น้ำตา (Tear)

  • โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ แพทย์หญิง สกาวรัตน์ คุณาวิศรุต
  • 8 ตุลาคม 2556
  • Tweet

น้ำตา คือ ของเหลวหรือสารคัดหลั่งที่สร้างจากต่อมน้ำตา มีลักษณะเป็นแผ่นน้ำตา/ฟิล์มน้ำตา (Tear film) โดยฟิล์มน้ำตาที่ฉาบผิวลูกตามีอยู่ 3 ชั้น คือ

1. ชั้นไขมัน (Lipid layer) เป็นแผ่นน้ำตาชั้นนอกสุด ที่มีไขมันเป็นส่วนประกอบหลัก โดยสร้างจากต่อมน้ำตาขนาดจิ๋วที่อยู่ที่ขอบหนังตาชื่อ ต่อม Meibomian gland ที่อยู่ในหนังตา ซึ่งแผ่นน้ำตาชั้นนี้ อยู่ผิวหน้าสุดของฟิล์มน้ำตา มีหน้าที่

  • ป้องกันการระเหยของน้ำตา เนื่องจากอยู่ผิวหน้าสุด จึงสัมผัสกับอากาศ
  • นอกจากนั้น ยังทำหน้าที่ในการหักเหแสงช่วยการมองเห็น
  • และมีแรงตึงผิว (Surface tension, แรงดึงดูดระหว่างของเหลว) ช่วยทำให้น้ำตาทั้งหมดฉาบทั่วผิวด้านหน้าลูกตา
  • และยังช่วยปกป้องชั้นผิวหนังบริเวณขอบหนังตา โดยกันน้ำตาชั้นอื่นๆไม่ให้สัมผัสเปียกผิวหนังส่วนนี้โดยตรง

2. ชั้นสารน้ำ (Aqueous layer) เป็นแผ่นน้ำตาชั้นที่ 2 สร้างจากต่อมน้ำตาเสริม (Accessory lacrimal gland, ต่อมน้ำตาขนาดจิ๋วที่อยู่ที่เยื่อบุตา) และจากต่อมน้ำตาประธาน (Main lacrimal gland, ต่อมน้ำตาขนาดใหญ่ที่อยู่ในเบ้าตาด้านบนสุดทางด้านหางตา ซึ่งเป็นต่อมหลักในการสร้างน้ำตา) น้ำตาชั้นนี้ มีน้ำเป็นส่วนประกอบหลัก และยังประกอบด้วย เกลือแร่ (Electrolyte), โปรตีน, รวมไปถึงสารภูมิคุ้มกันต้านทานโรค (Immunoglobulin), และเอนไซม์ (Enzyme) ต่างๆที่ฆ่าเชื้อโรคได้ เช่น Lysozyme

หน้าที่ของน้ำตาชั้นนี้ คือ ให้ออกซิเจนแก่กระจกตา, ปรับระดับเกลือแร่ในน้ำตาให้เหมาะสม ไม่ให้น้ำตาก่อการระคายเคืองต่อลูกตา, ชะล้างสิ่งสกปรกและขี้ตา, ฆ่าเชื้อโรคด้วยเอนไซม์ และสารภูมิคุ้มกันต้านทานโรคต่างๆที่มีอยู่, และช่วยปรับผิวตาดำให้เรียบเมื่อตาดำมีแผลขรุขระเล็กน้อย ซึ่งช่วยทำให้การมองเห็นดีขึ้น

3. ชั้นเมือก (Mucous layer) ซึ่งสร้างจากเซลล์สร้างน้ำตาชื่อ Goblet cell ของหนังตา ซึ่งน้ำตาชั้นนี้เป็นแผ่นน้ำตาชั้นในสุด เป็นชั้นที่แนบติดกับเซลล์ผิวของเยื่อบุตาและของกระจกตา โดยมีส่วนประกอบเป็นสารหลายชนิด เช่น Mucin (เมือก), โปรตีน, และเกลือแร่ โดยแผ่นน้ำตาชั้นนี้มีหน้าที่

  • สารเมือก ทำให้เซลล์ผิวกระจกตาซึ่งมีคุณสมบัติเป็น Hydrophobic (ตัวผลักน้ำออก) กลายเป็น Hydrophilic (ตัวจับน้ำไว้) จึงจับน้ำตาชั้นสารน้ำได้ดี หากไม่มีน้ำตาชั้นนี้ เซลล์ผิวกระจกตาจะไม่เรียบ ซึ่งทำให้มองเห็นภาพไม่ชัด
  • หล่อลื่นผิวด้านหน้าลูกตาทั้งหมด
  • ร่วมกับน้ำตาชั้นไขมัน ช่วยเพิ่มแรงตึงผิวของน้ำตา จึงช่วยยึดชั้นต่างๆของน้ำตาให้อยู่กันอย่างมั่นคง (Stabilize tear film)
  • จับสิ่งแปลกปลอม เช่น เชื้อโรคไว้ เป็นการป้องกันลูกตาติดเชื้อ