ฟลูโดรคอร์ติโซน (Fludrocortisone)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 21 กรกฎาคม 2564
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ: คือยาอะไร?

ยาฟลูโดรคอร์ติโซน (Fludrocortisone) คือ ยาประเภทคอร์ติโคสเตียรอยด์ (Corticosteroid)ชนิดสังเคราะห์ ทางแพทย์นำยานี้มาใช้

  • รักษาภาวะร่างกายพร่องสเตียรอยด์ฮอร์โมนจากโรคแอดดิสัน(Addison’s disease)
  • บำบัดภาวะเกลือโซเดียมในเลือดต่ำเนื่องจากความผิดปกติของต่อมหมวกไต (Salt-losing adrenogenital syndrome)

ทั้งนี้ ชื่ออื่นของยานี้ คือ 9Alpha-fluorocortisol, 9Alpha-fluorohydrocortisone

รูปแบบยาแผนปัจจุบันของยาฟลูโดรคอร์ติโซน จะเป็นยาชนิดรับประทาน ด้วยยาฟลูโดรคอร์ติโซนสามารถดูดซึมจากระบบทางเดินอาหารได้ดี ซึ่งเมื่อเข้าสู่กระแสเลือด ตัวยาจะเข้าจับกับพลาสมาโปรตีนได้เป็นอย่างดี แล้วจึงถูกลำเลียงไปที่ตับ ร่างกายต้องใช้เวลาประมาณ 3.5 ชั่วโมงเป็นอย่างต่ำเพื่อกำจัดยา 50% ออกจากกระแสเลือด

ผลข้างเคียงโดยทั่วไปของยาฟลูโดรคอร์ติโซนที่สามารถพบเห็นได้หลังจากการรับประทานยาไปสักระยะหนึ่งเช่น เกิดอาการบวมน้ำ ความดันโลหิตสูง รวมถึงมีเกลือโพแทสเซียมในเลือดต่ำ

ทางองค์การอนามัยโลกได้ระบุให้ยาฟลูโดรคอร์ติโซนเป็นยาจำเป็นขั้นพื้นฐานในระดับชุมชนที่สถานพยาบาลต่างๆควรมีสำรองไว้ใช้รักษาผู้ป่วย คณะกรรมการอาหารและยาของไทย ได้บรรจุยาฟลูโดรคอร์ติโซนลงในบัญชียาหลักห่งชาติเป็นที่เรียบร้อยแล้ว

อนึ่ง ยานี้อาจก่อให้เกิดอันตรายต่อร่างกายได้อย่างมากมายหากใช้ไม่ถูกต้อง ผู้ป่วยจึงควรใช้ยาตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น

ฟลูโดรคอร์ติโซนมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?

ฟลูโดรคอร์ติโซน

ยาฟลูโดรคอร์ติโซนมีสรรพคุณรักษาโรค/ข้อบ่งใช้ เช่น

  • รักษาอาการป่วยจากโรคแอดดิสัน(Addison’s disease)
  • รักษาโรค/ภาวะเกลือโซเดียมในเลือดต่ำ เนื่องจากต่อมหมวกไตทำงานบกพร่อง(Salt-losing adrenogenital syndrome)

ฟลูโดรคอร์ติโซนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาฟลูโดรคอร์ติโซนคือ ตัวยาจะช่วยให้ร่างกายดูดเกลือโซเดียมกลับเข้าสู่กระแสเลือด พร้อมกับเพิ่มการขับออกของเกลือโพแทสเซียมและไฮโดรเจนอิออน (Hydrogen ion) ไปกับปัสสาวะ โดยกระบวนการนี้เกิดที่ไตของผู้ป่วย และก่อให้เกิดฤทธิ์รักษาตามสรรพคุณ

ฟลูโดรคอร์ติโซนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาฟลูโดรคอร์ติโซนมีรูปแบบการจัดจำหน่าย:

  • ยาเม็ดชนิดรับประทานขนาด 0.1 มิลลิกรัม/เม็ด
  • ยาหยอดหูที่ผสมร่วมกับยาอื่น (ซึ่งบทความนี้จะไม่กล่าวถึง อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor. com บทความเรื่อง ยาหยอดหู)

ฟลูโดรคอร์ติโซนมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยาฟลูโดรคอร์ติโซนมีขนาดรับประทาน เช่น

ก. สำหรับ Addison’s disease: เช่น

  • ผู้ใหญ่และเด็ก(นิยามคำว่าเด็ก): รับประทาน 0.05 - 0.1 มิลลิกรัม/วัน อาจรับประทานเป็น 0.1 มิลลิกรัม 3ครั้ง/สัปดาห์ จนถึง 0.2 มิลลิกรัม/วัน โดยแพทย์จะเป็นผู้พิจารณาขนาดรับประทานที่เหมาะสม หากมีภาวะความดันโลหิตสูงอาจลดขนาดรับประทานเป็น 0.05 มิลลิกรัม/วัน

ข. สำหรับ Salt-losing adrenogenital hyperplasia: เช่น

  • ผู้ใหญ่: รับประทาน 0.1 - 0.2 มิลลิกรัม/วัน
  • เด็ก: ขนาดยานี้ในเด็กขึ้นกับอาการของเด็ก อายุ น้ำหนักตัว ดังนั้นขนาดยาจึงอยู่ในดุล พินิจของแพทย์

*อนึ่ง ควรรับประทานยานี้พร้อมอาหาร

*****หมายเหตุ: ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์ หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาฟลูโดรคอร์ติโซน ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาลและเภสัชกร เช่น

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก/ หอบเหนื่อย
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาฟลูโดรคอร์ติโซนอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนม หรือรก และเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยาฟลูโดรคอร์ติโซน สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียง กับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

ฟลูโดรคอร์ติโซนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาฟลูโดรคอร์ติโซนสามารถก่อให้เกิดผล/ อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น

  • ความดันโลหิตสูง
  • มีปริมาณเกลือโซเดียมและการคั่งของน้ำในร่างกายเพิ่มมากขึ้น
  • ระดับโพแทสเซียมในเลือดต่ำ
  • วิงเวียน
  • ผื่นคันขึ้นตามผิวหนัง
  • ปวดหัว
  • อาจเกิดการชัก
  • ภาวะหัวใจล้มเหลว
  • กล้ามเนื้ออ่อนแรง
  • ระดับน้ำตาลในเลือดสูง
  • ซึมเศร้า
  • กดการเจริญ เติบโตของเด็ก (เมื่อใช้ยาในเด็ก)
  • เกิดแผลในกระเพาะอาหาร
  • ความดันตาสูง
  • เกิดต้อหิน หรือ มีภาวะต้อกระจก
  • การมองเห็นภาพไม่ชัดเจน
  • น้ำหนักตัวเพิ่ม
  • นอนไม่หลับ

มีข้อควรระวังการใช้ฟลูโดรคอร์ติโซนอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ฟลูโดรคอร์ติโซน เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
  • ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง ผู้ที่มีภาวะโปรตีนอัลบูมินในเลือดสูง ผู้ที่อยู่ในสภาวะติดโรคเชื้อราตามระบบต่างๆของร่างกาย ผู้ป่วยวัณโรค
  • ห้ามปรับขนาดรับประทานด้วยตนเอง
  • ระวังการใช้ยานี้กับ เด็ก ผู้สูงอายุ สตรีตั้งครรภ์ และสตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร
  • ระวังเกิดการติดเชื้อของร่างกายในระหว่างที่ใช้ยานี้
  • หากเกิดอาการผิดปกติเช่น ความดันโลหิตสูงขึ้น ผื่นคัน หายใจไม่ออก/หายใจลำบาก แน่นหน้าอก หลังการใช้ยานี้ ให้รีบนำผู้ป่วยส่งแพทย์/ส่งโรงพยาบาลทันที/ฉุกเฉิน
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาฟลูโดรคอร์ติโซนด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิดและสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ฟลูโดรคอร์ติโซนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาฟลูโดรคอร์ติโซนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

  • การใช้ยาฟลูโดรคอร์ติโซน ร่วมกับยาบางกลุ่มอาจรบกวนและลดฤทธิ์ในการรักษาของยาฟลูโดรคอร์ติโซน หากไม่มีความจำเป็นใดๆควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาเหล่านั้นร่วมกัน ยากลุ่มดังกล่าวเช่นยา Rifampin, Barbiturates, Hydantoins, Phenytoin
  • การใช้ยาฟลูโดรคอร์ติโซน ร่วมกับยาเม็ดคุมกำเนิด หรือยาต้านไวรัส เช่นยา Ritonavir อาจทำให้ระดับความเข้มข้นของฟลูโดรคอร์ติโซนในกระแสเลือดมีปริมาณสูงขึ้น หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกัน แพทย์จะปรับขนาดรับประทานให้เหมาะสมเป็นกรณีไป
  • การใช้ยาฟลูโดรคอร์ติโซนร่วมกับยากลุ่ม Thiazides, Furosemide, Amphotericin B จะทำให้ร่างกายสูญเสียเกลือโพแทสเซียมได้มากยิ่งขึ้น จึงควรหลีกเลี่ยงการใช้ยากลุ่มดังกล่าวร่วมกัน หรือไม่แพทย์ก็ต้องปรับขนาดการใช้ยาให้เหมาะสมกับผู้ป่วยเป็นรายบุคคลไป
  • การใช้ยาฟลูโดรคอร์ติโซนร่วมกับยากลุ่มเอ็นเสด (NSAIDs) จะเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดแผลหรือมีเลือดออกในกระเพาะอาหาร (อ่านเพิ่มเติมในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง เลือดออกในทางเดินอาหาร) หากไม่มีความจำเป็นใดๆควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน

ควรเก็บรักษาฟลูโดรคอร์ติโซนอย่างไร?

ควรเก็บยาฟลูโดรคอร์ติโซน:

  • เก็บยาในช่วงอุณหภูมิ 2 - 8 องศาเซลเซียส (Celsius)
  • ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น
  • ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์
  • เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อน และความชื้น
  • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

ฟลูโดรคอร์ติโซนมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาฟลูโดรคอร์ติโซน มียาชื่อการค้าอื่น และบริษัทผู้ผลิตเช่น

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
Florinef (ฟลอริเนฟ) Bristol-Myers Squibb
S.M. Oto (เอส.เอ็ม. โอโต) S M Pharma

บรรณานุกรม

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Fludrocortisone [2021,July17]
  2. https://www.mims.co.uk/drugs/endocrine/inflammatory-disorders/fludrocortisone [2021,July17]
  3. https://www.mims.com/thailand/drug/info/florinef [2021,July17]
  4. https://www.drugs.com/mtm/fludrocortisone.html [2021,July17]
  5. https://www.rxlist.com/florinef-drug.htm [2021,July17]