ยาอัลเบนดาโซล (Albendazole)

สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาอัลเบนดาโซล (Albendazole หรือ Albendazolum) ถูกค้นพบเมื่อปี ค.ศ. 1972 (พ.ศ. 2515) มีฤทธิ์ฆ่าพยาธิ หลายชนิด เช่น พยาธิตัวกลม พยาธิตัวตืด พยาธิใบไม้ เป็นต้น องค์การอนามัยโลกจัดให้อัลเบนดาโซลเป็นยาจำเป็นสำหรับสาธารณสุขขั้นมูลฐานของแต่ละประเทศ ประเทศไทยได้บรรจุให้อัลเบน ดาโซลอยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติเป็นที่เรียบร้อยแล้ว

จากข้อมูลด้านเภสัชจลนศาสตร์ (Pharmacokinetic: การศึกษาความเป็นไปเมื่อยาเข้าสู่ร่าง กาย)พบว่า หลังการรับประทานยาอัลเบนดาโซล ยาสามารถดูดซึมเข้าสู่ร่างกายน้อยกว่า 5% เมื่อ ยาผ่านเข้ากระแสเลือดจะจับตัวกับพลาสมาโปรตีน 7% โดยประมาณ และถูกส่งไปเปลี่ยนโครง สร้างทางเคมีที่ตับ ร่างกายต้องใช้เวลา 8 - 12 ชั่วโมงในการกำจัดยาออกจากร่างกายโดย ผ่านมา กับน้ำปัสสาวะและอุจจาระ

ยาอัลเบนดาโซลจัดอยู่ในหมวดยาอันตราย การใช้ยาที่ถูกต้องและปลอดภัย ควรต้องได้รับคำแนะนำจากแพทย์ทุกครั้ง

ยาอัลเบนดาโซลมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?

ยาอัลเบนดาโซล

ยาอัลเบนดาโซลมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ คือ เป็นยาสำหรับฆ่า/ถ่ายพยาธิ เช่น

  • พยาธิปากขอ
  • พยาธิตัวกลม (เช่น พยาธิไส้เดือน)
  • พยาธิตัวแบน (เช่น พยาธิตืดหมู, พยาธิตืดวัว)
  • พยาธิแส้ม้า
  • พยาธิเส้น ด้าย/พยาธิเข็มหมุด
  • พยาธิใบไม้ตับ

ยาอัลเบนดาโซลมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

ยาอัลเบนดาโซลมีกลไกการออกฤทธิ์ โดยตัวยาจะออกฤทธิ์ยับยั้งการเชื่อมต่อโปรตีนทิวบู ลิน (Tubulin: โปรตีนสำคัญที่ใช้ในการทำงานของเซลล์ของพยาธิ) ในตัวพยาธิ อีกทั้งปิดกั้นการ ดูดซึมน้ำตาลกลูโคส ทำให้พยาธิขาดพลังงานในการดำรงชีวิตและตายลง

ยาอัลเบนดาโซลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาอัลเบนดาโซลมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

  • รูปแบบยาเม็ด ขนาดความแรง 200 มิลลิกรัม/เม็ด
  • รูปแบบยาน้ำแขวนตะกอน ขนาดความแรง 100 และ 200 มิลลิกรัม/ 5 มิลลิลิตร

ยาอัลเบนดาโซลมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยาอัลเบนดาโซลมีขนาดรับประทาน เช่น

ก. สำหรับฆ่าพยาธิตัวตืด (Echinococosis): เช่น

  • ผู้ใหญ่:
    • ที่น้ำหนักตัวมากกว่า 60 กิโลกรัม: รับประทาน 400 มิลลิกรัม วันละ 2 ครั้ง เช้า - เย็น เป็นเวลา 28 วัน
    • หากน้ำหนักน้อยกว่า 60 กิโลกรัม รับประทาน 15 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม/วัน โดยแบ่งรับประทาน 2 ครั้ง โดยขนาดรับประทานสูงสุดไม่เกิน 800 มิลลิกรัม/วัน
  • เด็ก (นิยามคำว่าเด็ก): ขนาดรับประทานขึ้นกับอายุและน้ำหนักตัวของเด็ก ซึ่งต้องอยู่ในดุลพินิจของแพทย์ เท่านั้น

ข. สำหรับพยาธิตืดหมูในระบบประสาท (Neurodysticercosis): เช่น

  • ผู้ใหญ่:
    • ที่น้ำหนักมากกว่า 60 กิโลกรัม: รับประทาน 400 มิลลิกรัม วันละ 2 ครั้ง เช้า - เย็น เป็นเวลา 8 - 30 วัน
    • หากน้ำหนักตัวน้อยกว่า 60 กิโลกรัม รับประทาน 15 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม/วัน โดยแบ่งรับประทาน 2 ครั้ง โดยขนาดรับประทานสูงสุดไม่เกิน 800 มิลลิกรัม/วัน
  • เด็ก: ขนาดรับประทานขึ้นกับอายุและน้ำหนักตัวของเด็ก ซึ่งต้องอยู่ในดุลพินิจของแพทย์ เท่านั้น

ค. สำหรับฆ่าพยาธิเข็มหมุด (Enterobiasis): เช่น

  • ผู้ใหญ่: รับประทาน 400 มิลลิกรัม ครั้งเดียว
  • เด็กที่อายุมากกว่า 2 ปี: รับประทาน 400 มิลลิกรัม ครั้งเดียว
  • เด็กที่อายุ 1 - 2 ปี: รับประทาน 200 มิลลิกรัม ครั้งเดียว

ง. สำหรับฆ่าพยาธิไส้เดือน (Ascariasis): เช่น

  • ผู้ใหญ่: รับประทาน 400 มิลลิกรัม ครั้งเดียว
  • เด็กที่อายุมากกว่า 2 ปี: รับประทาน 400 มิลลิกรัม ครั้งเดียว
  • เด็กที่อายุ 1 - 2 ปี: รับประทาน 200 มิลลิกรัม ครั้งเดียว

จ. สำหรับฆ่าพยาธิปากขอ (Hookworm infections): เช่น

  • ผู้ใหญ่: รับประทาน 400 มิลลิกรัม ครั้งเดียว
  • เด็กที่อายุมากกว่า 2 ปี: รับประทาน 400 มิลลิกรัม ครั้งเดียว
  • เด็กที่อายุ 1 - 2 ปี: รับประทาน 200 มิลลิกรัม ครั้งเดียว

ฉ. สำหรับฆ่าพยาธิเส้นด้าย (Strongyloidiasis): เช่น

  • ผู้ใหญ่: รับประทาน 400 มิลลิกรัม วันละครั้งหรือแบ่งรับประทานเช้า -เย็น เป็นเวลา 3 วัน หากจำเป็น แพทย์อาจให้ยาซ้ำได้อีก หลังจากรับประทานยาไปแล้ว 3 สัปดาห์
  • เด็ก: ขนาดที่รับประทาน ขึ้นกับน้ำหนักตัวของเด็กและต้องอยู่ในคำสั่งแพทย์เท่านั้น

*อนึ่ง:

  • ห้ามใช้ยานี้ในเด็กทารกแรกเกิด
  • ควรรับประทานยานี้ พร้อมอาหาร

*****หมายเหตุ: ขนาดยา และระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ผู้รักษาได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษา แพทย์ หรือเภสัชกร ก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาอัลเบนดาโซล ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และ เภสัชกร เช่น

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก /หอบเหนื่อย
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาอัลเบนดาโซลอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาอัลเบนดาโซล สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับ การรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

ยาอัลเบนดาโซลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาอัลเบนดาโซลสามารถก่อให้เกิดผล/อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น

    • รู้สึกไม่สบายในระบบทางเดินอาหาร
    • คลื่นไส้
    • ปวดหัว
    • วิงเวียน
    • ผื่นคัน
    • ตับอักเสบ
    • ปากคอแห้ง
    • *อาการข้างเคียงขั้นรุนแรง ได้แก่ การกดไขกระดูก

มีข้อควรระวังการใช้ยาอัลเบนดาโซลอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาอัลเบนดาโซล เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้แพ้ยานี้
  • ห้ามใช้ยานี้ใน หญิงตั้งครรภ์ และหญิงที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร
  • ห้ามใช้ยานี้กับเด็กทารก
  • ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วยที่ตับทำงานผิดปกติ
  • ระหว่างการใช้ยานี้ ควรต้องคอยตรวจความผิดปกติของระบบเลือด และการทำงานของตับควบคู่กันไป
  • ระวังมิให้เกิดการตั้งครรภ์ในเพศหญิงหลังหยุดใช้ยาเป็นเวลาไม่น้อยกว่า 1 เดือน
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาอัลเบนดาโซลด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตาม ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด เสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ยาอัลเบนดาโซลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาอัลเบนดาโซลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • การใช้ยาอัลเบนดาโซล ร่วมกับยาลดกรด เช่นยา Cimetidine สามารถทำให้ระดับยาอัลเบน ดาโซนด้อยประสิทธิภาพลง หากไม่จำเป็นไม่ควรใช้ยาร่วมกัน
  • การใช้ยาอัลเบนดาโซล ร่วมกับยากลุ่มสเตียรอยด์ เช่น ยา Dexamethazone สามารถเพิ่มระดับ ความเข้มข้นของอัลเบนดาโซลในเลือดได้ จึงควรเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน

ควรเก็บรักษายาอัลเบนดาโซลอย่างไร?

ควรเก็บยาอัลเบนดาโซล เช่น

  • เก็บยาที่อุณหภูมิระหว่าง 20 - 25 องศาเซลเซียส (Celsius)
  • เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/ แสงแดด และความชื้น
  • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
  • ไม่ควรเก็บยา ในห้องน้ำ

ยาอัลเบนดาโซลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาอัลเบนดาโซล มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต เช่น

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
Albatel (อัลบาเทล) T.O. Chemicals
Albemed (อัลเบเมด) Medicpharma
Alben (อัลเบน) Biolab
Albenda (อัลเบนดา) Milano
Alben-Hero (อัลเบน-ฮีโร) Heromycin Pharma
Alben-VC (อัลเบน-วีซี) Vesco Pharma
Albenz (อัลเบนซ์) The Forty-Two
Albezol (อัลเบนซอล) Union Drug
Alda (อัลดา) Thai Nakorn Patana
Aldazole (อัลดาโซล) Utopian
Alfuca (อัลฟูกา) Kenyaku
Alzol (อัลซอล) Pharmasant Lab
Benyad (เบนยาด) Inpac Pharma
CB-400 (ซีบี-400) Charoen Bhaesaj Lab
Falben (ฟอลเบน) GPO
Fatel (ฟาเทล) Pharmahof
Gendazel (เจนดาเซล) General Drugs House
Labenda (ลาเบนดา) Medicine Products
Manozide (มาโนไซด์) March Pharma
Mesin (เมซิน) Unison
Prodazole (โพรดาโซล) Inpac Pharma
San-San (แซน-แซน) T. Man Pharma
Vermixide (เวอร์มิไซด์) Polipharm
Vetoben (วีโทเบน) Community Pharm PCL
Zeben (เซเบน) Siam Bheasach
Zela/Zela-C (เซลา/เซลา-ซี) Unison
Zentel (เซนเทล) GlaxoSmithKline
Zenzera (เซนเซรา) Bangkok Lab & Cosmetic

บรรณานุกรม

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Albendazole#Mechanism_of_action [2020,Dec12]
  2. http://www.mims.com/Captcha/DefaultCaptcha?returnUrl=http%3a%2f%2fwww.mims.com%2fUSA%2fdrug%2finfo%2falbendazole%2f%3ftype%3dfull%26mtype%3dgeneric#Actions [2020,Dec12]
  3. http://www.mims.com/Thailand/drug/search/?q=albendazole [2020,Dec12]
  4. http://www.mims.com/Captcha/DefaultCaptcha?returnUrl=http%3a%2f%2fwww.mims.com%2fThailand%2fdrug%2finfo%2fAlbatel%2f%3ftype%3dbrief [2020,Dec12]
  5. https://www.drugs.com/mtm/albendazole.html [2020,Dec12]