายุต่ำกว่า 4 ปี (เพราะยาอาจก่อผลไม่พึงประสงค์ต่อเด็ก จนอาจเป็นสาเหตุให้เสียชีวิตได้) ขนาดรับประทานสูงสุดสำหรับผู้ใหญ่ไม่เกิน 120 มิลลิกรัม/วัน ส่วนในเด็ก การใช้ยาควรเป็นการแนะนำจากแพทย์ และที่สำคัญควรให้แพทย์เป็นผู้วินิจฉัยสั่งจ่ายยาที่เหมาะสม ไม่ควรซื้อยารับประทานเอง

เมื่อมีการสั่งยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมถึงยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟน ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกร ดังนี้

• ประวัติแพ้ยาทุกชนิดและอาการของการแพ้ยา เช่น กินยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่น หายใจติดขัด/หายใจลำบาก
• มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยาอะไรอยู่ เพราะยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรือเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กินอยู่ก่อนแล้ว
• หากเป็นสุภาพสตรี ควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์หรือไม่ หรือกำลังให้นมบุตรหรือไม่ เพราะยามักผ่านรกหรือผ่านเข้าสู่น้ำนมและเข้าสู่ทารก ก่อผลข้างเคียงต่อทารกได้

หากลืมรับประทานยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟน สามารถรับประทานยาเมื่อนึกขึ้นได้ หากลืมทานยาใกล้กับมื้อถัดไป ให้รับประทานขนาดปกติโดยไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เท่า

ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ผลไม่พึงประสงค์ (ผลข้างเคียง) ของยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟน คือ

• อาจเกิดอาการหายใจลำบาก ใบหน้าบวม ลิ้น
• ริมฝีปากบวม ถ้าเกิดอาการข้างต้น ต้องหยุดใช้ยาทันทีและรีบพบแพทย์ โดยเฉพาะเมื่อมีอาการทางการหายใจ ควรพบแพทย์เป็นการฉุก เฉิน
• อาจมีอาการ กังวล หงุดหงิด สับสน ประสาทหลอน ซึ่งควรหยุดใช้ยา และรีบพบแพทย์เช่น กัน

มีข้อควรระวังการใช้ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนอย่างไร?

ข้อควรระวังในการใช้ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟน คือ

• ห้ามใช้ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนในหญิงตั้งครรภ์ ด้วยตัวยาอาจผ่านรกและมีผลต่อทารกในครรภ์ได้
• ระวังการใช้ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนในหญิงที่ต้องให้นมบุตร ด้วยเด็กทารกอาจได้รับยาที่ผ่านมาทางน้ำนม
• ไม่ควรใช้ยานี้ในเด็กอายุต่ำกว่า 4 ปีดังได้กล่าวแล้ว
• ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนถูกสลายในตับ และขับออกทางไต จึงควรระมัดระวังการใช้ยาในผู้ป่วยที่เป็น โรคตับ โรคไต เพราะจะเพิ่มโอกาสเกิดผลไม่พึงประสงค์ของยาสูงมากขึ้นจนเกิดอันตรายได้

***** อนึ่ง

ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิดที่รวมยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟน ยาแผนโบราณทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกชนิด ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟน มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น คือ

• การใช้ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟน ร่วมกับยารักษาอาการทางจิตประสาทบางชนิด อาจทำให้ปริ มาณยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนในกระแสเลือดสูงขึ้น จึงก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์จากยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนมากขึ้นเช่นเดียวกัน กลุ่มยารักษาอาการทางจิตประสาท เช่น ไทโอไรดาซีน (Thiori dazine)
• การใช้ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟน ร่วมกับยารักษาอาการซึมเศร้าบางชนิด อาจทำให้เกิดกลุ่มอา การที่เรียกว่า ซีโรโทนิน ซินโดรม (Serotonin Syndrome) โดยมีอาการหัวใจ เต้นเร็ว เหงื่อออกมาก ม่านตาขยาย อุณหภูมิร่างกายสูงผิดปกติอาจถึง 40 องศาเซลเซียส/Celsius (อุณหภูมิปกติของร่างกายคือ 37 องศาเซลเซียส) ความดันโลหิตสูง เป็นต้น กลุ่มยารักษาอาการซึมเศร้า เช่น ไอโซคาร์บอกซาซิด (Isocarboxazid) ฟีนีลซีน (Phenelzine)

ควรเก็บรักษายาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนอย่างไร?

ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนควรเก็บโดยเลี่ยงการเก็บในที่ชื้น หรือในที่ที่มีอุณหภูมิสูงเกิน 30 องศาเซลเซียส และเก็บยาให้พ้นมือเด็ก

ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟนมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ชื่อทางการค้าและบริษัทผู้ผลิต ยาเดกซ์โทรเมทอร์แฟน เช่น

บรรณานุกรม

1. Dextromethorphan. http://www.mims.com/Thailand/drug/search/ [2014,April10]