ยาพาโรโมมัยซิน Paromomycin

ยาพาโรโมมัยซิน (Paromomycin)

โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
20 ธันวาคม 2563
Tweet

สารบัญ

บทนำ
ยาพาโรโมมัยซินมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?
ยาพาโรโมมัยซินมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
ยาพาโรโมมัยซินมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
ยาพาโรโมมัยซินมีขนาดรับประทานอย่างไร?
เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
ยาพาโรโมมัยซินมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
มีข้อควรระวังการใช้ยาพาโรโมมัยซินอย่างไร?
ยาพาโรโมมัยซินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
ควรเก็บรักษายาพาโรโมมัยซินอย่างไร?
ยาพาโรโมมัยซินมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
บรรณานุกรม

บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาพาโรโมมัยซิน (Paromomycin) เป็นยาต้านเชื้อแบคทีเรียที่อยู่ในกลุ่มอะมิโนกลัยโคไซด์ (Aminoglycoside: กลุมยาปฏิชีวนะที่เป็นสารประกอบของโปรตีนและน้ำตาลบางชนิดที่มีคุณสมบัติฆ่าเชื้อแบคทีเรียชนิดแกรมลบได้)

ในปี ค.ศ. 1950 (พ.ศ. 2493) นักวิทยาศาสตร์ได้แยกสกัดยานี้จากเชื้อจุลชีพที่ชื่อ Strep tomyces krestomuceticus วงการแพทย์นำมาใช้รักษาการติดเชื้อพยาธิและเชื้ออะมีบาในลำไส้ ของมนุษย์ (โรคบิดมีตัว)

การศึกษาเภสัชจลนศาสตร์ (Pharmacokinetic, การศึกษาความเป็นไปของยา เมื่อยาเข้าสู่ร่างกาย) ของยานี้พบว่า ยาพาโรโมมัยซินถูกดูดซึมจากระบบทางเดินอาหารได้น้อยมากและถูกขับออกมา กับอุจจาระ โดยอยู่ในรูปยาที่ไม่ถูกเปลี่ยนโครงสร้าง 100% แต่จะดูดซึมได้เร็วหากให้ยาโดยฉีดเข้ากล้ามเนื้อ ซึ่งยาที่เหลือจากการรักษาจะถูกขับออกมากับปัสสาวะ

องค์การอนามัยโรคจัดให้พาโรโมมัยซินเป็นยาจำเป็นขั้นพื้นฐานของชุมชน แต่ประเทศไทย เราอาจจะพบเห็นการใช้ยาตัวนี้น้อย เพื่อความปลอดภัยของตัวผู้ป่วยการใช้ยานี้ ต้องเป็นไปตาม ดุลยพินิจของแพทย์เท่านั้น

ยาพาโรโมมัยซินมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?

ยาพาโรโมมัยซินมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ เช่น

รักษาการติดเชื้อพยาธิต่างๆ และเชื้ออะมีบาในทางเดินลำไส้ของมนุษย์ (โรคบิดมีตัว)
รักษาโรคสมองเหตุจากโรคตับ (Hepatic encephalopathy)

ยาพาโรโมมัยซินมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาพาโรโมมัยซินคือ ตัวยาจะยับยั้งการสังเคราะห์โปรตีนโดยเข้าไป จับกับสารอาร์เอ็นเอชื่อ 16เอส ไรโบโซมอล อาร์เอ็นเอ (16s ribosomal RNA) ทำให้เชื้ออะมีบา และพยาธิที่ตอบรับกับยานี้หยุดการแพร่กระจายพันธุ์และตายลงในที่สุด

ยาพาโรโมมัยซินมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาพาโรโมมัยซินมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

ยาแคปซูล ขนาด 250 มิลลิกรัม/แคปซูล
ยาเม็ด ขนาด 250 มิลลิกรัม/เม็ด
ยาน้ำ ขนาดความแรง 125 มิลลิกรัม/5 มิลลิลิตร

*หมายเหตุ: ยานี้ในรูปแบบยาฉีดไม่มีวางจำหน่ายในท้องตลาด เพราะการรักษาโดยทั่วไปได้ผลดีจากยารับประทาน

ยาพาโรโมมัยซินมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยาพาโรโมมัยซินมีขนาดรับประทาน เช่น

ก. สำหรับโรคพยาธิตัวตืด (Tapeworm infection) เช่น ตืดหมู ตืดวัว: เช่น

ผู้ใหญ่: ให้ยา 1 กรัมทุก 15 นาที เป็นจำนวน 4 ครั้ง
- สำหรับพยาธิตัวตืดที่มีชื่อ Hymenolepis nana (H. nana) ให้รับประทาน 45 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมครั้งเดียว/วัน เป็นเวลา 5 - 7 วัน
เด็ก (นิยามคำว่าเด็ก):
- สำหรับเชื้อพยาธิ D.latum, D.caninum, T.saganata (ตืดวัว), หรือ T.solium (ตืดหมู): รับประทาน 11 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมทุก 15 นาทีเป็นจำนวน 4 ครั้ง
- สำหรับพยาธิที่มีชื่อ H. nana: ให้รับประทาน 45 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมวันละครั้ง เป็นเวลา 5 - 7 วัน

ข. สำหรับการติดเชื้อปรสิตที่เรียกว่า Cryptosporidium parvum (Cryptospori diosis) ที่เป็นการติดเชื้อฉวยโอกาสในผู้ป่วยโรคเอดส์: เช่น

ผู้ใหญ่: รับประทาน 1.5 - 2.25 กรัม/วัน โดยแบ่งรับประทาน 3 - 6 ครั้ง เป็นเวลา 10 - 14 วัน (หากจำเป็นอาจเพิ่มเวลาการรักษาเป็น 4 - 8 สัปดาห์)
เด็ก: การใช้ยานี้รักษาโรคนี้ในเด็ก กำลังอยู่ในการศึกษา

ค. สำหรับการติดเชื้อปรสิต Giardia (Giardiasis): เช่น

ผู้ใหญ่: รับประทาน 25 - 35 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมโดยแบ่งวันละ 3 ครั้งเป็นเวลา 7 วัน
เด็ก: รับประทาน 25 - 35 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมโดยแบ่งวันละ 3 ครั้งเป็นเวลา 7 วัน

ง. สำหรับการติดเชื้อปรสิต Dientamoeloa fragilis: เช่น

ผู้ใหญ่: รับประทาน 25 - 35 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมโดยแบ่งวันละ 3 ครั้งเป็นเวลา 7 วัน
เด็ก: รับประทาน 25 - 35 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมโดยแบ่งวันละ 3 ครั้งเป็นเวลา 7 วัน

จ. สำหรับโรคสมองเหตุจากโรคตับ (Hepatic encephalopathy): เช่น

ผู้ใหญ่: เสริมการรักษาโรคตับในระยะโคม่า รับประทาน 4 กรัม/วันโดยรับประทานเป็นเวลา 5 - 6 วัน
เด็ก: โรคนี้มักพบเป็นโรคในผู้ใหญ่ การใช้ยานี้ในเด็กจึงขึ้นกับดุลพินิจของแพทย์

ฉ. สำหรับการติดเชื้ออะมีบา (Amoebiasis) หรือ โรคบิดมีตัว: เช่น

ผู้ใหญ่: รับประทาน 25 - 35 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม/วันโดยแบ่งให้ 3 ครั้งเป็น เวลา 5 - 10 วัน
เด็ก: รับประทาน 25 - 30 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม/วันโดยแบ่งให้ 3 ครั้งเป็นเวลา 5 - 10 วัน

อนึ่ง:

ควรรับประทานยาพาโรโมมัยซิน พร้อมกับอาหาร

*****หมายเหตุ: ขนาดยา และระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ผู้รักษาได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษา แพทย์ หรือเภสัชกร ก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาพาโรโมมัยซิน ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น

ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก /หอบเหนื่อย
มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาพาโรโมมัยซินอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรกและเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาพาโรโมมัยซินสามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

ยาพาโรโมมัยซินมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาพาโรโมมัยซินสามารถก่อให้เกิดผล/ อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น

ท้องเสีย
ปวดท้อง
คลื่นไส้-อาเจียน
มีอาการคล้ายกรดไหลย้อน
อาจพบอาการ
- ปวดหัว
- เวียนศีรษะ
- ผื่นคัน
- เป็นพิษต่อประสาทหู

มีข้อควรระวังการใช้ยาพาโรโมมัยซินอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาพาโรโมมัยซิน เช่น

ห้ามใช้กับผู้แพ้ยานี้
ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยด้วยโรคลำไส้อุดตัน
ห้ามใช้ยาพาโรโมมัยซินรักษาโรคบิดมีตัวชนิดที่เกิดนอกลำไส้เพียงยาตัวนี้ตัวเดียวลำพัง
หากใช้ยานี้เป็นเวลานาน อาจเสี่ยงกับการติดเชื้อราหรือเชื้อแบคทีเรีย
ระวังการใช้ยานี้กับหญิงตั้งครรภ์ และยานี้มีการดูดซึมเข้ากระแสโลหิตได้น้อย ตัวยาจึงผ่านออกมาในน้ำนมได้น้อยจนอาจไม่ส่งผลข้างเคียงต่อเด็ก แต่ควรปรึกษาการใช้ยานี้จากแพทย์ก่อนเสมอ
ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
ห้ามใช้ยาหมดอายุ
ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาพาโรโมมัยซินด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพร ต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตาม ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด เสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ยาพาโรโมมัยซินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาพาโรโมมัยซินมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

การรับประทานยาพาโรโมมัยซินร่วมกับยาบางกลุ่ม อาจส่งผลให้ฤทธิ์การรักษาของยาเหล่านั้นลดน้อยลง จึงควรเลี่ยงการใช้ร่วมกัน หรือแพทย์จะเป็นผู้ปรับขนาดรับประทานให้เหมาะสมกับคนไข้ ยากลุ่มดังกล่าว เช่น
- ยาโรคหัวใจ เช่นยา Digoxin
- วิตามิน เช่น วิตามินเอ
- ยารักษาโรคมะเร็ง
- ยาโรคภูมิแพ้ตนเอง/โรคออโตอิมมูน
- และยาใช้ในภาวะท้องนอกมดลูก (เช่นยา Methotrexate)
การรับประทานยาพาโรโมมัยซินร่วมกับยาต้านการแข็งตัวของเลือด (เช่นยา Warfarin) สามารถเพิ่มฤทธิ์ต้านการแข็งตัวของเลือดได้มากยิ่งขึ้น ควรต้องระวังการตกเลือดที่อาจติดตามมา หากมีความจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกัน แพทย์จะปรับขนาดรับประทานให้เหมาะสมกับคนไข้

ควรเก็บรักษายาพาโรโมมัยซินอย่างไร?

ควรเก็บยาพาโรโมมัยซิน เช่น

เก็บยาระหว่างอุณหภูมิ 15 - 30 องศาเซลเซียส (Celsius)
เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด และความชื้น
เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
ไม่ควรเก็บยาในห้องน้ำ

ยาพาโรโมมัยซินมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาพาโรโมมัยซิน มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต เช่น

ชื่อการค้า	บริษัทผู้ผลิต
Humatin (ฮิวมาติน)	Monarch Pharmaceuticals Inc.
Paromomycin Sulfate (พาโรโมมัยซิน ซัลเฟต)	CARACO PHARMACEUTICAL LABORATORIES LTD
Gabbryl (แกบบริล)	Kalbe Farma (indonesia)

article detail